Twoim problemem jest to, że powszechną NICOŚĆ mylisz z osobistą PUSTKĄ
Helen Bee
1. Związki partnerskie:
· Dzieci opuszczają gniazdo, nie trzeba tak bardzo angażować się w karierę zawodową, liczba problemów w związku spada,
· Wzrasta poczucie satysfakcji z pożycia małżeńskiego, ale nie za sprawą wzrostu poziomu czułości, a z powodu spadku ilości problemów
· Niektórzy uważają, że małżeństwa w wieku średnim charakteryzuje wg Sternberga miłość próżna lub towarzyska. U podstaw związku leży silne przywiązanie.
2. Rodzice i dzieci:
· Rola rodziców w wieku średnim: wsparcie dla dzieci i starzejących się rodziców, podtrzymywanie więzi uczuciowych w obu kierunkach. Wiek średni = okres ściśnięcia (ang. Squeeze) = pokolenie pomiędzy (ang. sandwich generation)
· Dorośli w wieku średnim próbują wpływać na życie dzieci (wykształcenie, praca) i swoich rodziców (miejsce zamieszkania, zarządzanie pieniędzmi, ale nie udaje im się zmienić ich poglądów dot. spraw społecznych lub rodzinnych)
· Dorosłe dzieci i starzy rodzice też próbują wpływać na dorosłych w wieku średnim. Dzieci odnoszą większy sukces w udzielaniu rad rodzicom, niż odwrotnie.
· Badania Hagestad nad rodzinami trójpokoleniowymi: rodziny posiadają zestaw tematów, kobiety – sprzeczko dotyczące relacji międzyludzkich, mężczyźni – spory o tematy pozarodzinne np. społeczeństwo, polityka
· Puste gniazdo: wbrew opiniom badania wykazały, że opuszczenie domu przez dzieci częściej jest rozpatrywane pozytywnie i nie jest przyczyną depresji, kryzysów i zaburzeń u większości kobiet. Zaburzenia występują u kobiet, których poczucie tożsamości jest silnie związane z rolą matki.
· Gniazdo zagracone: bywa bardziej stresujące niż puste gniazdo. Dzieci nie opuszczają domu lub do niego powracają po okresie przerwy. Wymaga renegocjowania ról rodzinnych. Rodzice narzekają na późne wyjścia młodych dorosłych, a one czują, że są traktowane jak małe dzieci.
3. Rola dziadków:
· Dorośli w wieku średnim zwykle zostają dziadkami
· Latynosi i Afroamerykanie mają bliższy i częstszy kontakt z wnukami
· Rola babci jest większa wśród wszystkich grup etnicznych
· 3 style pełnienia roli dziadków wg Andrew Cherlina i Franka Furstenberga:
- związek zdystansowany: rzadkie kontakty, mały wpływ na życie wnuków, często powodem jest fizyczna odległość miejsc zamieszkania, 29%
- związek towarzyski: 55 %, ciepłe i przyjemne związki, ale cieszą się, że nie mają już związanych z nimi codziennych obowiązków
- związek zaangażowany: 16 %, bliskie więzi, dziadkowie mają duży udział w opiece i wychowaniu, często w gospodarstwach domowych trójpokoleniowych
· Dziadkowie widujący swoje wnuki częściej, nie wykazują większego zadowolenia z życia = rola dziadka nie jest najważniejszą rzeczą dla poczucia własnego ,,ja”
4. Opieka nad starzejącymi się rodzicami:
· Ze wzrostem średniej długości życia, rola opiekuna będzie coraz częściej podejmowana
· W większości osób wobec których skierowana była opieka wykryto chorobę Alzheimera lub innego rodzaju otępienie.
· Ludzie Ci powoli tracą możliwość wykonywania codziennych czynności w pewnym momencie mogą także przestać rozpoznawać swoich opiekunów.
· opieka nad takimi ludźmi wymaga poświęcenia wiele czasu, energii, nakładów finansowych a także ciężko opiekunowi pogodzić życie prywatne, rodzinne z zawodowym.
· Wymagająca rola bycia opiekunem wywiera duży wpływ na osobę pełniącą tę funkcję. Opiekunowie cierpią na depresje, obniża się ich zadowolenie z pożycia małżeńskiego.
· Porównując czarnych i białych opiekunów zaobserwowano podwyższony współczynniki depresji tylko u białych.
· Ci którzy opiekują się otępiałymi i osłabionymi starszymi ludźmi sami też częściej są chorzy lub mają osłabiony układ odpornościowy – tego typu wyniki nazywamy obciążeniem roli opiekuna.
· Ci, którzy posiadają odpowiednie struktury wsparcia którymi mogą podzielić to obciążenie doświadczają mniej negatywnych skutków tego działania.
5. Przyjaciele:
· Carstensen odkryła że liczba kontaktów pomiędzy 17 a 50 rokiem życia spadła ale bliskość stosunków z najlepszym przyjacielem została na wysokim poziomie.
· Ogólny model Carstensen teoria selektywności socjoemocjonalnej, mówi że na przestrzeni okresu dorosłości każdy z nas wybiórczo redukuje liczbę zachowań społecznych, zawężając zainteresowania do kilku związków. Ma to na celu maksymalne zwiększenie zysków społecznych i emocjonalnych oraz zminimalizowanie związanego z nim ryzyka.
· Carstensen jednocześnie twierdzi że zachowane związki stają się bliższe, bardziej intymne.
6. Praca:
· Satysfakcja zawodowa ludzi w tym okresie życia ( w wieku średnim )osiąga najwyższy poziom, pomimo że nie obserwuje się zbyt wiele awansów.
· Jakość wykonywanej pracy pozostaje wysoka pomimo stopniowego spowolnienia procesów fizycznych i umysłowych.
· U młodych dorosłych mężczyzn satysfakcja zawodowa łączy się z wynikami satysfakcji osobistej.
· Mężczyźni w wieku średnim przestają traktować pracę jako podstawowe źródło osobistego spełnienia satysfakcji nawet gdy są z niej zadowoleni.
· Zadowolenie kobiet z pracy w wieku średnim będzie odgrywało taką samą rolę jak dla młodych mężczyzn.
· Życie zawodowe kobiet w wieku średnim pozostaje o wiele bardziej zróżnicowane niż kariera mężczyzn w tym samym wieku.
· W większości profesji jakość wykonywania pracy pozostaje wysoka przez cały okres życia dorosłego.
· Za wyjątki można uznać te zawody w których najważniejsza jest siła fizyczna i czas reakcji – jakość wykonywania tych praca spadła w wieku średnim a nawet wcześniej.
· Paul i Margaret Baltesowie twierdzą, że utrzymanie wysokiej produktywności lub jakości wykonywania pracy jest możliwe, ponieważ dorośli w obliczu zauważalnej erozji zdolności fizycznych i poznawczych angażują się w proces zwany selektywną optymizacją i kompensacją. Składają się na niego 3 procesy:
- Selekcja – zakłada zawężenie zakresu czynności np. skupienia się na głównym zadaniu, zrzucanie odpowiedzialności na innych, ograniczenie bądź zawężanie pobocznych czynności zawodowych,
-Optymizacja – zakłada obszerne ćwiczenia najpotrzebniejszych zdolności np. dodatkowe treningi, szlifowanie zdobytych umiejętności. Ma to na celu utrzymanie tych zdolności na poziomie zbliżonym do maksymalnego.
-Kompensacja – zakłada wykorzystanie pragmatycznych sposobów pozwalających pokonać konkretne trudności np. silniejsze okulary lub aparaty słuchowe, projektowanie strategii pozwalające unikać obciążenia pamięci.
· Wraz ze zbliżaniem się do normatywnego wieku emerytalnego dorośli zaczynają czynić formalne i nieformalne przygotowania do odejścia na emeryturę.
· Nieformalne przygotowania to rozmowa z małżonkiem, przyjaciółmi i współpracownikami o możliwości odejścia na emeryturę, czytają więcej poświęconych temu tematowi artykułów prasowych.
· Formalne przygotowania: uczestnictwo w seminariach planowania finansowego, dowiadywanie się jak wysoką emeryturę mogą otrzymać, badanie warunków swojego ubezpieczenia, szukanie profesjonalnych porad dotyczących emerytury.
· Takie przygotowania obserwujemy częściej u osób, które nie mogą doczekać się emerytury, są zadowoleni z pracy lub mają przyjaciela który już wycofał się z czynnego życia zawodowego
· Rola pracownika w wieku średnim staje się mniej dynamiczna.
7. Osobowość:
· Większość ludzi w wieku 50 – 65 roku życia odwraca się od sukcesu, należności, asertywności, indywidualizmu, które największe powodzenie osiągają w wieku średnim.
· Zainteresowanie własnym wnętrzem – Bernice Neugarten zakłada że zmiana ta (patrz powyżej - 25) prowadzi do zainteresowania własnym wnętrzem. Uważa że starsi tracą zainteresowanie światem zewnętrznym na rzecz skupienia się na procesach wewnętrznych.
· Od generatywności do integratywności ego – teoria Eriksona. Główny wpływ na przebieg wieku średniego w jego teorii ma kryzys generatywności a stagnacja w wyniku jego rozwiązani zobaczymy cnotę jaką jest troska. Zakłada zainteresowanie stworzeniem i poprowadzeniem następnego pokolenia, przekazanie pałeczki. Wg Eriksona ostatnim stadium dorosłości jest kryzys integralność ego a rozpacz występuje on w 60 roku życia.
· Elastyczność i wytrwałość – Jochen Brandtstadter zbadał kilka tysięcy osób pod kątem 2 cech lub wartości osobowości. Pierwsza z nich to wytrwałość w dążeniu do celu. Jednostka posiadająca tę cechę zgadza się z następującymi stwierdzeniami: Im trudniej osiągnąć jakiś, cel tym bardziej go pożądam. Nawet jeśli wszystko wydaje się beznadziejne, nadal poszukuję sposobu, by jakoś zapanować nad sytuacją. Druga cecha to elastyczność w dostosowaniu się do celu. Jednostka posiadająca wysoki poziom tej cechy podpisałaby się pod następującymi twierdzeniami: Właściwie nie denerwuje się zbyt długo z powodu niewykorzystanej okazji. Z łatwością przystosowuje się do zmiennych sytuacji. Zwykle bez trudu rozpoznaję granice swoich możliwości.
· Dojrzałość mechanizmów obronnych – innym sposobem postrzegania zmian osobowościowych w tym okresie jest skupienie się na mechanizmach obronnych. Vaillant podzielił mechanizmy obronne na 3 typy:
- Niedojrzałe – projekcja, zaprzeczenie, zniekształcenie,
- Neurotyczne – wyparcie, przemieszczenie, intelektualizacja,
- Dojrzałe - stłumienie, humor, altruizm.
· W wieku średnim mechanizmy obronne dojrzałe stanowią 40% całości
· Podejmowanie przeciwnych ról płciowych - piąty pogląd pochodzi od antropologa Davida Gutmanna. Twierdzi on, że role płciowe w wieku średnim jeszcze raz ulegają zmianom. Role kobiet i mężczyzn krzyżują się. Mężczyźni zaczynają wykazywać cechy kobiece, natomiast kobiety – męskie.
lRóżnice indywidualne l
· rozwój jednostki może być określany przez wiele czynników takich jak np. pochodzenie ,osobowość , stres , przeżyte kryzysy
9. Rozwód
llwpływa na styl wychowawczy dzieci przez osoby rozwiedzione oraz zaburza kolejność podejmowania rólll jeden z głównych czynników stresującychllKojarzy się go ze wzrostem liczby schorzeń fizycznych i psychicznych (tuz po rozwodzie częstsze wypadki samochodowe ,tendencje samobójcze ,depresja etc)llSkutki długoterminowe – niektórzy dorośli 5-10 lat po rozwodzie wykazują rozwój psychiczny wynikający z tego doświadczenia i lepsze warunki funkcjonowania lllepiej radzą sobie te osoby które zdecydowały się ponownie wejść w związek małżeńskillEfekt Ekonomiczny –Mężczyźni z reguły zarabiają więcej , pracują dłużej i nieprzerwanie z racji tego czują się bardziej niezależni po rozwodzie niż kobietyllStatus ekonomiczny mężczyzn po rozwodzie się poprawia natomiast kobiet się pogarsza (Morgan, 1991 ; Smock 1993)
7. Różnice wiekowe w znaczeniu rozwodu – Stany zjednoczone -50% rozwodów przypada na wczesną dorosłość (siedem pierwszych lat trwania związku)
8. 25% gdy para przekracza 40 lat jednak w tym wieku skutki są o wiele poważniejsze niż we wcześniejszym okresie
9. W wieku średnim wpływ ekonomiczny może być o wiele dotkliwszy(zwłaszcza dla kobiet ze względu na niewielkie lub brak doświadczenia zawodowego .Kobiety zwane” wysiedlonymi gospodyniami ” bez doświadczenia mają niewielkie szanse na znalezienie zatrudnienia .
10. Również kobiety w tym okresie maja mniejsze szanse wyjścia ponownie za mąż niż kobiety młodsze.
11. Ścieżki życiowe – Przerwanie związku małżeńskiego stwarza nowy zestaw ról np. przejecie ról małżonka który odszedł.
12. Ponowny związek stwarza sytuacje przyjęcia roli macochy bądź ojczyma
13. Levinson- osoby żyjące w nowym związku małżeńskim mają mniejsze szanse stworzenia stałych struktur życia i doświadczają więcej okresów przejściowych kryzysów względem dzieci.
10. Bezrobocie
· Dorośli, którzy zostali zwolnieni wykazują podwyższony poziom lęku i depresji oraz podwyższone ryzyko zachorowań – w tym jest podobne do rozwodu
· Tak jak ponowne wyjście za mąż niweluje większość negatywnych skutków rozwodu, tak też ponowne zatrudnienie szybko przywraca zdrowie i stabilność emocjonalną
· Jeśli strata pracy nie wiąże się z większymi konsekwencjami finansowymi, negatywne efekty tego wydarzenia są o połowę mniejsze
· Utrata pracy może skutkować w zmianach stosunków rodzinnych i obniżeniu poczucia własnej wartości
· Różnice wiekowe: negatywne skutki bezrobocia są największe u osób w wieku ...