Twoim problemem jest to, że powszechną NICOŚĆ mylisz z osobistą PUSTKĄ
WYKŁAD 1 – 7.X.2004
5,0 z ćwiczeń zwalnia z egzaminu
LITERATURA:
- Remigiusz Bierzanek, Janusz Symonides – “Prawo międzynarodowe publiczne” (wyd. VI- VIII)
EGZAMIN
Pierwszy termin (podstawowy) będzie pisemny:
a) 10 pytań otwartych (0-10 pts za każde), do zaliczenia 67%
b) 20 pytań do uzupełnienia
Prawo międzynarodowe publiczne (PMPubl.) wymaga znajomości szczegółów i jest zmienne. Powstało w toku długiej ewolucji. PMPubl. nowożytne bierze swój początek w połowie XVII wieku. W latach następnych ulepszano je z powodów politycznych i interpretacyjnych (jak?, kto? Jaki jest skutek?). Np. działania USA i NATO w Kosowie (03.-06.1999) czy interwencja w Iraku (03.2003) były z punktu widzenia PMP nielegalne. Można szukać przyczyny w obronie praw człowieka, mniejszości etnicznych czy, jak w przypadku Iraku, że była to tzw. “interwencja wyprzedzająca”. Art. 51 Karty Narodów Zjednoczonych mówi o prawie do samoobrony. Państwa mogą nadużywać tego prawa. Istnieje bowiem dysproporcja środków, którymi dysponują państwa, zaś PMP nie określa środków do korzystania z art. 51, daje tylko wskazówki do jego wykorzystania. Od lat 50. XX wieku dominuje w prawie słowo pisane, zaś w PM dominował zwyczaj. Konwencje wiedeńskie skodyfikowały PM. Zwyczaje PM obowiązują nadal, lecz zostały uzupełnione kodyfikacją.
OBSZAR POD JURYSDYKCJĄ KRAJU
Toczą się spory jak wysoko “w górę” sięga suwerenność państwa, bowiem samolot na przelot nad terytorium innego państwa musi mieć na niego zgodę, zaś wahadłowce i inne statki kosmiczne już nie… Problem dotyczy ewentualnych komercyjnych lotów kosmicznych, bowiem sfera kosmiczna to dobro wspólne.
SUWERENNOŚĆ PAŃSTWAWedług XIX-wiecznych koncepcji różniła się od współcześnie obowiązujących. Dochodzimy tu do problemu działań integracyjnych (integracja- to rezygnacja z pewnych suwerenności w zamian za określone korzyści). Czy suwerenność integracyjna zastąpi państwową? Czy “super-państwo” zastąpi Państwo?
PRAWO MIĘDZYNARODOWEW strukturach ONZ mamy obecnie 192 państwa. Państwo zaś musi spełniać 3 podstawowe warunki. Musi posiadać czynniki ludzki, terytorialny, władzy najwyższej. Np. Polska w czasie II wojny światowej pozbawiona była czynnika ludzkiego i terytorialnego, które były pod okupacją. Częściowo brakowało tych elementów, zaś czynnik władzy najwyższej był obecny w postaci rządu na obczyźnie.
KAPITULACJA BEZWARUNKOWA to, zgodnie z definicją, zdanie się na łaskę i niełaskę zwycięzcy. Po II w. św. Niemcy zdały się na tę łaskę. Między 8.05.1945 a IX/X 1949 Niemcy nie miały rządu (władzy najwyższej), który zastępowany był przez Sojuszniczą Radę Kontroli, lecz naród istniał, tyle że objęty był kwarantanną. We IX.1949 powstał NRF, a 7.X.1949 – NRD i do zjednoczenia 3.X.199o istniały dwa suwerenne państwa niemieckie.
Osoby fizyczne i prawne z jednego kraju wchodzą w kontakt z osobami fizycznymi innych państw, które posiadają znaczną funkcję zewnętrzną. Występuje sprzężenie zwrotne: polityka wewnętrzna jest taka jak polityka zagraniczna, a polityka zagraniczna – jak polityka wewnętrzna. Państwa utrzymują ze sobą różnego rodzaju stosunki. Stanowią one fundament współpracy międzynarodowej (sojusze czy też antypatie). W historii nigdy nie było kraju w pełni izolacjonistycznego (np. ChRL końcem lat 60. XX w.), bowiem ta autarkia kończyła się fiaskiem. Na arenie międzynarodowej nie można być w pełni samodzielnym, dlatego też występuje współzależność państw. Do nawiązania, utrzymywania/ podtrzymywania, rozwijania stosunków międzynarodowych konieczne są określone normy postępowania.
PRAWO MIĘDZYNARODOWE PUBLICZNE jest zespołem norm regulujących stosunki między państwami; podmiotami są PAŃSTWA, zaś funkcją – regulowanie stosunków międzypaństwowych. Obecnie występują także inne podmioty, jak organizacje międzynarodowe czy narody starające się o niepodległość. Przez utrzymywanie stosunków międzynarodowych tworzy się SIATKA państw, narodów zdolnych do samostanowienia. Podzielone są zdania co do pełnej zdolności samostanowienia organizacji:
1) całkowicie niezależne
2) uzależnione od uregulowań wewnętrznych
WSPÓŁCZESNE PRAWO MIĘDZYNARODOWE jest zespołem norm regulujących stosunki międzynarodowe w szerokim znaczeniu, nie tylko stosunki międzypaństwowe, lecz także między państwami a innymi podmiotami, bądź między tymi podmiotami; reguluje stosunki między różnymi, niezależnymi od siebie i niepodlegającymi wspólnej władzy państwowej podmiotami.
PM reguluje głównie stosunki międzypaństwowe, do czego odnosi się większość umów. Dzisiejsza społeczność międzynarodowa jest w większości społecznością państw.
PRAWO MIĘDZYNARODOWE PRYWATNE jest tak naprawdę prawem wewnętrznym poszczególnych państw (w Polsce od 1965) – jest to zespół norm, których zadaniem jest wskazanie określonego systemu prawnego (własnego, obcego państwa), właściwego dla dokonania oceny prawnej konkretnej sytuacji osobistej lub majątkowej. Istnienie spowodowane jest stosunkami cywilnymi. Rodzinnymi, prawem pracy, czyli występowaniem “obcego elementu”. Służy w tzw. “bezpośrednim stosowaniu” (np. adopcja czy alimenty międzynarodowe, praca zagranicą). Poza nazwą z PMPubl. nie łączy się w żadnym elemencie. PMPryw. wskazuje konkretne sytuacje czy rozstrzygnięcia.
NAZWA PMPubl. (w Polsce często używa się miana PRAWO NARODÓW, którego użyto już w tekście Konstytucji 3 maja 1791) wywodzi się z łacińskiego ius gentium, które w Imperium Rzymskim było prawem cudzoziemców, regulującym stosunki między nimi a Rzymianami. Termin ius intergentium został wprowadzony w XVII w. przez Richarda ZOUCHE, a w Wielkiej Brytanii wprowadził go Jeremy BENTHAM w wieku XVIII. W PM słowo naród jest synonimem państwa.
FUNKCJE, PRZEDMIOTY PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO1) UTRZYMYWANIE MIĘDZYNARODOWEGO POKOJU I BEZPIECZEŃSTWA- co jest priorytetem
2) ZAPEWNIENIE POKOJOWEGO WSPÓŁISTNIENIA PAŃSTW
3) ZAPEWNIENIE ROZWOJU STOSUNKÓW SPOŁECZNO- GOSPODARCZYCH
4) WYRÓWNANIE DYSPROPORCJI GOSPODARCZYCH
5) REGULOWANIE STOSUNKÓW ZEWNĘTRZNYCH PAŃSTW
a) określa sytuację państwa w społeczności międzynarodowej, prawa zasadnicze państw, istotę państwa we wspólnocie międzynarodowej
b) określa ogólne zasady postępowania państw we wzajemnych stosunkach- zasada nieagresji, nakaz pokojowego rozwiązywania sporów
c) reguluje konkretne stosunki między krajami (zobowiązania sojusznicze, przyrzeczenie neutralności, pomoc gospodarczą)
d) ustala formy wzajemnych stosunków (np. prawo dyplomatyczne i konsularne; międzywojenny zwyczaj odpowiedzi salwą z baterii helskiej im. H. Laskowskiego na salwę płynącego do portu Gdynia- Oksywie okrętu wojennego innego państwa)
e) reguluje zasięg władzy terytorialnej poszczególnych państw (np. granice i ich delimitacja, stosunki graniczne)
f) ustala reguły postępowania na obszarach niepodlegających niczyjej kontroli (np. “pełne morze”, kosmos)
6) REGULUJE PRZESTRZEGANIE UMÓW MIĘDZYNARODOWYCH W PRAWIE WEWNĘTRZNYM (NP. IMMUNITETY DYPLOMATYCZNE)
7) ODDZAIŁUJE NA STOSUNKI WEWNĘTRZNE PAŃSTW- normy międzynarodowe nie regulują tych stosunków, np. kraj zobowiązuje się do przestrzegania praw człowieka (wykonywanie tych zobowiązań nazywane jest implementacją)
CECHY CHARAKTERYSTYCZNE PRAWA MIEDZYNARODOWEGO1) SPOSÓB TWORZENIA- brak ustawodawcy
2) STOSOWANIE PRZYMUSU W PRAWIE MIĘDZYNARODOWYM – nie jest to jednak przymus siłowy
3) BRAK OBOWIĄZKOWEGO SĄDOWNICTWA MIĘDZYNARODOWEGO
4) STOSOWANIE PRAWA I JEGO MOC WIĄŻĄ...