Twoim problemem jest to, że powszechną NICOŚĆ mylisz z osobistą PUSTKĄ
Europa: 1850-1880
Polska: 1864-1890
Poz. Warszawski:
*Praca organiczna (organicyzm) – pogląd głoszący podobieństwo społeczeństwa do żywego organizmu, dlatego też aby społ. rozwijało się, dobrze funkcjonowało potrzebna jest współpraca wszystkich organów – gr. Społ.
*praca u podstaw – pozytywiści polscy głosili konieczność uczenia uboższych warstw społ, ponieważ stanowiły one wg nich podstawę społ.
*emancypacja kobiet – walka o ich równouprawnienie, a więc możliwość zdobywania wiedzy, uzyskania kwalifikacji wymaganych w danym miejscu pracy oraz zmiana wizerunku kobiety.
*scjentyzm – nauka i wiedza poparta doświadczeniem została uznana za niezbędną dla poznania rzeczywistości(August Comte, John Stuart Mill)
*Utylitaryzm- za najważniejsze uznano dobro ogółu, toteż jednostka dążąc do szczęścia musi mieć na uwadze to, aby być pożyteczną dla ogółu społ.(J.S. Mill)
Poz. Krakowski:
*koncepcja trójlojalizmu politycznego- nawoływanie do rozumu politycznego.
*potępienie powstania styczniowego i wszelkiej działalności spiskowej(stronnictwo konserwatywne stańczyków ogłaszało cykl anonimowych art. Politycznych w 1869r. w Przeglądzie Polskim.) Równocześnie w Galicji powstała szkoła sztuk pięknych, teatr, akademia umiejętności tu miały miejsce uroczystości rocznicowe i narodowe – stulecie konstytucji 3 maja, stulecie urodzin Mickiewicza i sprowadzenie jego zwłok na Wawel.
Poz. Polski :
*nie był jednolity ideowo;
*różnił się od zachodniego- nie był ruchem filozoficznym lecz społ-gosp.
*przedstawiciele propagują umocnienie ustroju kapitalistycznego, w którym dostrzegają realizację organicznej teorii rozwoju społ.
Nowela- krótki utwór epicki, który ma wyrazistą kompozycję, akcjęskupionąwokół jakiegoś wydarzenia i jest zakończony dobitną puentą; Najczęściej stosowane w noweli środki styl to: powtórzenie, kontrast, gradacja(potęgowanie napięcia), inwersja czasowa, retardacja(opóźnianie momentu rozwiązania akcji), motyw sokoła(skupienie akcji wokół jakiegoś przedmiotu mającego szczególne znaczenie).
Realizm- tendencje do przedstawiania życia codziennego bez upiększeń, opisywanie świata w sposób maksymalnie obiektywny, z punktu widzenia czytelnika, także według jego zasad moralnych.
POWIEŚĆ TENDENCYJNA – powieść w której odpowiedniej tezie podporządkowany jest sposób narracjii i świat przedstawiony
POWIEŚĆ REALISTYCZNA- utwór skonstruowany według wzorca powieści tendencyjnej , charakteryzująca się podziałem bohaterów na dobrych i złych ( ich los ma być przestrogą lub przykładem)
FELIETON- swobodny gatunek wypowiedzi publicystycznej, wykorzystujący poetykę dygresji i posługujący się różnymi środkami artystycznymi
KRONIKA TYGODNIOWA- odmiana felietonu, rodzaj sprawozdawczego i na ogół dowcipnego podsumowania mijającego tygodnia
DETERMINIZM- pogląd filozoficzny głoszący, że wszystkie zdarzenia są powiązane łańcuchami przyczynowo- skutkowymi
Relatywizm - według relatywistów kwestie takie jak: dobro, zło, prawda i piękno są wartościami względnymi, których postrzeganie zależy od bardzo wielu czynników.
Minimalizm - określenie minimum to wszystkie te zagadnienia, które są dostępne człowiekowi i jest możliwość ich zbadania.
Monizm przyrodniczy - wszystkie żywe stworzenia podlegają identycznym prawom i procesom, dlatego też świat ludzki i przyrodniczy stanowią jedność, zaś do badania obu sfer można wykorzystać metody analogiczne, takie jak eksperyment i obserwacja.
Ewolucjonizm - Tworzenie wiedzy o społeczeństwie i człowieku wraz ze stworzeniem wiary w stopniowe przekształcanie się form życia w coraz doskonalsze. Wytworzenie przekonania, że im większe osiągnięcia nauki i techniki tym lepsze warunki życia człowieka i moralne i intelektualne.
asymilacja Żydów - zaborcy dążyli do przeciwstawienia sobie różnych grup etnicznych. Pozytywiści sprzeciwiali się temu w imię zasad demokracji.
Antysemityzm – niechęć do przedstawicieli narodu żydowskiego. Skrajnym przykładem jest prześladowanie.
naturalizm kierunek w literaturze i sztuce dążący do jak najbardziej wiernego odtwarzania w dziele literackim rzeczywistości (na wzór metody naukowej), uwzględniania wszelkich szczegółów, co miało ukazać bezwzględność praw przyrody, walkę o przetrwanie opartą na teorii Darwina.
Publicystyka, wypowiedzi dotyczące aktualnych tematów społecznych, politycznych, kulturalnych i in., głównie w formie prozatorskiej. Publicystyka pragnie oddziaływać na opinię publiczną, posługując się zarówno informacją, jak perswazją, a czasami demagogią.
POTOP:
Andrzej Kmicic- głowny bohater powieści, młody, bardzo przystojny, wesoły, odważny prezentuje zubożałą szlachtę. W trakcie trwania akcji bohater przeżywa głęboką przemianę wewnętrzną. Ze szlacheckiego warchoła, zabijaki, pełnego dumy i buty, który jako ostatecznego argumentu dla przeforsowana swoich racji używa siły, staje się szlachetnym, honorowym patriotą, poświęca życie dla ojczyzny. Z powodu intryg Radziwiłła został zdrajcą podejrzewanym o targnięcie na życie króla. Bohater zaczyna drogę nawrócenia spowiedzią u księdza Kordeckiego i aktywnym udziałem w obronie Jasnej Góry. Zmazanie piętna zdrajcy trwa do końca powieści. Kmicic postanawia zmianę w dużej mierze z powodu Oleńki. Walczy dzielnie, nie bojąc się o własne życie pod nazwiskiem Babinicz, cieżko zraniony wyznaje Janowi Kazimierzowi swoje prawdziwe nazwisko. Król wiedząc o jego zasługach oczyszcza imię Kmicica.
Oleńka Billewiczówna-wnuczka Herakliusza Billerwicza, zobowiązana przez niego do wyjścia za Andrzeja Kmicica lub zostania zakonnicą. Młoda, piękna i odważna dziewczyna zakochuje się w Kmicicu od pierwszego wejdzienia lecz ma tyle goności i dumy by powiedzieć mu co sądzi o jego hulaszczym trybie życia. Stawia mu warunek- przebaczy mu jeśli zyska przebaczenie tych, których skrzywdził. Jest uczciwa, szczera i stała w uczuciach. Konsekwentnie odrzuca zaloty Baogusława Radziwiłła.
Jan Onufry Zagłoba-łaczy w sobie wszystkie pozytywne cechy staropolskiego sarmaty: wesoły, dowcipny, odważny, potrafi przewodzić choć nie jest najlepszy jako żołnierz. Zostaje regimentarzem w obozie pod Białymstokiem. Cieszy się wśród żołnierzy wielkim poważaniem i sympatią, dzięki czemu zaprowadził ład i porządek. Jest gorącym patriotą. (Ulises)
Przyczyny sukcesu szwedów w pierwszym etapie wojny:
a) zdrada Hieronima Radziejowskiego
b)rozbicie wewnętrzne i skłócenie magnaterii
c)przekonanie że wojna nie wybuchnie
d)upadek autorytetu króla.
Postawa obozu wojskowego pod Ujściem(pospolite ruszenie):
a)brak dyscypliny
b)nastrój zabawy i odpoczynku
c)brak znajomości rzemiosła wojennego
d)brak wiary we własne siły.
Najgroźniejsze cechy magnaterii:
a)prywata, anarchia i pycha rodowa - Radziwiłowie, Lubomirski;
b)samowola, brak patriotyzmy, osłabienie ducha walki szlachty-Opaliński, Grudziński;
c)zdrada kraju-Radziejowski, Radziwiłowie;
Obrona Jasnej góry punktem zwrotnym w wojnie ze szwedami, przykładem męstwa i patriotyzmu prostych żołnierzy, duchownych i ludu, bodźcem do walki dla całego narodu.( S. Czarnecki)
a)Stefan Czarnecki wodzem ogólnonarodowego ruchu oporu przeciw najeźdźcy Postawa szlachty: a)krytyka pospolitego rudzenia
b)pozytywna ocena szlachty rycerskiej (stałe wojsko-Kmicic, Wołodyjowski)
c)zalety szlachty: patriotyzm, rycerskość, szlachetnośc w walce(Wołodyjowski wobec Kmicica) religijność, ale brak tolerancji wobec innowierców.
d)wady szlachty: pijaństwo, warcholstwo, niski poziom intelektualny.
Postać Zagłoby jako synteza sarmatyzmu:
-świetny orator i gawędziarz,
-wielbiciel trunków
-skłonny do przechwałek
-znany z licznych udanych forteli.
Postawa mieszczaństwa i ludu:
-czynny udział w walce warszawskich i częstochowskich,
-kurpie walczący w puszczy
-górale ratujący króla
Sienkiewicz w „Potopie” dał pełny obraz społeczeństwa Polskiego. Mimo wad i zdrady ojczyzny społ to (głównie w masach drobnomieszczańskich i ludowych) potrafi przechowywać podstawowe wartości i zjednoczyć się dla obrony ojczyzny.
Ze względu na tendencję „Potopu” „ku pokrzepieniu serc” Sienkiewicz tuszuje wady szlachty a eksponuje zalety.
Powieść historyczna- odmiana pow tematyce historycznej. Pierwiastek historyczny łączyć się może z aktualną tendencją. Realizm wymaga od takiej powieści prawidłowej interpretacji rozwoju historycznego oraz wierności realiom.
Cechy powieści hist.:
1.Dystans czasowy między okresem powstania utworu, a czasem akcji; przeniesienie świata przedstawionego w przeszłość.
2.Umieszczenie w fabule utworu autentycznych wydarzeń i postaci.
3.Różnorodne źródła historyczne- listy, kroniki, herbarze, pamiętniki..
4.”Potop”- synteza dotychczasowych typów powieści historycznej z tzw. pow. sienkiewiczowską.
*nawiązanie do modelu walterscottowskiego, dbałość o szczegóły obyczajowe i historyczne w powiązaniu z fikcyjną fabułą, ważność wątku miłosnego.
*związki z modelem dumasowskim(Aleksander Dumas „Trzej Muszkieterowie”) dynamiczna akcja pełna niespodziewanych zdarzeń, pogonie, ucieczki, fortele, powiązanie intrygi politycznej z romansową.
Stworzenie własnego typu powieści historycznej z połączenia dwóch wyżej wymienionych modeli z elementami baśni, legendy, gawędy szlacheckiej, a nawet wzorca homeryckiego czy też westernu.
daremne zale wiersz ma charakter alelu do pokolenia romantykow niezadowolonych z dazen mlodziezy. Idealy pozytywizmu sa zbyt trudne do przyjecia dla przedstawicieli starego pokolenia. Jednak poeta zwraca uwage na fakt ze musza oni podjac decyzje i wybrac miedzy zyciem i dzialaniem aktywnoscia a bezczynnoscia i astagnacja ktore prowadza do smierci. zwraca uwage ze idealy ojcow juz przezyly ich czas juz mina, zgodnie z prawem rozwoju powinien odejsc i ustapic miejsca temu co ma do zaproponowania nadchodzace pokolenie. apeluje do rozsadku starego pokolenia by nie pozostawalo na uboczu i rozpamietywaniu sukcesow i nieszczesc ale by wlaczylo sie do zycia i dzialalnosci mlodszej generacji. Swiat opusci tych ktorzy sie nie poddali prawom rzadzacym zyciem skaze ich na izolacje i zapomnienie, poniewaz nie sa tworczymi jednostkami, nie potrafia dac spoleczenstwu niczego pożytecznego
do mlodych utwor wyraza idealistyczna wiare w postep dziejowy, ewolucje mysli. poeta nawoluje do pracy, poszerzenia granic wiedzy i nauki.niewiedza kryjaca sie za mitami wierzeniami i obrzedami wydaje sie w pewien sposób urokliwa i poetycka. poeta jednak zwraca uwage na fakt ze rozproszenie mrokow ignorancji wzbogaca ludzkosc duchowo a dla marzycielskich dusz i tak pozostanie sporo tajemnic. w utworze znalazla sie historia i osiagniecia poprzednikow. chociaz pokolenie przyszlosci nie moze kierowac sie tm co bylo jednak powinno pamietac ze to dzialania wczesniejsze ucznily terazniejszosc taka jaka jest.rozwoj polega na tym by umiec czerpac ze skarbu przeszlosci, jest niemozliwy jesli zapomni sie o wczesniejszych osiagnieciach. starsze pokolenie powinno pozwolic dzialac mlodym a ci zas powinni miec szacunek dla historii. musza pamietac ze oni takze odejda kiedys w przeszlosc.
wolny najmita- M. Konopnicka autopka przedstawia historie chlopca mktory utracil swa ziemie, zona i dzieci zmarly z glodu a on wrusza na tulaczke po swiecie. Słowo wolny jest uzyte ironicznie gdyz" wolnosc" tego czlowieka jest wynikiem utraty wszystkiego co w zyciu wazne. nikt nie przejmuje sie jego losem. wiersz jest protestem autorki przeciwko niesprawiedliwj ustwie uwlaszczeniowej krzywdzacej chlopow.
Do młodych- utw,ór jest apelem do młodego pokolenia . poeta nawołuje by szukali nowych nieodkrytych dróg. Asnyk wskazuje aby młodzi przejeli z dorobku poprzednich pokoleń to, co najważniejsze.wiersz mówi o konieczności kształcenia najniższych wartości społecznych., aby wiara we własne siły nie przerodziła się w pychę.
"milosierdzie gminy" w jednej ze szwajcarskich gmin odbywa sie licytacja. polega ona na tym ze sa sprzedaz wystawia sie ludzi starych i niedołeznych, którzy juz nie sa w stanie zarabiac na siebie. gospodarza którzy wezma do siebie tch ludzi gmina doplaca za ich utrzymanie pewna sume- jak najmniejsza. dla gospodarzy jest to okazja gdyz zyskuja za doplata gminy robotnika.Przedmiotem licytacji staje sie 82 letni tragarz Kuntz. jest wychudzony, ledwie powłóczu chorymi nogami jest odziany w lachmany, przykryte pozyczona kurtka od woznego. czlowiek traktowany jest jak przedmiot.sprawdzaja jego przydatnosc do pracy. wsrod licytujacych starzec spostrzega swojego syna i cieszy sie ze jesli go syn wykupi bedzie mogl umrzec w sród swoich. syn wycofuje sie z licytacji- uwaza ze proponowana suma jest zbyt niska. na sale wchodzi bogaty mleczarz- probst, szanowany przez ogól ale okrutny w stosunku do parobków. probst rzuca najnizsza sume i staje sie wlascicielem Kuntza. starzec zostaje zaprzegniety do wozka mleczarza. ...