Twoim problemem jest to, że powszechną NICOŚĆ mylisz z osobistą PUSTKĄ
Kulgawczuk RomanSzczecin
3,4
Siatkówka – wybór gier
SIATKÓWKA NA ZAJĘCIACH SZKOLNYCH – duży wybór gier uproszczonych.
W artykule pt. „Siatkówka sport dla wszystkich” zamieszczonym w numerze 11/2010 „Lidera” oraz w niniejszym doniesieniu, dzielę się rezultatami wieloletniego eksperymentowania w pracy z początkującymi. Na podstawie tych doświadczeń, proponuję zmodyfikowanie metod nauczania gry w siatkówkę obserwowanych obecnie w szkołach. Głównym celem proponowanych zmian i praktycznych rozwiązań, jest przyśpieszenie uczenia się elementów techniki. Albowiem w praktyce szkolnej proces ten trwa zbyt długo, rozkłada się na długie miesiące. Dzieci w tym czasie są zanudzane ćwiczeniami technicznymi, bez możliwości wypróbowania już zdobytych umiejętności w praktycznym działaniu, czyli w grze. Niekiedy zdarza się też tak, że nauczyciele ulegając życzeniom uczniów, godzą się na grę 6 x 6 z dziećmi zupełnie do tego nieprzygotowanymi.. Grający popełniają wówczas masę błędów, gra jest statyczna, wręcz nudna. Taka gra nikogo nie zadawala, ani grających, ani prowadzącego.
Proponowane zmiany mieszczą się w zasadzie w trzech punktach.
Po pierwsze – zachęcamy nauczycieli do odważniejszego i szybszego przechodzenie od form zabawowych na nauczanie zamierzone, systematyczne, w formach dostosowanych do poziomu psychofizycznego rozwoju dzieci. Nie oznacza to wcale rezygnacji ze stosowania zabaw i gier na lekcjach siatkówki w ogóle, bo to byłoby nielogiczne. Uważam jednak, że rola form zabawowych powinna ulec wyraźnemu ograniczeniu w tym procesie, bo ich wpływ na postępy uczniów są małe.
Po drugie – to racjonalne wykorzystywanie gier uproszczonych i gier małych. W celu doskonalenia przyswajanych umiejętności w praktycznym działaniu, wykorzystujemy je już od samego początku szkolenia. W ten sposób dzieci doskonaląc przykładowo odbicie sposobem górnym oburącz, a nieco później dolnym oburącz, jednocześnie przyswajają sobie podstawowe elementy taktyki indywidualnej oraz zdobywają tzw. doświadczenie meczowe. Dostosowując każdą grę uproszczoną do poziomu sprawnościowego uczniów, krok po kroku, przygotowujemy je do gry właściwej 6x6. Każdą grę na lekcji traktujemy z należytą powagą. Zawsze przywiązujemy duża wagę do końcowego wyniku każdego meczu. Nigdy nie godzimy się na grę bez liczenia punktów. Bo tylko postawienie dzieci w sytuacji zadaniowej, /jak zobaczymy to w dalszej części tego doniesienia/, będą one wywoływały zaangażowanie i pożądane stany emocjonalne, kształtujące wolę walki, odporność psychiczną oraz takie cechy uwagi jak; trwałość, koncentrację.
Po trzecie - /co jest szczególnie ważne/ - przed rozpoczęciem nauczania każdego elementu technicznego, za pomocą ćwiczeń ukierunkowanych uczymy dzieci zadań ruchowych zawartych w tzw. „punktach węzłowych”. Są one ustalone dla każdego elementu technicznego oddzielnie. W ten sposób wcześniej, przed rozpoczęciem nauki każdego nowego elementu technicznego, budujemy trwały fundament, /tak zwane „warunki wstępne”/ pod wyraźnie szybsze, a przy tym poprawne uczenie każdego z nich.
Stosowanie ćw. ukierunkowanych zaleca obecnie wielu autorów podręczników nauczania siatkówki. Nie precyzują oni jednak celów szczegółowych, – co dzięki nim chcemy uzyskać? Stąd rezultaty ich zastosowania w szkoleniu są mało widoczne. Zauważymy je dopiero wtedy, kiedy wyznaczymy im wyraźnie określone cele. Wyodrębniliśmy je i ujęliśmy w formie zadań ruchowych w tzw. ”punktach węzłowych,” czyli najważniejszych częściach składowych każdego elementu technicznego. Dobra znajomość tych zadań ruchowych, ułatwi nauczycielowi dobór odpowiednich do tematu lekcji zestawów ćwiczeń ukierunkowanych i kontrolę ich wykonania. Dla przykładu, przypomnijmy, jakie zadania ruchowe dzieci mają opanować dzięki ćwiczeniom ukierunkowanym, żeby przyśpieszyć uczenie się odbicia sposobem górnym oburącz.
Będą to: 1/opanowanie przyjmowania stabilnej postawy gotowości tuż przed kontaktem z piłką, 2/właściwego ułożenia rąk, dłoni i palców dostosowanych do kształtu piłki 3/ ruchu wypchnięcia rąk w górę w przód w koordynacji z pracą nóg.
Teraz z kolei przedstawiamy wykaz punktów węzłowych dla odbicia sposobem dolnym oburącz, zagrywki tenisowej i zbicia.
1/ „Punkty węzłowe” w odbiciu sposobem dolnym oburącz.
- opanowanie przyjmowania postawy gotowości tuż przed kontaktem z piłkę, w pozycji rozkrocznej, prostopadle do kierunku nadlatującej piłki z ramionami wyprostowanymi w łokciach i swobodnie opuszczonymi na wysokość kolan,
- opanowanie ruchu ramion wyprostowanych w stawach łokciowych i złączonych dłoniach, ze wsparciem pracą nóg w kierunku w górę w przód,
- opanowanie kontroli nad pracą całych rąk, tzw. dozowanie ruchu,
Jeżeli w rezultacie zastosowania ćw. ukierunkowanych dzieci dobrze i na trwałe opanują te zadania ruchowe to nie będą popełniały takich błędów jak;
- spóźnione przyjmowanie postawy gotowości w stosunku do nadlatującej piłki.
- uginania rąk w stawach łokciowych w momencie kontaktu z piłką.
- nadmierne unoszenie rąk kończących odbicie, ponad linię barków,
- brak kontroli nad dozowaniem ruchu, /mięśnie ramion albo zbyt usztywnione lub całkowicie rozluźnione/.
Najbardziej przydatnymi przyborami wykorzystywanymi w ćw. ukierunkowanych dla tego elementu techniki, są deseczki o wymiarach 20 x 40 cm. Zestawy tego rodzaju ćwiczeń znajdzie czytelnik w pracach D. Hałaburdy /1987/ i R. Kulgawczuka/1994/.
2/”Punkty węzłowe” w zagrywce sposobem tenisowym.
- opanowanie regularnie wykonywanego podrzutu piłki na wprost ręki uderzającej, której łokieć w momencie zamachu znajduje się powyżej linii barku,
- zachowanie stabilnej postawy w momencie podrzutu piłki, w wykroku nogą przeciwną do uderzającej ręki,
- opanowanie uderzenia piłki swobodą dłonią, na wysokości zasięgu ręki uderzającej.
Dobre opanowanie przez dzieci tych zadań ruchowych spowoduje, że nie będą one popełniały niżej wymienionych błędów:
- nieprawidłowy podrzut, najczęściej nad lub za głowę,
- nieregularne opanowanie ułożenia ręki uderzającej w zamachu,
- brak opanowania uderzenia piłki swobodną, otwartą dłonią, ze wsparciem tego ruchu pracą barku, tułowia i nóg.
Bardzo dobrymi ćwiczeniami ukierunkowanymi wspomagający ułożenie ręki w zamachu, są rzuty piłkami mniejszymi od piłek do siatkówki /piłkami do tenisa, piłkami palantowymi, piłkami do p. ręcznej/. Na tym początkowym etapie szkolenia służą one jednakowo dobrze w charakterze ćw. ukierunkowanych dla potrzeb zagrywki tenisowej jak i ataku.
3/Zbicie – „punkty węzłowe”
-opanowanie skoordynowanego, dynamicznego wyskoku z dwóch nóg, z rozbiegu pod różnymi kątami względem siatki, we wszystkich trzech strefach ataku,
- stabilne opanowanie ułożenia ręki zamachowej w wyskoku z odchyleniem do tyłu i skrętem tułowia, w którym łokieć ręki uderzającej znajduje się powyżej linii barków,
- opanowanie uderzenia zbijanej piłki w najwyższym punkcie przed sobą, środkiem swobodnej dłoni/ ani nie sztywnej ani nie luźnej/.
Wcześniejsze opanowanie zadań ruchowych zawartych w w/w punktach węzłowych, zapobiega pojawianiu się najczęściej występujących błędów takich jak;
- nieskoordynowany rozbieg i wyskok z dwóch nóg,
- uderzenie piłki następuje poniżej zasięgu ręki atakującego, / w dużej mierze, dlatego, że w zamachu łokieć ręki zbijającego znajduje się poniżej linii barku/.
- niestabilne ułożenie ręki w zamachu, poprzedzającym zbicie / w każdej kolejnej próbie nieco inne/.
Przedstawiliśmy powyżej, najważniejsze części składowe /nazywając je punktami węzłowymi/czterech głównych elementów techniki gry w piłkę siatkową. Zawarte w nich zadania ruchowe są dostosowane do poziomu sprawnościowego początkujących. W procesie szkoleniowym łatwo da się zauważyć swego rodzaju współzależność. Dzieci, które lepiej od innych, opanowują ćw. ukierunkowane, wyraźnie szybciej uczą się złożonych i trudnych elementów techniki. Ale nawet dobra znajomość tych zadań ruchowych i celowe wykorzystywanie ćwiczeń ukierunkowanych, nie dają jeszcze pełnej gwarancji osiągnięcia zamierzonych rezultatów w stosunku do większości uczniów w klasie. Główny problem, jaki może się pojawić w trakcie zajęć, polega na tym, czy uda się nam podtrzymać aktywne uczestnictwo uczniów /skupienie uwagi/ dostatecznie długo, żeby dzieci opanowały to, czego chcemy ich nauczyć. Przegotowując się do realizacji konkretnego tematu lekcji warto, więc każdorazowo zastanowić się i poszukać odpowiedzi na pytanie - jakimi środkami będę mógł skłonić uczniów do skupienia uwagi na tym, czego się mają nauczyć ?,
Jedną z bardziej efektywnych metod radzenia sobie z tym problemem, jest stosowanie metody zadaniowej.
Rola zadań, standardów i norm w motywowaniu uczestników zajęć.
Zgodnie z postulatami pedagogów, uczenie się a następnie doskonalenie poznanych umiejętności winno się odbywać przy wzmożonej samokontroli uczącego. Posługiwanie się zadaniem jako środkiem w nauczaniu ma na celu uruchomienie działań własnych ucznia. Fakt, że uczeń postawiony w sytuacji zadaniowej uświadamia sobie przede wszystkim cel, jaki ma być osiągnięty powoduje, że zadanie może służyć jako efektywny środek w opanowywaniu złożonych czynności ruchowych. Tę doniosłą rolę zadania w ćwiczeniach gimnastycznych potrafił perfekcyjnie wykorzystywać R. Czyżewski w metodzie bezpośredniej celowości ruchu. Zadania w poszczególnych ćwiczeniach były tak pomyślane, że rozwiązanie zależało od poprawności ich wykonania. Podobną rolę zadanie może spełniać w nauczaniu i uczeniu się techniki piłki siatkowej. Każdy element techniczny gry w siatkówkę, poczynając od zagrywki poprzez nagranie, wystawę i w końcu atak, jeżeli ma zakończyć się sukcesem, wymaga dużej precyzji, a więc musi być wykonywany przy pełnej koncentracji uwagi.
W kształtowaniu tego typu postaw nieocenioną rolę może spełniać postawieniu dziecka w sytuacji zadaniowej. Każde zadanie w tym także ruchowe, ma wyraźnie określone reguły i jasne kryteria oceny. Winno mieć zaznaczony początek, jego przebieg i zakończenie, czyli cel. Jeżeli w stawianym zadaniu cel nie zostanie jasno określony, jak w następującym poleceniu - „Odbijamy piłkę sposobem górnym nad sobą”, to nie wszystkie dzieci będą to ćwiczenie wykonywały z należytą starannością. Najczęściej polecenie to poprawnie wykonają tylko nieliczni. Jeżeli tylko zaznaczymy wyraźnie cel, to wówczas staje się ono zadaniem – mówimy wówczas, „Kto odbije 20 razy nad głową bez straty piłki?”
W tym przypadku dzieci odbiorą to jako swego rodzaju wezwanie – zadanie do wykonania. Prof. K., Korzeniowski (1982) zwraca uwagę, że muszą zaistnieć określone warunki, by zadanie zostało przez uczniów podjęte i spełniło założone funkcje. Zdarza się, że uczniowie nie wykazują zainteresowania podjęciem zadania. Co Łatwo daje się zauważyć. Ćwiczenia są wykonywane niedbale, byle jak. Składać się na to może wiele przyczyn. Na naszych zajęciach bodaj, najczęstszą przyczyną tego typu zachowań, jest brak wiary, że można podołać temu zadaniu w obliczu kolegów z klasy. Dlatego dobrze jest przyjąć zasadę, iż z jednej strony zadania stawiane uczniom powinny być możliwe do wykonania, a z drugiej nie dawały 100% gwarancji sukcesu. Formę zadaniową wykorzystujemy, gdy w trakcie zajęć aktywne uczestnictwo ćwiczących obniża się lub, gdy zależy nam na wydłużeniu skupienia uwagi na danym ćwiczeniu celem poprawienia jego opanowania.
Efektywność metody zadaniowej potwierdzona została w badaniach naukowych. W eksperymencie badawczym, który przeprowadzono w Stanach Zjednoczonych, uczestniczyły dwie grupy robotników. Obie grupy osób biorących udział miały wykonać jednakowe zadania produkcyjne. Do pierwszej grupy zaapelowano o wykonanie tej pracy jak najlepiej potrafią. Członkom drugiej grupy natomiast postawiono wyraźnie określoną normę, którą należało wykonać. Okazało się, że wyraźnie leprze rezultaty uzyskali robotnicy drugiej grupy, których zadaniem było wykonanie wyznaczonej normy.
Nie zagłębiając się w szczegóły, dlaczego wyniki badań dały takie a nie inne rezultaty, przyjmijmy końcowy wniosek. Dla polepszenia efektów w naszej pracy nauczycieli siatkówki z pełną świadomością wykorzystujmy systemy standardów i norm, /czyli zadań/ Zresztą w sporcie wyczynowym wielu trenerów stosuje je od lat.
Realizacja zadań na zajęciach siatkówki może przybierać formę współzawodnictwa dwojakiego rodzaju. Zobaczymy to na niżej zamieszczonych przykładach. W ostrej formie, gdy w wyniku rywalizacji indywidualnej czy grupowej wyłania się zwycięzców. Ale też jest drugi rodzaj współzawodnictwa, w którym hipotetycznie można założyć, że albo wszystkie dzieci mogą temu zadaniu podołać, albo nie wykona tego nikt. Na podstawie realnej oceny sprawności młodzieży, nauczyciel ustala strukturę zadania /standardu, normy/ na takim poziomie, żeby 70 -80% uczniów była w stanie to zadanie wykonać. Jeśli tak duży procent uczniów zaliczyło standard, normę to wszyscy zarówno uczniowie jak i nauczyciel mają pełną satysfakcję z osiągniętego rezultatu, zakończonego sukcesem..
Przejdźmy teraz do przykładów praktycznych. Tak jak w metodzie bezpośredniej celowości ruchu, zadania /standardy - normy/ są tak dobierane, że osiągnięcie celu zależy od poprawności /dokładności/ wykonania ćwiczenia.
Oto dwa przykłady, które możemy stosować już na wstępnym poziomie opanowania odbicia sposobem górnym oburącz.
- Ćwiczenie w dwójkach. Jeden uczeń znajduje się w klęku, a w odległości 2 – 3 metrów przed nim drugi w postawie siatkarskiej. Obaj odbijają piłkę sposobem górnym oburącz. Normę 15 odbić bez straty zalicza się uczniowi będącemu w klęku.
- Dwóch ćwiczących ustawionych twarzą do siebie w odległość trzech metrów od siebie.. Jeden nagrywa sposobem górnym oburącz dokładnie na główkę partnera. On jest właściwym wykonawcą zadania. Jego partner odbija piłkę główką pomagając wykonać określoną normę – standard, normę np. 15 razy. Po każdej stracie piłki, liczenie zaczyna się od początku. Nauczyciel może ustalić liczbę możliwych strat /1-3/ żeby zadanie mogło być kontynuowane. Zaliczamy najlepszy wynik próby.
Tak postawione zadania wymuszają na ćwiczących staranie nie się o dokładność nagrań. Szybko, bowiem do ich świadomości dotrze fakt, na czym polega współpraca z partnerem. Zauważą, lub my im to podpowiemy, iż od dokładności nagrania zależy dokładność zagrania współćwiczącego. Ponadto w tak skonstruowanych zadaniach dzieci uczą się naturalnych sposobów poruszania, w dostosowaniu do toru lotu nadlatującej piłki oraz tak zwane czucie dystansu. Dodatkowo kształtuje się koncentrację, przerzutność i trwałość uwagi dowolnej.
Te same zadania mogą być wykonywane nieco inaczej, na czas z wyznaczonymi limitami na przykład /na ocenę 16-bdb,12-db, 8-dst/.
-W ustawieniach jak wyżej, dzieci wykonują te same czynności ruchowe w określonym czasie/ 30 - 45 sekund/. Punkty zalicza się z zachowaniem ciągłości podań. Każdy uczeń ma dwie próby.
W jeszcze innym wydaniu, zadania mogą mieć następujący przebieg.
-W ciągu 1 minuty wykonując ćwiczeni jak wyżej, każdy uczeń ustanawia własny rekord życiowy. Każda strata piłki powoduje, że liczenie rozpoczyna się od nowa. W podsumowaniu bierzemy pod uwagę wynik najlepszy.
Przykładów wykorzystania zadania jako środka dydaktycznego w nauczaniu gry w siatkówkę jest bardzo dużo. Można je modyfikować, zwiększając stopień trudności /np. kontakt z piłką następuje po przemieszczeniu się/, można też zmieniać limity czasowe i liczbowe.
Kryteria osiągnięć w zadaniach, podkreślmy to jeszcze raz, powinny się opierać przede wszystkim na opanowaniu biegłości wykonania ustalonych przez nauczyciela standardów, norm. Rzadziej na pozycji zajętej przez ucznia w grupie, a więc ostrej rywalizacji. Nie należy taż tych form wykorzystywać zbyt często, bo z czasem mogą one stracić wiele na atrakcyjności.
ROLA GIER UPROSZCZONYCH
W ostatnich paru latach poznaliśmy wiele nowych i bardzo atrakcyjnych gier uproszczonych. Ich racjonalne wykorzystanie w procesie szkoleniowym spowoduje, że będzie on przebiegał zgodnie z postulatami pedagogów. Połączy mianowicie w jedną całość procesy poznawcze, emocjonalne i działania praktyczne. Będziemy mieli wtedy taką sytuację, że ćwiczący, to czego się aktualnie uczą, będą mogli zaraz wypróbowywać i doskonalić w grze. Prowadzący powinni starannie dobierać odpowiednią grę do poziomu sprawności technicznej grupy, bo jak pamiętamy zarówno gry zbyt łatwe, jak zbyt trudne nie są atrakcyjne dla młodzieży.
Rozwiązania organizacyjne różnego rodzaju rozgrywek w klasie lekcyjnej, opisane zostaną na przykładzie gier 1- 4, które polecam w szczególności. W tych grach już na samym początku szkolenia uczniowie występują w drużynach, rozgrywają mecze, biorą udział w turniejach. Walcząc o jak najlepszy rezultat meczu, przeżywają pozytywne emocje.
Specyficzne ustawienie drużyn podczas gry na zewnątrz linii bocznych własnego boiska, okazuje się kapitalną zaletą. Powoduje, że każdy kolejny gracz przed kontaktem z piłką musi przemieścić się, wbiec na boisko, równocześnie obserwując zagranie przeciwnika. Bo tylko w ten sposób może na nie skutecznie odpowiedzieć. W tych prostych grach początkujący przyswajają sobie krok po kroku proste elementy myślenia taktycznego. Obserwują zachowanie się przeciwnika, poszukując wolnej przestrzeni po drugiej stronie siatki, żeby w to miejsce skierować przebijaną piłkę, a wszystko to odbywa się to pod presją odpowiedzialności za końcowy wynik drużyny. Ponadto zaś, na stosunkowo małej przestrzeni boiska do siatkówki /9x18 m/biorą udział w grze wszystkie dzieci z klasy liczącej nawet 20 – 30 uczniów.
Na wstępie kilka uwag natury organizacyjnej. Boisko do siatkówki dzielimy linią przez środek wzdłuż, na dwie równe połowy. Na każdej połowie wyznaczamy dwa pola gry o wymiarach 4,5 m szerokości i długości 4-6-7m. Wysokość siatki dostosowujemy do wieku i sprawności dzieci. W ten sposób mamy do dyspozycji cztery pola gry. Uczestników zajęć przydzielamy /rozlosowujemy/ do czterech lub sześciu zespołów, z których każdy liczy od 3 do 6 dzieci. Większa liczba dzieci w drużynie nie sprawdza się w praktyce. Wydłuża się, bowiem czas oczekiwania członków zespołów na włączenie się do gry.
Zawody możemy przeprowadzać na różne sposoby. Przy podziale klasy na cztery drużyny i gdy mamy mało czasu można poprzestać na rozegraniu tylko po jednym meczu na dwóch boiskach równocześnie. Na kolejnych zajęciach inaczej. Dwa zwycięskie zespoły grają dalej o miejsca I i II , a przegrani o miejsca III i IV-te. Gdy możemy poświęcić więcej czasu na grę, organizujemy turniej z udziałem czterech drużyn rozgrywany systemem „ każdy z każdym’.
Gdy klasa liczy więcej /niż 24/ dzieci to dzielimy je na sześć zespołów. W tym przypadku zespoły rozlosowujemy do dwóch grup po trzy w każdej. Mecze w grupach odbywają systemem „każdy z każdym” na dwóch boiskach. Kapitanowie zespołów, które w danym momencie nie biorą udziału w grze spełniają funkcje sędziów.
W obu tych typach rozgrywek przy IV i VI zespołach dwa pierwsze miejsca w swoich grupach premiowane są wejściem do finału. Zajmujące trzecie miejsca wypadają z gry i spełniają funkcje organizacyjne.
Sam finał może być rozgrywany w dwojaki sposób. Najprościej, gdy zwycięskie zespoły w grupach rozgrywają spotkanie między sobą o I i II miejsca, a zajmujące miejsca drugie walczą o III i IV.
Jest też inny sposób. Najpierw zwycięskie drużyny spotykają się z zespołami zajmującymi drugie miejsca w grupach na krzyż i dopiero zwycięscy tych dwóch gier walczą o I i II miejsca, a przegrani o III i IV.
Ze względów organizacyjnych najlepiej, gdy mecze są rozgrywane na czas np. 3 - 5 - 7 - 10 minut. Wówczas rozpoczynają się one i kończą zawsze w tym samym czasie. Można przyjąć też inne rozwiązanie i grać do 5- 10- 15 punktów bez dwupunktowej przewagi w końcówce seta. Te ogólne zasady organizacyjne mogą mieć zastosowanie w większości niżej zamieszczonych grach.
Gry uproszczone w doskonaleniu odbicia sposobem górnym oburącz.
1/ Usportowiona „rzucana” /ryc. 1/
Przybory – piłki do mini koszykówki, z młodzieżą starszą piłki do koszykówki. Siatka zawieszona na wysokości dostosowanej do wieku młodzieży.
Przebieg gry. Drużyny ustawione poza liniami bocznymi boiska. Grającym wolno tylko łapać i odrzucać piłkę sposobem oburącz z przed piersi.
Każdy członek drużyny bierze udział tylko w jednej akcji i natychmiast opuszcza boisko. Grę rozpoczyna pierwszy gracz zespołu, który wylosował zagrywką. Wykonuje ją z za końcowej linii, rzutem oburącz z przed piersi. Zaraz po tym, opuszcza boisko i zajmuje miejsce na końcu swojej drużyny. Grę kontynuują wbiegający kolejno po sobie partnerzy. Każdy popełniony błąd zaliczany jest jako punkt dla przeciwnika. Gra toczy się do 5-10-15 pkt. Lub na czas 3-5 minut.
Tą łatwą grę wprowadzamy jako urozmaicenie do zajęć, w czasie stosowania ćwiczeń ukierunkowanych poprzedzających nauczanie odbicia sposobem górnym oburącz. Gra w „usportowioną rzucankę” w takim wydaniu, jest pierwszym bardzo istotnym ogniwem w nauczaniu gry w siatkówkę. Oswaja grających z warunkami przestrzennymi /odległościami na boisku, wysokością siatki/, w jakich przyjdzie im rozgrywać później trudniejsze gry posługując się odbiciem górnym i dolnym oburącz.
Ryc.1 Ryc.2
2/ Gra na jedno odbicie /wyłącznie sposobem górnym oburącz/ według zasad obowiązujących w „usportowionej rzucance”. Ustawienie drużyn jak na ryć. 1. Każdy gracz bierze udział tylko w jedne akcji, po tym natychmiast opuszcza boisko, a na jego miejsce wbiegają po kolei partnerzy z drużyny. Gra odbywa się piłkami do mini siatkówki lub siatkówki. Zagrywka z za końcowej linii boiska odbiciem górnym oburącz..Na dwóch polach mecze odbywają się równocześnie.
3/ Gra na dwa odbicia o podobnym przebiegu i ustawieniu drużyn w czasie gry za liniami bocznymi własnych boisk. Każdy gracz włączający się do akcji, najpierw odbija piłkę nad sobą, następnie na stronę przeciwnika i zaraz po tym opuszcza boisko robiąc miejsce dla kolegi z drużyny. Zagrywka wykonywana jest odbiciem sposobem górnym.
4/ Z kolei najtrudniejszy wariant tej /gry na trzy odbicia/. Grę rozpoczyna serwujący odbiciem sposobem górnym oburącz. W tym momencie na polu gry rywali jeden gracz znajduje się przy siatce przygotowany do wystawy, drugi wbiega na boisko do odbioru zagrywki. Na stronę przeciwnika piłka jest przebijana w trzecim odbiciu. Serwujący gracz zaraz po wykonaniu zagrywki wbiega pod siatkę, aby w następnej akcji spełniać rolę „wystawiającego”. W tym czasie kolejny gracz jego zespołu wbiega na boisko przygotowany do obioru przebijanej piłki. Zawsze gracz, który wystawiał piłkę, opuszcza boisko.
W tej grze dzieci posługują się wyłącznie odbiciem sposobem górnym.
Ryc. 3 Ryc.4
Poddania do kapitana/ryć.2/.
5/ Wariant A - Na linii trzech metrów po jednej stronie siatki znajdują się kapitanowie, a po drugiej ich zespoły w liczbie 5-8 członków, ustawionych w rzędach. Kapitanowie odbijają sposobem górnym ponad siatką z członkami swojego zespołu / dla ułatwienia, początkowo kapitanom zezwalamy na dodatkowe odbicie nad sobą/. Grę rozpoczynają kapitanowie, a członkowie ich drużyn po odbiciu wycofują się na koniec swoich rzędów.
Za liniami bocznymi obydwu boisk na ławeczkach znajdują się dwa inne zespoły. Gra odbywa się na czas /2 – 3 min/. Po każdej stracie piłki, liczenie zaczyna się od nowa. Liczy się najlepszy wynik próby. Następnie ich miejsce zajmują zespoły, które siedziały na ławeczkach. W finale dwa zwycięskie zespoły walczą o I i II miejsca, a przegrane o II i IV miejsca.
6/ Wariant B – każdy członek drużyny odbija piłkę dwa razy do kapitana i wycofuje się tyłem na koniec swojego rzędu.
7/ Wariant C – uczeń odbija raz nad głową, drugi raz do kapitana. Następnie biegnie pod siatką, obiega kapitana i staje na końcu swojego rzędu.
8/ Wariant D – Ustawienie zespołów jak na /ryć. 2/. Grę rozpoczyna kapitan odbiciem sposobem górnym oburącz ponad siatką. Uczeń stojący jako pierwszy w rzędzie odbija piłkę nad sobą i zaraz wycofuje się na koniec zespołu. Drugi gracz, który wkracza na jego miejsce przebija ją ponad siatką. Pozostaje tam żeby kolejne podanie od kapitana wystawić nad sobą. Dopiero wtedy wycofuje się na koniec swojego zespołu. Dobrze jest, gdy drużyny mają nieparzyste ilości członków. Wówczas w czasie gry, każdy uczeń na zmianę odbija piłkę raz nad sobą, drugi raz do kapitana.
9/Ustawienie zespołów jak na /ryć.3/. Odbicia sposobem górnym oburącz ponad siatką w czasie/2-3 min/. Każda strata piłki powoduje, że liczenie udanych przebić zaczyna się od początku. Zwycięzcą zostaje zespół, który w wyznaczonym czasie uzyska lepszy wynik. Następnie w ten sam sposób rywalizują zespoły znajdujące się uprzednio na ławeczkach. Na zakończenie dwa zwycięskie zespoły walczą o I i II, a przegrana o III i IV miejsca.
Gry uproszczone w doskonaleniu odbicia sposobem dolnym oburącz.
1/ Gra 1x1 na placach gry o wymiarach 3m szerokości i 4 m długości oddzielonych od siebie linią środkową bez siatki. Grający odbijają piłkę sposobem oburącz dolnym ponad linią środkową. Kontakt z piłką następuje po odbiciu się jej od podłogi. Zagrywka wykonywana jest także sposobem dolnym oburącz. Każdy popełniony błąd to punkt dla przeciwnika. Gra toczy się do 5 punktów. Na każdym polu odbywać się może turniej systemem „każdy z każdym” z udziałem trzech, czterech graczy.
2/ Cztery drużyny 3-5 osobowe ustawione w szeregach poza liniami bocznymi swoich boisk /jak na ryć 1/. Rozmiary boisk szerokość-4,5m długość-4 -5m, wysokość siatki dostosowana do wieku i sprawności uczestników zajęć. Równocześnie odbywają się dwa spotkania. Gra rozpoczyna się serwisem odbiciem sposobem dolnym i dalej toczy się jak w tenisie. To znaczy, że dopiero po odbiciu się piłki od podłogi można ją przebić na stronę przeciwnika. Zaraz po tym, grający opuszcza boisko robiąc miejsce dla partnera z drużyny. Punkty zalicza się drużynie po błędzie przeciwnika.
3/Wariant – A. Gra odbywa się według tych samych reguł, tylko członkowie drużyn oczekujących na wejście znajdują się w siadzie skrzyżnym. /ryc. 4 / Gracz opuszczający boisko dotyka kolejnego członka drużyny dając sygnał włączenia się do gry.
4/ Gra na trzy odbicia sposobem dolnym oburącz. Ustawienie drużyn jak na ryc.1. Zagrywka sposobem górnym oburącz. Długość boiska i wysokość siatki dostosowana do poziomu sprawnościowego uczestników zajęć. W momencie zagrywki na boisku przeciwnika, jeden gracz pełniący rolę wystawiającego, znajduje się w pobliżu siatki, a drugi wbiega na boisko i sposobem dolnym oburącz nagrywa do stojącego pod siatką. Ten Łapie piłkę i rzutem oburącz z dołu wystawia ją, żeby partner z drużyny mógł przebić na stronę przeciwnika. Zaraz po tym wysławiający opuszcza boisko, a jego miejsce pod siatką zajmuje nagrywający. Na boisku rywali gracz, który wykonał zagrywkę wbiega pod siatkę i będzie spełniał rolę wystawiającego. W tym samym czasie na boisko przemieszcza się kolejny gracz, nagrywa przebijaną piłkę a następnie przebija ją w trzecim odbiciu i zmienia pod siatką wystawiającego. Zawsze gracz, który był wystawiającym opuszcza pole gry.
Przedstawiliśmy tutaj 13 gier uproszczonych, przy pomocy, których prowadzący może stopniowo krok po kroku przybliżać podopiecznych do gry właściwej 6x6. Młodzież z bagażem doświadczeń zdobytych w tych grach, będzie się czuć pewniej na normalnym boisku, będzie bez obawy włączała się do kolejnych akcji, a gra z czasem będzie stawała coraz bardziej ciekawa i emocjonująca.
Wiele z tych gier można wzbogacać i urozmaicać. Zmieniając np. wymiary boisk, wysokość siatki, składy zespołów/np. na koedukacyjne/, systemy rozgrywek itp. Celem skrócenia czasu oczekiwania na kolejne włączenie się do gry schodzący z boiska gracze mogą, wykonywać poza polem gry np. przewroty w przód na materacu, przeskoki obunóż nad ławeczką itp. Niektóre gry możemy też włączać do programów Dni Sportu w szkłach i koloniach, festynów czy imprez integracyjnych.
Piśmiennictwo:
1/ Czabański B.,/1989/:Proces nauczania i uczenia się techniki sportowej a podstawy wykształcenia ogólnego. Studia i Monografie AWF Wrocław.
2/ Hałaburda D.,/1987/:Piłka siatkowa. RCM – SzKFiS, Warszawa.
3/ Konarzewski K.,/1982/:Podstawy teorii oddziaływań wychowawczych. PWN, Warszawa.
3/ Kuchcińska M.,/1988/:Sytuacja zadaniowa w dydaktyce. Wydawnictwo WSP, Bydgoszcz.
4/ Kulgawczuk R.,/1994/: Mini-piłka siatkowa. ZG SZS. Agencja Promo – Lider, Warszawa.
5/ Kulgawczuk R.,/2010/: Siatkówka – sport dla wszystkich. „ Lider” nr.11,2010
1