Twoim problemem jest to, że powszechną NICOŚĆ mylisz z osobistą PUSTKĄ
Fazy między metaliczne – są połączeniami metali lub metali z niemetalami. Wykazują własności metaliczne. Występują tylko przy ściśle określonych stężeniach składników
1 różnowęzłowe, 2 międzywęzłowe 3 pseudowęzłowe (nadmiar jednego ze składników)
Cechy i Zasady:
1 Struktura krystaliczna faz międzymetalicznych różni się od struktury każdego ze składników
2 Atomy każdego ze składników wykazują uporządkowane rozmieszczenie w sieci krystalicznej
3W oddziaływaniu miedzy atomami przewaga wiązań metalicznych
4 Wzajemne stosunki ilościowe atomu składników rzadko odpowiadają własnością chemicznych pierwiastków, jakie tworzą ten związek
Mieszaniny faz – gdy w stopie znajduje się co najmniej 2 fazy w stanie zdrobnienia oddzielone od siebie granicami między fazowymi.
Umocnienie stopów cząstkami faz wtórnych
1 Utwardzanie wydzielinowe = cząstki faz wydzielają się na osnowie(przesycenie + starzenie)
2 Utwardzanie dyspersyjne – pomiędzy cząstkami faz w osnowie występuje niekoherentna granica międzyfazowa (np. proszek utlenianie wewnętrzne)
Analiza termiczna – polega na rejestrowaniu zmian temperatury stopu w funkcji czasu chłodzenia ze stanu ciekłego do temperatury pokojowej lub niższej
Krzywa krystalizacji(pochodna krzywej stygnięcia)- informuje nas o udziale ciepła oddawanego lub pobieranego do otoczenia przez krystalizację.
DTA-analiza termiczna różnicowa
Ferryt – roztwór stały graniczny węgla w żelazie alfa
Austenit-roztów stały granicznych węgla w żelazie gamma
Cementyt-węglik złożony Fe3C
Perlit – mieszanina eutektoidalna ferrytu i cementytu zawierającego powyżej 0,77%C
Ledeburyt-mieszanina eutektyczna austenitu i cementytu zawierającego 4,3%C
Ledeburyt przemieniony – mieszanina perlitu i cementytu, utworzona w wyniku przemiany austenitu z ledeburytu w perlit
Surówki białe –
Stopy żelaza o stężeniu powyżej 2% C. Zgodne z wykresem żelazo-węgiel Fe Fe3C
Surówki szare – zgodne z wykresem żelazo-grafit
Zanieczyszenia P,S,O,H,N Korzystne Mn,Si,Cr,Ni,Cu
MECHANIZMY I WARUNKI KRYSTALIZACJI
Krystalizacja – szczególny rodzaj krzepnięcia w którym ciecz metaliczna ulega przemianie w stan stały o budowie krystalicznej. ZARODKOWANIE I WZROST ZARODKOWANIA.
Zespoły bliskiego uporządkowania – wielkości krytyczne, występuje te zarodki w fazie ciekłej
Embriony – zespoły bliskiego uporządkowania o wielkości podkrytycznej . Ulegają rozproszeniu w cieczy.(Atomy zlepione ze sobą).
ZARODKOWANIE
1Homogeniczne – zarodki w cieczy metalicznej, całkowicie jednorodne, powstają zupełnie jednorodne fazy stałe
2Heterogeniczne-zarodek tworzy się na obcym podłożu w stanie stałym. Podłożem jest ściana formy albo cząstki zanieczyszczeń. Przechłodzenie przyspiesza proces.
Zarodkowanie dynamiczne – warunkiem koniecznym jest zjawisko kawityzacji cieczy metalicznej. Zachodzi w zmiennych warunkach. Ciecz podlega wpływom zewnętrznym głownie zmianom ciśnienia, drgania, zmiana pół elektrycznych elektrycznych magnetycznych.
Kawityzacja – polega na ciągłym tworzeniu się i znikaniu pęcherzyków pary przy ścianach naczynia lub na powierzchni ciał stałych zanurzonych w cieczy. Pęcherzyk kawityzacji powstaje po osiągnięciu wartości krytycznej. Nagle ulegają zniszczeniu, powodując lokalne zwiększenie ciśnienia cieczy.
Mechanizm wzrostu kryształu – wzrost zarodka krystalizacji nastepuje z różną szybkościa. W zależności od struktury krystalicznej zarodka. Wzrost nastepuje przez przyłączenie się atomów lub ich zespołów do ścian zarodka w miejscu utworzenia się schodka. SZYBKO – wzrastają ściany, WOLNO – małe atomy układane są
Kinematyka procesu krystalizacji
Szybkość krzepnięcia uzależniona jest od
1Szybkosci zarodkowania, od liczby zarodkow krystalizacji tworzących się w ciagu jednostki czasu w jednostce objętości cieczy metalicznej
2liniowej szybkości krystalizacji VK, szybkość przesuwania się frontu krystalizacji, Wyrazona w jednostkach długości na jednostke czasu
PODZIAL MIESZANIN EUTEKTYCZNYCHPłytkowe słupkowe ziarniste iglaste
Dzięki plastyczności można trwale przekształcić metal metodami:
Walcowania kucia prasowania ciągnienia
Produktu i półprodukty hutnicze
Pręty kształtowniki rury druty blachy odkuwki
Obróbka plastyczna
NA ZIMNO – temperatura niższa od temperatury rekrystalizacji
NA GORĄCO – powyżej temperatury rekrystalizacji
Z=(S0 - S1)/S0 ] * 100% stopień zgniotu, S przekrój
Mechanizm odkształcenia plastycznego
1Poslizg dyslokacyjny
2Blizniakowanie
3Pelzanie dyslokacyjne
4Pelzanie dyfuzyjne
5Poslizg na granicach ziaren
Jednorodne ścinanie o wektor bliżnikowania kolejnych warst atomów w płaszczyznach Sieci A2 i A3. Głownie A3. Zbliżniaczona część kryształu ulega skreceniu tak ze jest odbiciem lustrzanym pierwszej czesci
Zgniot – stan struktury spowodowany odkształceniem plastycznym na ziarno
Tekstura zgniotu – decyduje o anizotropi własności mechanicznych i fizycznych metali obrobionych plastycznie na zimno. Jest to uprzywilejowana orientacja krystalograficzna ziaren względem kierunku i płaszczyzny obróbki plastycznej.
Zdrowienie statyczne – proces aktywowany cieplnie, zachodzący podczas wyzarzania poniżej temp rekrystalizacji w metalu uprzednio odkształconym plastycznie na zimno. Podczas zdrowienia nastepuje likwidowania defektow punktowych, poślizg i wspinanie dyslokacji, likwidowanie dyslokacji różnoimiennych, kurczenie się, zanik petli dyslokacji
Rekrystalizacja – proces aktywowany cieplnie. Do zainicjowania potrzebny jest gniot krystaliczny(min stopien odkształcenia). Zachodzi ona podczas wyzarzania powyżej temp rekrystalizacji w metalach uprzednio odkształconych plastycznie na zimno, polega na powstaniu granic ziaren
Zachodzi przez: zarodkowanie i wzrost ziaren
Kondensacja to laczenie sąsiednich ziaren
Rekrystalizacja pierwotna – migracja szerokokatowych granic zarodkow rekrystalizacji
Rekrystalizacja wtorna – zachodzi podczas wyrzezania w temperaturze znaczenie wyższej od temperatury rekrystalizacji.
Pełzanie dyslokacyjne – slad za odkształceniem plastycznym na goraco. Przebiega dynamicznie proces aktywowany cieplnie. Usuwa skutki umoczenia zgniotowego
Pełzanie dyfuzyjne – niekontrolowany proces. Niszczą metal.
Obróbka cieplna – dziedzina tech. Zespół zabiegów wywołujących polepszenie własności mechanicznych i fizycznych metali, stopów. Powoduje zmiany struktury w stanie stałym w wyniku zmiany temperatury, czas i chlodzenia ośrodka.
Rodzaje obrobki:
- obrobka zwykla cieplna – zmiana temperatury
-cieplnomechaniczna –dodatkowo obrobka plastyczna
obrobka cieplno-chemiczna – wpływa nasklad chemiczny, strukture, własności
- obrobk cieplno-magnetyczna – pole magnetyczne
Zabiegi obróbki cieplnej – nagrzewanie, wygrzewanie, chłodzenie
Nagrzewanie – ciągłe lub stopniowe podwyższanie temp elementow obrabianych cielnie
Wygrzewanie – polega na utrzymaniu obrabionego elementu w docelowej temperaturze
Chlodzenie – ciagle lub stopniowe obniżenie temp elementu chlodzonego z mala szybkością SCHLADZAMNIE, jest nazywane oziębieniem OZIĘBIENIEM
Wychładzanie – utrzymanie elementu obrabianego cieplnie w pośredniej lub docelowej temp podczas chlodzenia
TWORZENIE SIĘ AUSTENITU
Warunkiem rozpoczęcia procesu tworzenia jest nagrzanie stali do temperatury krytycznej. Oczywiście musi to być mieszanina ferrytu i austenitu. W granicach międzyfazowych ferrytu i cementytu następuję niejednorodne zarodkowanie. Przemiana ma ch-k dyfuzyjny. Szybkość zależy od temperatury.
Metody ujawniania ziaren – trawienie nawęglanie utlenianie
Metoda nawęglania – stal niskoweglowa w ośrodku o stalym, kontrolowane chlodzenie umozliwia obserwacje metalograficzna siatki cementytu na granicach ziaren austenitu pierwotnego w warstwie nawęglonej, wytrawionej np. nitalem lub zasadowym sodem
Metoda utleniania – polega na obserwacji siatki ferrytu utworzonej na granicach ziaren austenitu w czasie austenitezowania. Przygraniczny obszar w atmosferze utleniającej jest nastepnie ochładzany
Przemiana martenzytyczna – jest to bezdefyzujna przemiana, zachodzi przy dużym przechlodzeniu austenitu do temp M. Początek tej przemiany dla dużej liczby stali to około 200C. Przy chlodzeniu szybszym niż krytyczne VK. W wyniku tej przemiany powstaje martenzyt. Czyli przesycony roztwor wegla w zelazie alfa. Przemiana ta zachodzi podczas ciągłego obnizania temperatury. Zaczyna się od utworzenia embrionu w którym mogą być bledy ułożenia, źródła FR, defekty sieciowe. Zarodki to embriony, które przekrocza wartość krytyczna. Z upływem czasu zchodzi AUTOKATACYZACJA – polega na przyspieszeniu zarodkowania. Dzielimy na listkowy i płytkowy
Listkowy : dyslokacje, dyslokacja częściowo zblizniakowane
Płytkowy dyslokacja częściowo zblizniakowane, całkowicie zblizniakowane
Listkowy powstaje we wszystkich kierunkach stopu żelaza z pierwiastkami stopowymi. Cechuje się duza gęstością dyslokacji, wewnątrz kryształów.
Płytkowy – powstaje z nielicznych stopow żelaza w scisle określonym zakresie stężeniowym. Maja postac płytkę zbliżonych do soczewek o powierzchni nieregularnej.
Austenit szczatkowy – austenit, który pozostaje w stali po zakoczeniu przemiany w skutek silnych naprężeń.
Przemiana bainityczna – ma cechy bezdef. Dyfuzyjne przemialn wegla. Zachodzi przy przechlodzeniu stali do temp 450-200C. W wyniku tego powstaje:
BAINIT – mieszanina ferrytu przesyconego weglem i dyspersyjnych węglików.
Zarodkami tej przemiany sa miejsca ubogie w wegiel, utworzony w oblizu granic ziaren ziaren i dyslokacji.
Gorny KAINIT – sklada się z ziaren przesyconych weglem, ferrytu o nieregularny kształcie, nieregularnych wydzielinowych węglików oraz z austenitu szczatkowego
PRZEMIANA PERLITYCZNA
Zachodzi podczas ochłodzenia austenitu. W jej wyniku powstaje mieszanina eutektoidalna zlozona z plytek ferrytu i cementytu zwanego perlitem. Jest to przemiana dyf. Zarodkowanie perlitu odbywa się na czastkach cementytu.
CTPi – chlodzenie izotermiczne CTPc anizotermiczne chlodzenie ciagle
Przemiany stali podczas odpuszczania
- rozklad martnzytu
- przemiana aus. Szczatkowego w faze alfa
- wydzielanie weglika,
- koagulacja – proces polegający na laczeniu się czastek fazy rozpuszczonego koloidu w wieksze degenerenty tworzące faze ciagle o nieregularnej strukturze.
GRZANIE to – nagrzewanie, wygrzewanie
Sposoby: - powlone – przysieszone – szybkie
Grzanie musi zapewnic uzyskanie jednakowych temp w calym przekroju przedmiotu.
Obrobki grzejne ciekle
1Kapiel solna – w zwyklej obróbce cieplnej wykorzystywane sa roztopione sole hartowicze. Kapiele solne należy okresowo regenerowac co zmiejsza ich korozyjne dzialanie. Toksyczne.
2Kapiel metalowe – naleza do nich ciekly bizmut, antymon, cyna i olow. Kapiele te nie maja az takiego znaczenia.
ZJAWISKO FLUIDYZACJI podczas przplywu strumieniami powietrza lub innego. Warstwy umieszczone sa na perforowanych dniem. Obserwujemy spadek ciśnienia wunikajacy z plrzeplywu przez ta warstwe. W miare wzrostu prędkości przepływu wzrasta opor i spada ciśnienie. Przy pewnim przepływie spadek cisnienai będzie tak duzy, ze będzie zrównoważenie ciężaru zloza-zloza. W zależności od sil spójności zloza rozprosza się one na mniejsze lub wieksze czastki Dalszy ruch gazu będzie odbywac się w postaci pęcherzyków.
WYZARZANIE – operacje zwklej obrobki cieplnej polegające na nagrzaniu stali do określonej temperatury, wygrzewanie w tej temp i schlodzennie w celu uzyskania temp zblizonej do stanu początkowego.
Operacje:
- przemiany alotropowe nie decyduja o istocie procesu
- nie zachodza takie przemiany
- zachodza przemiany
Wyżazanie ujednorodniajace – polega na nagrzaniu do temperatury niższej od temp solidusu, wygrzewani dlugotrwale w tym zakresie zakresie nastenie schlodzenie. Dla stali
Wyzarzanie rekrystalizaujace – polega na nagrzaniu metalu uprzednio odkształconego plastycznie na zimno do temp, wyższej od temp rekrystalizacji. Zachodzi to z dowolna sybkoscia. Usuwa umocnienia zgniotowi.
Wyzarzanie odprężające – polega na nagrzaniu metalu do temp. Nastepnie powlone chlodzenie usuwa naprężanie odlewnicze, cieplne, plastyczne. Może być stabilizowane, lub sezonowanie(samoitne)
Wyzarzanie normalizaujace – nagrzanie do temp wyższej o 30-50C Ac3. Linia GOS w wykresie FeC, początek przemiany alotropowej. Wygrzewanie w tej temp, nastepuje spokojnym powietrzu. Uzyskuje się jednorodna strukture drobnoziarnista.
Wyzarzanie zupełne – te same temp Ac3, wolne schładzanie. Ma na celu zmiejszenie ciągliwości i usuniecie naprezn wlasnych.
Wyzarzanie izotermiczne - nagrzanie do temp wyższej o 30-50C Ac1. Szybkie ochłodzenie do temp nieco niższej od Ac1. wytrzymywanie izotermiczne w tej temperaturze az do zakończenia przemiany perlitycznej, i nastepne schlodzenie powrotne.
Patentowanie drutow – wygrzewanie w temp 900-1100C, chlodzenie izotermiczne 500-550.
Wyrzezanie sferoidyzujace – polega na nagrzewaniu stali do temperatury zbliżonej do temperatury wygrzewania. W tej temp bardzo wolno chlodzi się do temp 600C. Nastepnie dowolnie chlodzienie. Powstaje stal zwana sferoidalna.
HARTOWANIE :
Martenzytyczne polega na nagrzaniu stali do temp austenitezowanej, wygrzewaniu w tej temp, oziębieniu z szybkością wieksza od krytycznej w celu uzyskania struktury martenzytycznej.
Bainityczne –stosuje się chlodzenie z szyboscia mniejsza od krytycznej lub z wygrzewaniem izotermicznym w warunkach zapewniających przebieg tej przemiany
Objętościowe gdy austenizytowanie obejmuje cala objętością obrabianego cielnie przedmiotu, grubość warstwy zalezy tylko od obrabianego mateiralu i szybkoi chlodzenia
NAGRZEWANIE musi być na tyle szybki aby nei było możliwe pekniecie.
Hartowanie powierzchniowe – polega na szybkim nagrzewaniu warstwy wierzchniej przedmiotu do temp hartowania i szybkie ochłodzenie. Dzieli się na indukcyjne(zmienne B), laserowe, kąpielowe, kontaktowe, elektrolityczne, impulsowe.
Hartowanie plomieniowe – rozgrzewanie palnikiem gazowym.
Odpuszczanie – polega na nagrzaniu stai zahartowanej do temp mniejszej od Ac1. Wygrzewaniu w tej temp i ochldzaniu do temp pokojowej. Jest – niskie, wysokie i srednie.
Utwardzanie cieplne – hartowanie i niskie opuszczanie wykonane lacznie
Ulepszanie cieplne, hartowanie i wysokie odpuszczanie.
Odpuszczanie niskie
Przeprowadza się je w temperaturach w granicach 150 do 250°C. Celem jego jest usuniecie naprężeń hartowniczych, przy zachowaniu w strukturze wysokiego udziału , a przez to zachowanie wysokiej . Stosuje się przy .
Odpuszczanie średnie
Przeprowadza się je w temperaturach w granicach 250° do 500°C. Stosowane w celu uzyskania wysokiej i przy znacznym obniżeniu twardości. Stosowane przy obróbce , , części pracujących na uderzenie np. , części , części itp.
Odpuszczanie wysokie
Przeprowadza się je w temperaturach powyżej 500°C w celu uzyskania wysokiej wytrzymałości przy niskiej twardości. Stal odpuszczana wysoko nadaje się do . OBROBKA PODZEROWA / wymrazanie
Utwardzanie wydzielinowe –czastki faz wydzielaja się na osnowie. Operacje technologiczne to przesycanie, starzenie się
Przesycanie – polega na nagrzaniu stopu do temp wyższej o ok. 30-50C od granicy rozpuszczalności w celu rozpuszczenia wydzieliniowego składnika w roztworze stalym, wygrzewanie w temp a otem ochłodzenie. Cel stop ma strukture jednofazowa
WADY obrobki cieplnej
Naprężenia
1rodzaju – caly przedmiot obejmuja, cieplne
2 rodzaju – występują w ziarnach
3rodzaju – wsieci przestrzennej, strukturalne
Wady
Odkształcenia, Wypaczanie, Pekniecie
Paczenie – stali polega na niesymetrycznej zmianie wymiarow spowodowane zlym chlodzeniem
Pekniecie hartownicze – powstaje podczas chlodzenie, nie da się usunąć, zapobiega się szybkim procesem
Hartowność stali podtanosc stali na hartowanie, wyrzezanie zalążkowe przyrostu twardości w wyniku hartowania od warunkow austenityzowania, szybkość chlodzenia
PRZYCZYNY HARTOWANIA
- nieprawdilowe powierzchnie przedmiotu
- zle rozmieszczenie w pleciu
- brak odpowiedniej atmosfery
- za duzo prędkość chlodzenia / za mala
- zla kaiel
Metoda Jominyego okresla hartowność – strumieniem wody oziębienie, czolowej powierzchni probki walcowowej o sredniy 25mm i dl 100m. Po austenitezowaniu w warunkach żelaznych dla danego gatunku stali. Na probkach robi się roby twardości. Potem z tegop powstaje wykres krzywej hartowności. Pasmo hartowności obsza miedzy max, a min wartościami twardości w metodzie Jomiynego.
Metoda krzywych okresla hartowność – bardzo pracochłonne, wyzazanie rozklad twardości na przekroju poprzecznym każdego takiego samego preta wzdłuż średnicy
Własności eksploatacyjne
1wytrzmalosc – zmeczenie
2 trybologiczne – wsp tarcia, zuzycie, odponrnosc na zuzycie
3 antykorozyjne – zuzycie korozyjne, inne
4 dekorozyjne – barwa, połysk, odornosc na starzenie
warstwy wierzchowe – cienka wastwa rozna od rdzenia
powloki – naniesiona na rdzen, trwaly, metal stopu i ceramik, polimeru
METODA KONSTRUOWANIA WARSTW
- mechaniczne, cieplne, chemiczne i elektrochem, cieplnomecha, fizyczne
obrobka cieplnochemiczna – w ośrodku trwałym, kąpielowe, gazowe
cieplno zespol operacji i zabiegow umozliwajacych zmiane składu chemicznego chemicznego struktury warstwy powierzchniowej stopu w wyniku zmiany temp i chemicznego odzialywania ośrodka. Zwykle dla stopow Fe.
5 procesow obrobki cieplno-chemicznej
1 rekacje w ośrodku nasycającym
2 dyfuzja
3 reakcja na granicach rodzialu faz
4 dyf metali
5 reakcje metali
ADSORPCJA – osadzanie się wolnych atomow z fazy gazowej/cieklej na granicy fazy stalej w postaci wartwy o grubości 1 atomu
Nawęglanie – nasycanie warstwy pow stali w wegiel podczas wygrzewania w ciagu określonego czasu w ośrodku zawierajcym wegiel. Może być w ośrodkach stalych, roztopionych, gazowych
Azotowanie – nasycenie warstwy w powierzchni stali, podczas wygrzewania obrabianego przedmiotu. W ośrodku zawierajacym wolny atom. Azotowanie jest krótkookresowe, długo. Najwieksza odornosc na scieranie.
Atmosfery ochronne – stosuje się w celu ochrony przedmiotu obrabianych cieplnie przez utlenianie i odwęglanie.
Obrobka w prozni efekt:
Jasny sredna pow, nie ma nawęglanie, poprawność pracy,
Chemiczne osadzanie z fazy gazowej ( Chemical vapour deposition) jest to jedna z metod materiałów. Służy do nanoszenia cienkich powłok na obrabiany materiał w celu zwiększenia/zmiany właściwości fizycznych, chemicznych lub mechanicznych powierzchni obrabianego materiału. Polega na wprowadzaniu do komory reakcyjnej najczęściej gazowych , gdzie na gorącym podłożu zachodzą odpowiednie ]. Tradycyjne metody CVD wymagają stosowania wysokich temperatur koniecznych do zajścia pożądanych reakcji (rzędu 900 – 1100 C lub nawet większych), umożliwiających tworzenie się warstw, co znacznie ogranicza zakres ich wykorzystania. Dla otrzymania produktów reakcji stosuje się różne substraty gazowe jak i też ciekłe – zwane prekursorami, którymi mogą być wodorki, halogenki (głównie chlorki), karbonylki a także lotne związki metaloorganiczne, krzemoorganiczne etc. Prekursory w formie gazu lub pary doprowadza się do komory reaktora najczęściej za pomocą tzw. gazów nośnych obojętnych (np. , ) jak lub gazów nośnych które mogą brać udział w reakcjach chemicznych prowadzących do powstania warstw (np. , , , ) lub mieszaniny tych gazów. Przykładowe zastosowanie: nanoszenie warstw azotku tytanu(TiN) lub węglika tytanu(TiC) na powierzchnię narzędzi skrawających wykonanych z węglików spiekanych. Warstwy te mają bardzo wysoką twardość oraz odporność na ścieranie, przez co diametralnie zwiększają żywotność narzędzi. Uwaga - metoda CVD nie sprawdza się w przypadku gotowych narzędzi wykonanych ze