Twoim problemem jest to, że powszechną NICOŚĆ mylisz z osobistą PUSTKĄ
I
Pierwotnie przedmiotem ochrony były:
-ożywione: przedstawiciele fauny i flory
-nieożywione: skały itp., czyli tylko elementy rzeźby terenu
w późniejszym czasie zaczęto zauważać, że elementy przyrody to również jej takie zasoby jak bogactwa mineralne.
Charakter zasobów przyrody:
-odnawialne tzn. w wyniku procesów naturalnych dochodzi do reprodukcji, namnażania ich.
-Nieodnawialne- przede wszystkim zasoby mineralne
KRAJOBRAZ:
1. ujęcie przyrodniczo- geograficzne- def. jednolity pod względem klimatycznym i genetycznym obszar, rozmieszczony na wspólnym podłożu i posiadający wspólną historię.
Biocenoza- występujący na pewnym terytorium zespół zjawisk przyrodniczych, na które składają się: atmosfera, powierzchnia ziemi, fauna i flora, układ hydrologiczny.
Krajobraz to zespół kilku biocenoz.
Jest to definicja zupełnie nie przydatna z punktu widzenia ochrony środowiska.
2.ujęcie architektoniczno- urbanistyczne-Nauki te utożsamiają pojęcie krajobrazu z widokiem, odwołują się do doznań estetycznych. def. fizjonomia środowiska, element wtórny i złożony w stosunku do elementów przyrodniczych , jest to forma wynikająca z treści, którą tworzą elementy kulturowe i przyrodnicze ekosystemu danego obszaru.
3.ujęcie mieszane- def. całość przyrody wraz z elementami wprowadzonymi przez człowieka (elementy kulturowe), na które na danym odcinku Ziemi, naturalnie ograniczonym, reprezentują określone cechy estetyczno- widokowe.
TYPY KRAJOBRAZU:
I Krajobraz pierwotny
-typ krajobrazu nie zawierający elementów antropologicznych (wprowadzonych przez człowieka/ kulturowych)
-najbardziej pożądany, w stosunku do niego nie potrzeba podejmować ochrony
II Krajobrazy kulturowe
Wszystkie krajobrazy dotknięte działalnością człowieka wprost (np. budynki), pośrednio (np. zmiana warunków hydrologicznych)
-Krajobraz naturalny- minimalny wpływ człowieka, krajobraz bardzo mało przekształcony. Przyjmuje się że jedynymi działaniami ochronnymi są działania konserwatorskie.
-Krajobraz kulturowy- można wyraźnie odróżnić elementy wprowadzone przez człowieka, ale nadal jest on przyjazny, człowiek musi jedynie utrzymywać taki stan rzeczy.
-Krajobraz zdewastowany- gospodarka prowadzona przez człowieka wpłynęła w taki sposób na krajobraz, że działania ochronne muszą mieć charakter restytucywny ( przywrócenie do stanu poprzedniego)
WALORY EKOLOGICZNE- pewne wartościowe zjawiska związane z funkcjonowaniem ekosystemu. Jest to zwrot niedookreślony.
Zakres ochrony: instrumenty prawne służące do ochrony krajobrazu
1.ujęcie wąskie- szczególne formy ochrony to wyłącznie park krajobrazowy
oraz obszar chronionego krajobrazu. Przesłanką utworzenia
parku krajobrazowego i chronionego obszaru krajobrazu
jest ochrona krajobrazu.
2.ujęcie szersze- formy powyżej oraz inne formy, które w swoich przesłankach albo celach zawierają ochronę krajobrazu. Dotyczy to przede wszystkim Parku Narodowego, rezerwatu przyrody
3.ujęcie najszersze- każdy instrument prawny, który dotyczy ochrony elementów krajobrazu (definicja nie do przyjęcia)
Instrumenty ochrony: obszarowe np. (Park Narodowy), indywidualne (np. pomnik przyrody)
ŚRODOWISKO- różnie pojmowane przez różne dziedziny nauki. Jest to pojęcie bardzo szerokie, zawiera zarówno krajobraz i przyrodę
def. lata 80- te –ogół elementów przyrodniczych, w tym także przekształconych w wyniku działalności człowieka, a w szczególności: powierzchnia Ziemi, kopaliny, wody
Ta definicja jest w ust. z 2002r o ochronie środowiska. powietrze, zwierzęta i rośliny, krajobraz i klimat.
Uciążliwości dla środowiska – takie elementy związane z działalnością człowieka, które mogą negatywnie oddziaływać na środowisko.
OCHRONA- zespół czynności faktycznych mających na celu niedopuszczenie do zniszczenia jakiegoś dobra albo zachowanie go w stanie zastanym.OCHRONA PRAWNA ŚRODOWISKA –zespół norm prawnych, które za przedmiot ochrony mają zasoby przyrody, środowisko
ROZWÓJ OCHRONY PRZYRODYa.Okres konserwatorski (do 1934r. w Polskim syst. Prawnym)były to działania konserwatorskie skierowane do poszczególnych elementów przyrody. Normy prawne oparte były o proste nakazy i zakazy. Charakterystycznym instrumentem był pomnik przyrody. Człowiekiem w tym czasie kierowały pobudki o charakterze estetycznym, społecznym.
b.W Polsce powstała pierwsza kompleksowa ustawa o ochronie przyrody w 1934r.-możliwość tworzenia pomników przyrody-możliwość tworzenia obszarowych instrumentów ochrony przyrody: parki krajobrazowe, rezerwaty-możliwość wywłaszczenia nieruchomości w celu ochrony przyrody (był to pewnego rodzaju przełom, gdyż w tamtym okresie istniało bardzo silne prawo własności)-możliwość kształtowania tzw. ”obszarów specjalnych” dotyczących przede wszystkim lasów-podstawa ochrony gatunkowej roślin i zwierząt-obowiązek nauki ochrony środowiska w szkołach wszelkich typówUstawa ta jednak nigdy tak naprawdę nie weszła w życi.c.okres biocenotyczny 1934r.- koniec lat 50-tychprzejście do działań ochronnych skierowanych do poszczególnych elementów, do ochrony całych biocenoz
W ust. z 1949r o ochronie przyrody doszukuje się początków oceny oddziaływania na środowisko tzn. ekspertyz mających ocenić potencjalne skutki przyszłego działania.
d.okres planistycznyzwiązany ze zmianami społeczno- politycznymi po II wojnie światowej. Okres ten charakteryzuje się planowym realizowaniem ochrony na podstawie planów gospodarczych i przestrzennych. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzeni ma być doskonałym elementem ochrony środowiska, gdyż można w nim zawrzeć niezbędne wymogi ochrony środowiska, które musza zostać spełnione w przypadku budowy i użytkowania danej przestrzeni. Człowiek gospodaruje elementami przyrody, jest to tzw. OCHRONA KSZTAŁTUJĄCA. Oznacz to zmianę oraz wykorzystywanie przyrody w takim zakresie, w jakim jest to niezbędne.
1. Koniec lat 60-tych- ochrona środowiska na arenie międzynarodowej:
na 23 sesji Zgromadzenia Narodów Zjednoczonych w 1969 roku podjęto temat „Zagrożenia Środowiska”
Sekretarz ONZ sporządził raport o stanie środowiska pt. „Człowiek i jego środowisko”. W tym raporcie uwzględnione zostały zagrożenia związane z postępem cywilizacyjnym i industrializacją. Postęp cywilizacyjny prowadzi min do: wyłączenia gruntów rolnych spod upraw, wylesiania, pustynnienia, czego skutkiem może być groźba głodu.
Wszystkie zagrożenia rozparzone został w skali lokalnej, regionalnej, państwowej
i globalnej. Zawierane powinny być umowy, konwencje międzynarodowe. System prawny danego kraju, którego zagrożenie dotyczy. Powinien regulować ochronę przed tym zagrożeniem. Muszą być też odpowiednio dostosowane instrumenty.
2. I Konferencja Międzynarodowa Sztokholm 1972r. Sporządzony został Akt Końcowy, który:
-wprowadzał pojęcie „polityki środowiska” (świadome, zamierzone działania w dziedzinie ochrony środowiska)
-wprowadzał pojęcie „środowiska” (def. ta znalazła się w ustawie o ochronie środowiska z 2002r). Ten punkt Aktu Końcowego spowodował wprowadzenie pojęcia „środowiska” do nowelizacji Konstytucji II RP w ‘76r. skutkiem tego była konieczność zmian organizacyjnych w zakresie ochrony środowiska, wyodrębnienia resortu i powołania organów na szczeblu ministerialnym
3.Klub Rzymski zrzeszający naukowców różnych profesji opublikował trzy raporty przewidujące globalną katastrofę ekologiczną. W odpowiedzi na te raporty w 1987r. raport sporządziła norweska premier Brundland, z zasadą ekorozwoju, której istotą jest:
-zakres podmiotowy: odwołanie do tzw. solidarności pokoleniowej, co oznacza korzystanie z zasobów środowiska tak, aby przyszłe pokolenia też mogły to robić
-zakres przedmiotowy: zakłada konsolidację działań w płaszczyźnie: społecznej, ekonomicznej, środowiskowej- jakie skutki dane działanie przyniesie w tych wszystkich płaszczyznach
4.zasada ekorozwoju przyjęła ostateczny kształt w 1992r. w Rio de Janerio na Szczycie Ziemi. Uchwalone tam akty międzynarodowe/ krajowe posługują się ZASADĄ ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU.
Sformułowano tam min. Umowy międzynarodowe o ochronie bioróżnorodności. Stanowi to punkt zwrotny w ochronie przyrody, gdyż dotyczy różnorodności biologicznej na każdym poziomie. Jest to zmiana sposobu myślenia o ochronie środowiska.
Wprowadzono podział na:
-państwa biedne: posiadają dużą bioróżnorodność ale brak im środków finansowych do jej ochrony
-państwa bogate: posiadają małą bioróżnorodność, ale za to mają środki finansowe do ochrony
Na Szczycie Ziemi uznano iż państwa ubogie mają obowiązek udostępniania zasobów innym państwom w zamian za finansowanie projektów badawczych i udostępnianie biotechnologii. Były to jednak utopijne zasady ze względu na to, że biotechnologią zajmują się raczej prywatne koncerny, a zobowiązanie podjęło państwo.
Skutki Szczytu Ziemi dla ustawodawstwa krajowego:
a.Ustawa o zagospodarowani przestrzennym z 1994r., wprowadzono do niej zasadę zrównoważonego rozwoju, mając na względzie fakt iż akt zagospodarowani przestrzennego stanowi instrument ochrony środowiska
b.1997r. wprowadzenie zasady zrównoważonego rozwoju do Konstytucji III RP [art. 5] co zmusza organy państwa do tworzenia prawa realizującego tą zasadę.
II
Źródła prawa Ochrony Środowiska. Istnieja 2 teorie na temat prawa ochrony środowiska (poś):
I. poś to odrębna gałąź prawa, posiada odrębne zasady, nabrała znaczenia w 2001-ustawa poś. Poś jest oparte na specjalnej regulacji administracyjo-prawnej:
-brak równorzędności stron, jedną ze stron jest organ administracji publicznej, a drugą podmiot administracyjnoprawny (os.fiz, os.praw, jednostka bez osobowości prawnej)
-organ adm kształtuje jednostronnie sytuację prawną 2. strony za pomocą władztwa administracyjnego i może użyć środków egzekucyjnych
-brak możliwości swobodnego kształtowania treści stosunku, prawa i obowiązki wynikają z ustawy
Regulacja adm-prawna:
-wynika z ustawy-prawa i obowiązki wynikacją z regulacji ustawowej
-większość regulacji oparte jest na procedurach adm-prawnych (są tańsze, krótsze, mniej skomplikowane, nie są oparte na zasadach kontradyktoryjności)
W poś są też instytucje:
-prawa cywilnego ramach odpowiedzialności za szkody wyrządzone w środowisku
-prawa karnego-przestępstwa i wykroczenia przeciw środowisku
Swoiste instytucje w poś:
-pozwolenia na korzystanie ze środowiska
-instytucja strefy specjalnej
-fundusze celowe-finansowanie o.ś.
II. Ta teoria twierdzi, że o.ś. wyodrębnia się jako przedmiot regulacji prawnej dla celów dydaktycznych lub praktycznych. Poś jest to system norm postępowania określonych przez prawo, których przedmiotem jest środowisko. Na poś składają się:
-normy prawne o charakterze ustrojowym-określają strukturę organizacyjną aparatu o.ś. , kompetencje, zadania, organy właściwe
-normy prawne procesowe (formalne) zawierają określone przez prawo procedury podejmowane w ramach o.ś.
-normy prawne materialne-określają prawa i obowiązki podmiotów zaangażowanych w prawo o.ś.
Poś jest oparte na regulacjach adm-prawnych, najważniejsze są tu normy ustrojowe
Źródła prawa:
a.w znaczeniu materialnym-jako element, każdy czynnik, który wpływa na tworzenie normy prawnej
b.w znaczeniu formalnym
-źródła poznania prawa
To wszystko to, skąd można dowiedzieć się, jakie normy prawne obowiązują i jaka jest ich treść: Dz.U., media, podręczniki
-źródła prawa wprost
Akty normatywne zawierające przepisy postępowania.
Źródła prawa tworzą system prawa-z założenia spójny: jednolity, zupełny. Może być on zamknięty lub otwarty-o tym decyduje ustawodawca w Konstytucji. W obecnym stanie prawnym źródła prawa są zamknięte.
Źródła prawa powszechnie obowiązującego reguluje Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997r. Zgodnie z art. 87 ust.1 Konstutucji:
Art. 87.1.Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.
2.Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego.
1.Konstytucja- To ustawa zasadnicza regulująca podstawowe kwestie, a jednocześnie najważniejsze, dotyczące m.in. ustroju i funkcjonowania państwa, praw i wolności obywatelskich, kompetencji najważniejszych organów państwa. Przepisy Konstytucji mają charakter norm generalnych i abstrakcyjnych adresowanych do nieokreślonej liczby adresatów. Konstytucja z 1997 r. może być bezpośrednio stosowana w procesie stosowania prawa. Stoi ona na czele hierarchii źródeł prawa polskiego i wszelkie normy zawarte w innych aktach prawnych muszą być zgodne z normami konstytucyjnymi. Nad zgodnościa norm prawnych z Konstytucją czuwa Trybunał Konstytucyjny.
Zasada zrównoważonego rozwoju
Wynika ona z art. 5 Konstytucji, w myśl którego:
Art. 5. Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju.
Zrównoważony rozwój-rozumie się przez to taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu możliwości zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia jak i przyszłych pokoleń. Konstytucja reguluje zasadę ogólnego dostępu do informacji o stanie środowiska.
Prawo wewnętrzne-też występuje w poś:
-nie stanowi katalogu zamkniętego
-ograniczony jest zakres podmiotowy tego prawa
-aktami prawa wewnętrznego związane są wyłącznie podmioty tworzące aparat administracyjny
-forma: zarządzenia, uchwały
Źródła prawa ochrony środowiska: a.źródła prawa powszechnie obowiązującego, b.akty prawa wewnętrznego (nie mogą być podstawą prawną w stosunku do obywateli)
2.Ratyfikowane umowy międzynarodowe- Dotyczą o.ś. w sensie globalnym, możemy je podzielić na:
-zawierające normy do bezpośredniego stosowania-nie wymagają wprowadzenie do systemu krajowego i obowiązują wprost od momentu publikacji w Dz.U.
-wymagające wykonania ich w postaci wydania aktów normatywnych (ustaw, rozporządzeń)
Wskazać należy, że źródłem prawa są jedynie umowy ratyfikowane, zgodnie z art.91 ust.1 Konstytucji:
Art. 91. 1.Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy.2.Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.3.Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.
3.Rozporządzenia z mocą ustawy (w stanach nadzwyczajnych)
4.Ustawy- Zawierają normy generalne i abstrakcyjne, Np. Ustawa o ochronie środowiska, Ustawa o ochronie lasów, K.p.a.
5.Rozporządzenia- Akty wykonawcze w stosunku do ustaw, wymagana jest norma kompetencyjna szczegółowa wynikająca z ustawy, zawiera ona:
-określenie organu właściwego do wykonania rozporządzenia
-określenie ram regulacji / zakresu
-wskazania podstawowych elementów mających się znaleźć w rozporządzeniu
Rozporządzenie są charakterystyczne dla poś i administracyjnego. Cały szereg rozporządzeń zwiera normy techniczne, które nie mają charakteru norm powszechnie obowiązujących, przybierają formę wartości liczbowych, granicznych-ustawodawca określa kiedy norma techniczna staje się normą prawną
6.Akty prawa miejscowego- Są stanowione przez organy jednostek samorządu terytorialnego. Co do zasady organami tymi są organy prawodawcze: rada gminy, rada powiatu, sejmik województwa. Wyjątkowo prawo miejscowe mogą stanowić organy wykonawcze. Prawo miejscowe może także stanowić wojewoda (np. rozporządzenie w sprawie utworzenia parku krajobrazowego). Prawo miejscowe charakteryzuje się tym, że kierowane jest do nieokreślonego kręgu adresatów, choć ma ograniczony obszar obowiązywania jedynie do obszary danej jednostki samorządowej. Mimo to prawo miejscowe ma charakter powszechnie obowiązujący. Podobnie jak rozporządzenia, akty prawa miejscowego mogą być stanowione jedynie na podstawie wyraźnego upoważnienia ustawowego i tylko w granicach tego upoważnienia.
Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego (MPZP)-
uchwała Rady Gminy, która rozstrzyga o przeznaczeniu nieruchomości objętych planem. MPZP ma charakter powszechnie obowiązujący, rozstrzyga na jakie cele nieruchomości mają być przeznaczone, prawo własności może być ograniczone np. utworzenie otuliny parku wokół danej nieruchomości. MPZP musi uwzględniać specjalnie tworzone plany ochrony przyrody na podstawie Ustawy o ochronie przyrody.
7.Źródła prawa o charakterze pomocniczym: a.zwyczaj (prawo zwyczajowe nie jest źródłem poś) Prawo zwyczajowe-zwyczaj nie może być źródłem prawa w prawie adm ani karnym., b.poglądy, doktryny, c.orzecznictwo sądów i trybunałów-orzeczenia są uzasadnione, można z nich czerpać wiedzę z zakresu prawa.
Konstytucja nie wymienia ich jako źródła prawa. Ustawodawca ma obowiązek posługiwania się językiem polskim, literackim. Organ administracyjny jeżeli podejmuje działania wobec podmiotu spoza aparatu adm, może przywołać źródła pomocnicze jako uzasadnienie, ale nie jako podstawa prawną.
Wykładnia przepisów prawa
W polskim systemie prawnym istnieje zasada, że w pierwszym rzędzie stosuje się wykładnię gramatyczną tj. z punktu widzenia zawartości leksykalnej. Jeżeli istnieją 2 różne rozwiązania przeciwstawne, wówczas stosuje się wykładnię celowościową (ratio legis), która odwołuje się do celu ustawodawcy konstruującego przepis prawny. Norma prawna jest pochodną przepisu prawnego. Obecnie wzrasta ranga wykładni celowościowej. Niektórzy twierdzą, że w przypadku prawa administracyjnego to ona właśnie ma duże znaczenie. W przypadku UE są to dyrektywy, które również wskazują na cel, ale bez instrumentów, do jego wykonania.
III
Ochrona środowiska w prawie europejskim
Podział kompetencji między organami Unii Europejskiej a państwami członkowskimi opiera się na 3 zasadach:
1.zasada zajętego pola- dotyczy wyłącznej kompetencji organów Unii Europejskiej w zakresie prawodawstwa dotyczącego ochrony środowiska; państwo członkowskie nie może wprowadzać własnych regulacji w zakresie regulowanym przez UE
2.zasada pomocniczości- dotyczy ustalenia poziomu organizacyjnego legislacji; legislacja musi następować na najniższym poziomie organizacyjnym, najbliżej obywatela.
3.zasada proporcjonalności- może dotyczyć praw unijnych; dotyczy zastosowania odpowiedniego środka dla określonego celu; może dotyczyć ograniczenia praw unijnych; aby zrealizować jakiś cel nie jest wymagane prawodawstwo na poziomie UE, trzeba dopasować środek do celu
Z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości wynika:
→ zasada pierszeństwa norm unijnych w przypadku kolizji
→ bezpośrednie stosowanie prawa unijnego- ta zasada zależy od charakteru prawnego np. jeżeli organy UE wydają rozporządzenie, to obowiązuje ono na podstawie ogłoszenia w dzienniku promulgacyjnym UE
Biorąc pod uwagę zasadę zajętego pola kompetencje prawotwórcze w zakresie ochrony środowiska mają wyłącznie organy UE. Istnieją jednak wyjątki od tej zasady wynikające z aktu prawnego, najczęściej z dyrektywy lub przepisu traktatu, który stanowi podstawę do działania UE.
...