Twoim problemem jest to, że powszechną NICOŚĆ mylisz z osobistą PUSTKĄ
CECHY UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH:
1. związek z wykonywaniem pracy zarobkowej
(zakres podmiotowy jest tu bardzo szeroki)
2. przymusowość
(osoba wskazana przez ustawodawcę podlega ubezpieczeniu niezależnie od swojej woli).
Przymusowość powiązana jest z zasadą automatyzmu.
3. zakres ubezpieczenia objęty jest ryzykiem ubezpieczeniowym
(ryzykiem, co do którego państwo decydowało- co jest tym ryzykiem, jaki jest rodzaj ubezpieczenia, jaki jest zakres ubezpieczenia)
4. świadczenia z ubezpieczenia społecznego mają charakter roszczeniowy
(w przypadku spełnienia warunków instytucja ubezpieczeniowa ma obowiązek przyznać nam świadczenie, a jeżeli tego nie uczyni mamy możliwość dochodzenia tych świadczeń ubezpieczeniowych).
Warunki uzyskania świadczenia:
- czas zdarzenia => jako generalna zasada
(zdarzenie, ryzyko musi wystąpić w czasie objętym ubezpieczeniem, czyli od momentu wejścia do
systemu ubezpieczeniowego, do momentu zakończenia ubezpieczenia)
- warunki muszą być możliwe do spełnienia
(warunki nie mogą być niezależna od ubezpieczonego)
5. formalizm i schematyzm ubezpieczeń społecznych
(przepisy ubezpieczeniowe nie tylko szczegółowo określają warunki, które muszą być spełnione, ale także wskazują procedurę, a nawet dokumenty, na podstawie których można nabyć prawo do świadczenia)
6. oparcie na składkach ubezpieczeniowych
(mechanizm: wstępujemy do ubezpieczenia, płacimy składki ubezpieczeniowe, które dają podstawę do świadczeń)
7. ubezpieczenia społeczne mają być instytucją niedochodową
(nie jest celem ubezpieczeń społecznych osiąganie zysków)
8. zasada wzajemności
9. zasada solidaryzmu
(nasze składki są przeznaczane na wypłatę bieżących świadczeń; wszyscy ubezpieczeni SA traktowani jednakowo)
10. zasada samorządności ubezpieczeń społecznych
(wpływ ubezpieczonych na administrowanie ubezpieczeniami, finansami).
SKŁADKA UBEZPIECZENIOWA:
jedną z cech ubezpieczeń społecznych jest oparcie relacji między ubezpieczonym a firmą ubezpieczeniową na składce.
Składka ubezpieczeniowa jest definiowana jako świadczenie pieniężne o charakterze:
1. przymusowym
2. celowym
3. odpłatnym
4. bezzwrotnym
Wysokość składki ubezpieczeniowej jest ustalana procentowo od tzw. podstawy wymiaru.
Składka może być zróżnicowana w zależności od rodzaju ubezpieczenia, ale zgodnie z zasadą równości wobec prawa w ramach tego samego ubezpieczenia składka jest ustalana jednakowo dla wszystkich ubezpieczonych.
Wyjątek może stanowić składka na ubezpieczenie wypadkowe, dlatego że ona jest także pewnym instrumentem kontrolowania pracodawcy- czy on gwarantuje odpowiednie warunki pracy, a zatem w zależności od rodzaju zagrożeń lub stopnia zagrożeń ta składka może być zróżnicowana.
PRZYMUSOWOŚĆ – oznacza, że:
- składka musi być zapłacona,
- należności z tytułu składki mogą być dochodzone w trybie właściwym do ściągania opłat i danin publicznych.
W polskim systemie prawnym składka jest naliczana, opłacana i odprowadzana przez płatnika składek (najczęściej jest to pracodawca).
Obowiązki pracodawcy:
- ustawa z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009 r., nr 205,
poz. 1585)
- „Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych. Komentarz” pod. red. Barbary Grudowskiej i
Jolanty Strusińskiej-Żukowskiej.
Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych bardzo szeroko określa obowiązki pracodawcy jako płatnika składek, w szczególności w kontekście cechy składki ubezpieczeniowej, którą jest przymusowość.
To płatnik składek jest zobowiązany odprowadzić składkę ubezpieczeniową. W przypadku niepłacenia składki płatnik składek jest zobligowany do zapłacenia odsetek w wysokości i na zasadach określonych w Ordynacji Podatkowej.
Osobno ustawodawca traktuje niedopełnienie innych obowiązków przez płatnika składek, np. mówi się o:
- odpowiedzialności płatnika składek za zapłacenie składki w wysokości nieodpowiadającej tej, która powinna być odprowadzona,
- opóźnieniach w odprowadzaniu składek ubezpieczeniowych.
Sankcji nie stosuje się tylko wówczas, kiedy wysokość odsetek za zwłokę nie przekroczyłaby 6,60 zł, natomiast w przypadku odsetek chociażby o 1 grosz przekraczających tę kwotę (określoną w przepisie) płatnik składek musi wszystkie opłaty zapłacić.
Natomiast, jeśli chodzi o egzekucję, to tutaj ZUS może wymierzyć płatnikowi składek opłatę dodatkową do wysokości 100% nieopłaconych składek.
Składki, odsetki za zwłokę, koszty egzekucyjne podlegają ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, a ponadto jako pewien instrument egzekucji składek ubezpieczeniowych można traktować uprawnienie ZUS do wystąpienia z wnioskiem o założenie księgi wieczystej jako pewnej gwarancji, że te składki będą do egzekucji.
Ponadto dla zabezpieczenia należności z tytułu składek Zakładowi przysługuje hipoteka przymusowa.
Należności z tytułu składek ulegają przedawnieniu dopiero po 10 latach licząc od dnia, w którym stały się wymagalne (a roszczenia wobec ZUS przedawniają się po 3 latach).
Do środków przymusu wobec płatnika składek zaliczana jest także odpowiedzialność karna za nieopłacenie składek w terminie (TK w orzeczeniu z 2010 r. stwierdził, że nie można płatnika składek karać podwójnie: poprzez karę finansową, a oprócz tego pociągać do odpowiedzialności karnej, wobec tego- przepis już nie obowiązuje ! ).
CELOWOŚĆ – oznacza:
- obowiązek przeznaczenia funduszy pochodzących ze składek wyłącznie na wypłatę świadczeń,
- składki są odprowadzane na konkretne fundusze gromadzące środki na wypłatę świadczeń wynikających z określonych ryzyk, a zatem nie ma jednego funduszu ubezpieczeń społecznych.
W funduszu ubezpieczeń społecznych wyodrębnia się fundusz:
* emerytalny,
* rentowy,
* chorobowy,
* wypadkowy,
* rezerwowy dla ubezpieczeń rentowych, chorobowych i wypadkowych,
* rezerwy demograficznej (powinien gwarantować środki finansowe na wypłatę zwłaszcza świadczeń emerytalnych);
- że jeżeli składka jest odprowadzana to może być ona przeznaczona wyłącznie na wypłatę świadczeń.
Składka jest przeznaczona na wypłatę świadczeń dla osób, które w tym momencie ze świadczeń korzystają (zasada solidaryzmu). Z tej składki nie mogą być opłacane żadne inne koszty, np. koszty działalności ZUS.
ZUS ma wyodrębniony fundusz, gdzie te wszystkie koszty działania są pokrywane (ale z innych środków).
ODPŁATNOŚĆ – oznacza:
- związek pomiędzy obowiązkiem uiszczenia składki, a prawem do świadczeń, które to prawo zostanie zrealizowane w momencie wystąpienia ryzyka (za składkę kupuje się prawo do świadczeń).
Ta prosta relacja pomiędzy zapłaceniem składki, a prawem do świadczeń jest widoczna przy ubezpieczeniu rentowym, przy nabyciu prawa przez osoby ubezpieczone dobrowolnie, kiedy nabywają prawo do świadczeń emerytalnych albo rentowych (nie liczy się okresów, za które nie została opłacona składka ubezpieczeniowa). W relacjach ubezpieczenia pracowniczego jest to mniej widoczne.
Ad. 4.
BEZZWROTNOŚĆ – oznacza, że:
- nie będzie zwrotu składki, nawet jeżeli ryzyko nie zajdzie.
Można zatem uznać, że składka jest pewną ceną gwarancji ubezpieczeniowej, która zapewnia prawo do świadczeń, które ma charakter roszczeniowy- wystarczy spełnienie kryteriów, żeby można było skutecznie żądać świadczeń- nawet przed sądem, ale w przypadku niewystąpienia ryzyka nie ma zwrotu zapłaconej składki.
Pewne odejście od tych cech następuje przy nowym systemie ubezpieczenia emerytalnego (w systemie kapitałowym). W tym nowym systemie nie każda z tych cech się sprawdza.
Przykładowo:
jeżeli mamy cechę w postaci bezzwrotności składki, to ona już nie sprawdza się , jeżeli środki odkładane są do OFE, czy na subkonto w ZUS-ie, dlatego że te kwoty są kapitałem, który musi być oddany później i z którego mogą później korzystać członkowie rodziny ubezpieczonego. Czyli składka odprowadzana do OFE ma stworzyć kapitał, który ma być traktowany jako swego rodzaju dorobek życiowy małżonków i w przypadku rozdzielności majątkowej z różnych powodów połowę tego dorobku życiowego przyznaje się małżonkowi (a w przypadku śmierci wchodzą możliwości dziedziczenia).
KONSTRUKCJA SKŁADKI UBEZPIECZENIOWEJ
(może być ona różna):
- albo składka płacona łącznie na wszystkie rodzaje ubezpieczeń,
- bądź składka płacona odrębnie dla poszczególnych ryzyk (obowiązuje obecnie w Polsce).
Łączna składka płacona była do reformy i traktowana była jako quasi-podatek. W pewnym momencie, na początku lat 90’tych łączna składka przekroczyła nawet poziom 50% wysokości podstawy wymiaru składki od wysokości wynagrodzenia.
Zróżnicowanie ze względu na to, kto płaci składkę:
składka może być płacona przez:
- pracodawcę (płatnika),
- pracownika (w całości),
- obie strony (w różnych częściach- po połowie, bądź też w jakichś częściach ułamkowych).
Sposób finansowania składki:
w różnych państwach są różne systemy, np.:
- we Włoszech:
* pracodawca płaci z reguły 80% składki ubezpieczeniowej.
Często składka jest płacona po połowie.
- w Polsce:
* składka emerytalna:
> płacona jest po połowie,
* składka chorobowa:
> płacona jest w całości przez ubezpieczonego,
* składka wypadkowa:
> płacona jest w całości przez płatnika składki,
* składka rentowa:
> płacona jest w ¾ przez płatnika składek
> i w ¼ przez ubezpieczonego.
Te zasady podlegają zmianom , kiedy to ustawa wprost inaczej określa zobowiązania składkowe, np. :
- słuchacze Krajowej Szkoły Administracji Publicznej :
składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe finansują sami ubezpieczeni;
- ubezpieczenie służb mundurowych oraz sędziów:
składki finansowane są z budżetu państwa;
- osoby duchowne:
składki ubezpieczeniowe finansowane są częściowo z funduszu kościelnego, a częściowo z budżetu państwa ( fundusz kościelny jest natomiast finansowany w całości z budżetu państwa jako ustalona w latach 50’tych rekompensata za dobra zabrane Kościołowi przez państwo).
Wysokość składki ubezpieczeniowej (jest zróżnicowana):
· składka na ubezpieczenie emerytalne:
- w sumie wynosi 19, 52 % podstawy wymiaru składki;
* płacona jest po połowie przez płatnika składki i ubezpieczonego (art. 22 ustawy)
· składka na ubezpieczenie rentowe:
- wynosi 6% podstawy wymiaru składki, z tym że:
* 4,5% płaci płatnik składek,
* 1,5% płaci sam ubezpieczony;
· składka na ubezpieczenie chorobowe:
- wynosi 2,45% podstawy wymiaru składki:
* płacona jest w całości przez ubezpieczonego;
Czasem składka na ubezpieczenie chorobowe jest mylona ze składką na ubezpieczenie zdrowotne (to są zupełnie różne świadczenia i zupełnie różne składki, odrębnie potrącane i trafiające do różnych instytucji).
Składka na ubezpieczenie chorobowe jest składką na ewentualną przyszłą wypłatę świadczeń chorobowych, tj. zasiłku chorobowego.
Składka na ubezpieczenie zdrowotne trafia do NFOZ (Narodowego Funduszu Ochrony Zdrowia) i z tych pieniędzy jest opłacane funkcjonowanie placówek opieki zdrowotnej. Tutaj też płatnik jest odpowiedzialny za potrącanie i odprowadzanie składek. Jest to jednak składka, która nie wchodzi w skład systemu ubezpieczeń społecznych.
· składka na ubezpieczenie wypadkowe:
- wynosi od 0,4% do 8,12% podstawy wymiaru składki,
- składka ta jest zróżnicowana w zależności od rodzaju zakładu pracy i od ryzyka, które wiąże się z wykonywaniem określonego zawodu, ale także od ryzyka, które ujawnione jest w funkcjonowaniu działalności poszczególnych pracodawców (np. jeśli chodzi o górnictwo, kopalnie, to ta składka musi być wyższa ze względu na szczególny charakter wykonywanej pracy i szczególne zagrożenia wykonywanej pracy).
Poza przyporządkowaniem pracodawcy do określonej grupy ryzyka przy ustalaniu wysokości składki bierze się jeszcze pod uwagę zdarzające się faktycznie wypadki (zwłaszcza wypadki śmiertelne).
A zatem ta składka jest określona widełkowo i jest ustalana indywidualnie dla każdego pracodawcy.
Za podstawę wymiaru składek traktuje się przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy (pracy nakładczej, służby, wykonywaniu mandatu posła lub senatora), ale także przychód związany z pobieraniem zasiłku dla bezrobotnych, świadczenia integracyjnego, stypendium sportowego, stypendium wypłacanego bezrobotnemu, czyli każdy przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym.
Nieco inaczej ustala się przychód w przypadku osób podlegających ubezpieczeniu na wniosek, ponieważ tam podstawą jest przychód deklarowany przez ubezpieczonego pod warunkiem, że mieści się w takich widełkach przychodu określonych przepisami prawa , przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, które to przepisy mówią jaki może najniższy przychód brany pod uwagę przy ustalaniu składki ubezpieczeniowej.
[ZUS ma prawo zakwestionować ważność umowy o pracę, jeśli stwierdzi, że jest to umowa
zawarta dla pozoru w celu wyłudzenia świadczeń z ZUS].
Wysokość przychodu stanowiącego podstawę wymiaru składki jest ograniczona, a mianowicie:
art. 19 ustawy mówi o tym, że nie liczy się składki ubezpieczeniowej od całości przychodu, ale roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, przede wszystkim osób objętych obowiązkowo ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym oraz osób ubezpieczonych dobrowolnie w danym roku kalendarzowym, nie może być wyższa od kwoty odpowiadającej 30-krotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej.
Po przekroczeniu tej kwoty składaki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe nie potrąca się.
Przez cały rok- niezależnie od wysokości wynagrodzenia- potrąca się natomiast składkę na ubezpieczenie chorobowe i wypadkowe.
Przesłanką takiego rozwiązania jest to, iż przyjmuje się, że podstawą do ograniczenia, do miarkowania wysokości wypłacanych świadczeń emerytalnych i rentowych.
Minimalna kwota podstawy wymiaru składek- w odniesieniu do osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej, zlecenia / świadczenia usług, umowy o pracę, kwotę tę stanowi kwota zadeklarowana, nie niższa niż kwota minimalnego wynagrodzenia.
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób prowadzących tzw. działalność pozarolniczą stanowi zadeklarowana kwota, ale nie niższa niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia przyjętego dla ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składki ubezpieczeniowej.
Gdzie odprowadzane są składki?
Składaki na ubezpieczenie rentowe, chorobowe i wypadkowe odprowadzane są do odpowiednich funduszy wchodzących w skład Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Składka na ubezpieczenie emerytalne jest odprowadzana albo do ZUS (na fundusz emerytalny), albo jest dzielona pomiędzy ZUS i OFE (jeżeli ubezpieczony przystąpił do OFE).
Część płatnika składek zawsze jest odprowadzana do ZUS, natomiast dzielona jest składka ubezpieczonego i z tej części składki do OFE trafia w tej chwili tylko 2,3%, dlatego że 5% trafia na subkonto otwierane w ZUS.
Zasady i tryb opłacania składki:
· składki oblicza i pobiera tzw. płatnik składek
(definicja płatnika składek- art. 4 pkt.2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych- na zasadzie wyliczenia kto jest płatnikiem składek),
· do obowiązków płatnika składek należy:
- zgłaszanie do ubezpieczenia społecznego,
- obliczanie i odprowadzanie składek ubezpieczeniowych,
- przestrzeganie terminów odprowadzania składek,
- przekazywanie osobie ubezpieczonej raportów miesięcznych do wglądu i weryfikacji,
- przekazywanie raportów do ZUS,
- korekta informacji dotyczących jego samego, jak i ubezpieczonych.
Płatnik składek jest więc odpowiedzialny za całość działań, czynności związanych z ubezpieczeniem społecznym osób, co do których ma obowiązek te czynności wykonać.
Organizacja ubezpieczeń społecznych
Wykonawcy ubezpieczeń społecznych: ZUS( Fundusz Ubezpieczeń Społecznych – podział na fundusz emerytalny, rentowy, wypadkowy, Fundusz Rezerwy Demograficznej), KRUS, otwarte fundusze emerytalne, płatnicy składek; obowiązki i uprawnienia ZUS i KRUS w zakresie wobec osób ubezpieczonych i płatników składek; udział w OFE ( dobrowolny, obowiązkowy, uprawnienia i obowiązki z tytułu przynależności do OFE);
ORGANIZACJA UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH:
Zgodnie z art. 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych zadania z zakresu ubezpieczeń społecznych określone ustawą wykonują:
1) Zakład Ubezpieczeń Społecznych;
2) otwarte fundusze emerytalne;
3) zakłady emerytalne;
4) płatnicy składek.
Płatnicy składek:
W art. 4 zamieszczone jest wyliczenie enumeratywne, które wskazuje, iż płatnikiem składek jest:
...