Twoim problemem jest to, że powszechną NICOŚĆ mylisz z osobistą PUSTKĄ
Historia ustroju administracji
FRANCJA - KRÓLUrzędy ministerialne:Kanclerz -> kontrola wydatków wychodzących z kancelarii królewskiej, zwierzchnictwo nad sądami, nadzór nad funkcjonowaniem rad królewskichGeneralny kontroler finansów -> adm. Finansów, roboty publ., przemysł, handel, rolnictwo, komunikacja, czyli gospodarkaSekretarze stanu -> początkowo każdy z nich kierował sprawami 1 z 4 regionów geogr. I prowadził politykę zagraniczną, koniec XVI w -> utworzone resorty: spraw zagranicznych, wojny, domu królewskiego, marynarkiRady królewskie : Rada Stanu (Tajna Rada) -> pod przewodnictwem króla, składała się z 7 osób. Członków nazwano ministrami stanu. -> polityka zagraniczna, sprawy wewnętrzneRada Depesz (R. Sprawozdań) - > 12 członków, ministrowie z Rady Stanu, radcowie -> sprawy zarządu wewnętrznego, orzekanie w sprawach spornych z zakresu adm.Rada Stron Procesowych (R. Prywatna) -> pod przewodnictwem kanclerza -> 4 sekretarze stanu i 30 radców -> zadania sądowe, jako sąd kasacyjnyRada Finansów -> generalny kontroler finansów, radcy, kanclerz -> sprawy finansoweRada ds. handlowych -> organ o charakterze doradczym -> sprawy koloniiZarząd lokalny:Okręgi generalne: intendenci -> wywodzili się ze szlachty lub burżuazji, było ich 34, sprawowali władzę w okręgach generalnych, reprezentowali króla -> kompetencje obejmowały administrację, skarbowość, sądownictwoGłówne miasta okręgu: subdelegaci -> mianowani i odwoływani przez intendenta, rezydowali w głównych miastach ->zasięg ich działania obejmował określoną część terytorium okręguAUSTRIA ? CESARZAdm. CentralnaNadworna Rada Wojenna -> zajmowała się sprawami zarządu wojskiem , podzielona na 3 wydziały: ekonomiczny, d.s. rekrutacji, d.s. sądowniczychNadworna Izba skarbowa -> zajmowała się sprawami finansowymi państwaKancelaria Stanu -> sprawowała zarząd dworu ,monarszego i spraw zagranicznychNajwyższa Izba Sprawiedliwości -> funkcja naczelnego zarządu wymiaru sprawiedliwości i sądu najwyższegoZarząd lokalny:Gubernie(6) ? gubernatorzy ->szerokie uprawnienia z wyłączeniem spraw skarbowychCyrkuły ? starostowie obwodowi -> sprawy zarządu oraz policja bezpieczeństwa, ogniowa, targowa, handlowa, szkolna, przemysłowa, sprawy komunikacji, nadzór nad miastami i dominamiMiasta- -> szeroki samorząd sprawowany przez wydział miejski i magistrat z burmistrzemDomina- posiadały zakres samorządu z mianowanym wójtem i przysiężnikami PRUSY ? KRÓL Adm. CentralnaGeneralny Dyrektoriat: z połączenia Generalnego Komisariatu Wojny i Generalną Dyrekcją Finansów -> sprawy administracji, wojska, finansów-> dzielił się na 5 realnych departamentów na czele ministrowieMinisterstwo Gabinetowe 1728r. -> zajmowało się sprawami zagranicznymiMinisterstwo Sprawiedliwości 1737r. -> pod przewodnictwem kanclerza i kilku ministrów -> sprawy związane z wymiarem sprawiedliwości i sprawami wyznaniowymiZarząd lokalny:Departamenty Kamer- na czele organy kolegialne-Kamery Wojny i Domen -> sprawy administracyjne, wojska, policji, bezpieczeństwa, podatkowe, leśne, sądownictwo w sprawach skarbowych, budowlanych, policyjnych -> kamerom przewodniczyli prezydenci Powiaty ? na czele z landratami (starostowie) którzy reprezentowali sprawy monarchii i szlachty Miasta ? radcy skarbowi kontrolowali całość adm. i gospodarki miejskiejROSJA ? IMPERATOR Adm. CentralnaSenat Rządzący (1711 r.) -> 9 senatorów i ?obersekretarz? (po 1718 12 prezydentów kolegiów -> sprawy finansowe, skarbowość, kontrola ustaw, handel zagraniczny, funkcje sądu najwyższego, kierowanie adm. - prokuratura (1722) general-prokurator -> sprawował nadzór nad działalnością senatu, miał prawo sprzeciwu wobec decyzji organów- Katarzyna II dzieli senat na 6 departamentów(1763) przy każdym osobny ober-prokuratorKolegia (1717-20)-> [10-16]->prezydent na czele, ponadto wiceprezydent, radcy (4), asesorowie (4) -> wszystkie decyzje zapadały w wyniku głosowania członków- główne ? 3, gospodarcze ? 3, finansowe ? 3, sprawiedliwości ? 1.PrikazyZarząd lokalny:Gubernie (8)? gubernatorzyProwincje (50)? wojewodowie -> szerokie uprawnienia Dystrykty ? komisarze ziemscy -> uprawnienia policyjne i skarbowe1775 r.Gubernie ? gubernatorzy-zarządy gubernialnePowiaty ?ziemscy isprawnicy Samorząd szlachecki (1785r): gubernialne i powiatowe zgromadzenia szlachty Zasada resortowości ? wykształtowana we Francji za panowania Ludwika XIII i Ludwika IV? wykonywanie adm. podzielono między niezależne od siebie struktury organizacyjne (resorty) : sprawy zagraniczne, skarbowość, wojskowość, sprawy wewnętrzne, wymiar sprawiedliwości? nowy system przyjął się w większości państw europejskich już w XVIII w ? równość resorów trwała krótko, resort skarbu i spraw wewnętrznych zaczyna dominować -> to prowadzi do powstania tzw. państw policyjnychZasada Centralizacji ? podporządkowania organów niższego stopnia organom nadrzędnym? skupianie decyzji w organach centralnych i naczelnych? brak samodzielności niższych organów? zależności: osobowa ( decydowanie o przyjęciu do wojska, dysponowanie osobą pełniącą funkcje w organie adm.) i służbowa (upoważnianie do wykonywania poleceń służbowych, wyznaczanie kierunków działania organu podległego)Zasada decentralizacji ? brak zależności? rozkład uprawnień między władze centralne i lokalne? samodzielności niezależność podmiotów? podmiot nie może być adresatem poleceń służbowych, jego decyzje nie mogą być zmieniane? w xix formą decentralizacji był samorząd, mógł mieć charakter : terytorialny (zrzeszenie mieszkańców), zawodowy (korporacje lekarskie, adwokackie, notarialne), gospodarczy ( korporacje przemysłowo-handlowe, rzemieślnicze, robotnicze)Zasada koncentracji ? kompetencje mają być spełniane przez szczeble wyższe, zwłaszcza centralny? skupienie decyzji w jednych rekachZasada dekoncentracji? powierzenie kompetencji organom terenowym zwłaszcza szczebla podstawowego? rozłożenie prawa decyzji i odpowiedzialności pomiędzy różne czynniki Zasada biurokratyzmu ? pojawiła się w okresie monarchii absolutnej? oparta na zależności służby między zwierzchnikiem a podwładnym? sprawowanie urzędu wiązało się z nabyciem szlachectwa? pojęcie sformułowane we Francji w 1747 r. przez Vincenta de Gournay? cecha charakterystyczna: pobieranie przez personel stałego wynagrodzenia pieniężnego? wiek XIX ? biurokratyzm nabiera zabarwienia pejoratywnego: jest synonimem wad adm. ? przełom XIX / XX w ? Max Weber sformułował neutralne rozumienie biurokracji. Przypisywał mu cechy: zawodowy charakter, specjalizację w załatwianiu określonych kategorii spraw, hierarchiczność struktury władzy, tworzenie norm generalnych Korpus urzędniczy ? stan urzędniczy: ludzie wywodzący się z drobnej szlachty lub mieszczaństwa, pobierający pensję ze skarbu państwa z czasem też uposażenia emerytalne? kupowano urzędy (od monarchy lub dotychczasowego posiadacza) ? posiadał drobny status prawny, jego cechą była trwałość stosunku służbowego? we Francji służba państwowa traktowana jako udział w wykonywaniu suwerenności państwowej? w Niemczech państwo pozbawiając urzędu nie mogło odebrać prawa do uposażenia ? zasada fachowości ? dostęp do urzędów uzależniono od posiadania kwalifikacji? awans uzależniono od zdania egzaminu przed specjalną komisją Reformy adm. w państwach oświeconego absolutyzmu? społeczne, polityczne, gospodarcze, prawne? miały osłabić opozycję i uwiarygodnić zachodzące zmiany? nie ograniczały kompetencji władzy? podporządkowywały całokształt życia religijnego? reformy prowadziły do rozbudowy systemu rządów centralistycznych i biurokratycznych oraz do narodzin państwa policyjnegoReformy terezjańsko ? józefińskie ? 1713 wydana sankcja pragmatyczna przez Karola VI? Porządek dziedziczenia (najstarszy potomek)? Dopuszczanie do tronu kobiet? Monarchia habsburska jako nierozerwalna i niepodzielna całość? Wprowadzenie jednolitej organizacji władz państwowych i kolegialnych opartych na resortach? Administracja oparta na zasadach biurokratyzmu i centralizmu ? Rozdział między administracją a sądownictwem Reformy zarządu w Prusach ? autorzy reformy: Fryderyk Wilhelm I i Fryderyk II Wielki ? administracja oparta na nowej zawodowej kaście urzędników (także spoza stanu szlacheckiego) ? administracja sprawna, szybka w działaniu, fachowa? stała się wzorem wielu państw niemieckich oraz wzorem państwa policyjnego1. Kształtowanie się nowoczesnej administracji w czasach stanisławowskich (1764-1795) Reformy administracji z lat 1764-75. Ustawodawstwo Sejmu Wielkiego dotyczące administracji centralnej i terytorialnej. Regulacje konstytucyjne z 1791 roku. Zmiana w podziale terytorium państwa.1764 ? Powołano dwie centralne , resortowe instytucje administracyjne : Komisję Skarbową i Komisję Wojskową , ustanawiając identyczne komisje w Wielkim Księstwie Litewskim . Komisjom przewodniczyli : skarbowym-podskarbi , a wojskowymi-hetmani . Członków obu komisji wybierał sejm z poczwórnej ilości kandydatów przedstawionych przez króla .Zadaniami komisji skarbowej były : funkcje fiskalne i gospodarki budżetowej , rozbudowa komunikacji i transportu, budowa dróg i uspławnianie rzek, popieranie inicjatyw na rzecz rozwoju przemysłu i handlu , sądownictwo w sprawach skarbowych i handlowych . Komisja wojskowa : organizacja , zaopatrzenie i szkolenie sił zbrojnych ,sądownictwo w sprawach wojskowych i cywilnych przeciwko osobom wojskowym.1765-1768 - powstają komisje boni ordinis ?dobrego porządku ?uporządkowanie miast, oczyszczenie ich , odbudowa ulic i domów według nowego planu regulacyjnego , wybrukowanie ulic ,bezpieczeństwo przeciwpożarowe . SEJM ROZBIOROWY 1773-1775 -1773 ?Komisja Edukacji Narodowej ? administracyjna władza oświatowa ?podporządkowanie szkół i wprowadzenie jedności ich zarządu w całym kraju . Szkoły podzielono na :parafialne , podwydziałowe , wydziałowe i Szkoły Główne , czyli uniwersytety w Krakowie i Wilnie . Ujednolicono programy nauczania , przeprowadzono reformę Szkoły Głównej Krakowskiej i Wileńskiej . Komisja ta pełniła funkcje sądownicze (w zakresie jej majątków) oraz gospodarcze w zakresie administracji dóbr pojezuickich . -1775 ?Rada Nieustająca-rząd tymczasowy . 36 członków(konsyliarzy) król . Członkowie powoływani co dwa lata przez sejm (połowa senat ,połowa izba poselska) .Spośród posłów powoływany był marszałek rady .Pięć departamentów : 1) interesów cudzoziemskich ?4 członków i król jako przew.2) Policji , czyli Dobrego Porządku ( nadzór adm. Nad miastami królewskimi)3) Wojskowy ( przejął on funkcje zlikwidowanych w 1776 komisji wojskowych koronnej i litewskiej ) 4) Sprawiedliwości 5) SkarbowyPoza pierwszym wszystkie departamenty liczyły po 8 członków. Na czele każdego dep. stał odpowiedni minister (z wyjątkiem sprawiedliwości ?tu konsyliarz). Funkcje koordynacyjne miała kancelaria generalna całej Rady . Kompetencje rady to: kierownictwo i nadzór nad administracją państwową , inicjatywa ustawodawcza , kontrola urzędników centralnych , od 1776 interpretacja obowiązującego prawa. Członkowie ponosili odpowiedzialność przed sądem sejmowym .Kworum ustalono na 15 głosów , ponieważ każdy z konsyliarzy miał przepracować w radzie tylko pół roku . Od osób kandydujących do rady wymagano doświadczenia urzędniczego . Wprowadzono stałe pensje ?żeby nie było korupcji i zakazano pobierania dodatkowych opłat za załatwienie sprawy . Departament policji został zobowiązany w zasadzie tylko do kontroli Komisji Marszałków Obojga Narodów ?wprowadzonej w 1776 . Uchwalona w tym samym roku ustawa o kompetencjach departamentów Rady znacznie rozszerzyła kompetencje: kontrola rachunków miast królewskich , zawieranie kontraktów z kompaniami porządkującymi miasta , naprawa dróg , budowa mostów. 1775-Komisja Nad Szpitalami ?zakładanie nowych i reorganizacja starych szpitali, organizacja powiatowej służby zdrowia , powołanie kolegium lekarzy ,aptekarzy i akuszerek , zwalczanie żebractwa , szczepienia przeciwko ospie . Takie same komisje dla korony i litwy . SEJM CZTEROLETNI.Postulatorzy reform : Stanisław Staszic , Hugo Kołłątaj .Administracja centralna ?Straż Praw ?Król jako przewodniczący i szef rządu , prymas jako przewodniczący KEN , oraz 5 ministrów ( jeden z marszałków jako minister policji , jeden z kanclerzy jako minister pieczęci do spraw wewnętrznych , drugi jako minister pieczęci do spraw zagranicznych , jeden z hetmanów jako minister wojny , jeden z podskarbich jako minister skarbu ) .Bez prawa głosu następca tronu i marszałek sejmu . Podlegały jej komisje rządowe obojga narodów :wojska , policji , skarbu i edukacji narodowej . Do zadań komisji policji należało : bezpieczeństwo i spokój mieszkańców-sprawy porządkowe , wygody publiczne-administracja . Kraj podzielono na 8 wydziałów policyjnych ? intendencji ,którymi kierowali intendenci policji . Kompetencje Komisji Policji to policja bezpieczeństwa, obyczajowa, budowlana , handlowa , dobroczynność ?opieka społeczna , kontrola cen , prawa autorskie , środki komunikacji . Komisja na każdym sejmie miała składać sprawozdania ze swych czynności oraz okazywać rachunki z funduszy będących pod jej pieczą . Administracja lokalna . 1789 powołano komisje porządkowe cywilno-wojskowe .Według konstytucji podzielono kraj na województwa i powiaty , ale z tego podziału wyodrębniono pewne ziemie . Komisje powiatowe nie podlegały komisjom wojewódzkim. Do kompetencji komisji należało rekrutowanie i rozkwaterowanie wojska , kontrola ruchu ludności , udzielanie porad z zakresu rolnictwa , popieranie inicjatyw w rzemiośle i handlu , komunikacja , sprawy podatkowe , organizacja służb pożarniczych , nadzór nad szkolnictwem parafialnym oraz opieka społeczna . Podział administracyjny nie pokrywał się z obszarami działania komisji . SEJM GRODZIEŃSKI . 1792.Konfederacja targowicka . Sejm zwołany w roku 1793 do Grodna miał pod naciskiem ambasadora Rosji Sieversa miał przywrócić stary porządek . Przywrócono Radę Nieustającą zniesioną w 1789 roku, złożoną z Króla i 24 członków .Rada miała praktycznie nieograniczoną władzę w okresie pomiędzy sejmami . Wszystkie komisje centralne podporządkowano odpowiednimi departamentom rady . Co do komisji policji , która posiadała władzę administracyjną w całym kraju nie wprowadzono żadnych zmian w porównaniu z konstytucją z 1791r. Zastosowano równy podział kraju z równym rozlokowaniem urzędów . INSUREKCJA KOŚCIUSZKOWSKANaczelna władza została oddana Zastępczej Radzie Tymczasowej , a od końca maja 1794 przejęła ją Rada Najwyższa Narodowa . Na Litwie Deputacja Centralna Wielkiego Księstwa Litewskiego (podległa Warszawie) . Rada Najwyższa dzieliła się na 8 działów : Porządku , Bezpieczeństwa , Sprawiedliwości , Skarbu , Żywności , Potrzeb Wojskowych , Interesów zagranicznych i Instrukcji Narodowej . W skład rady wchodzili : Naczelnik siły zbrojnej narodowej , 8 członków-kierowników resortów i 32 zastępców . Rada objęła bezpośrednie kierownictwo całej administracji . Administracja terenowa została powierzona komisjom porządkowym , które dzieliły się na identyczne działy jak Rada Najwyższa Narodowa (bez spraw zagranicznych ) . Na wsiach administrację i sądownictwo sprawowali dozorcy ?którzy administrowali najniższym szczeblem admin. ?dozorami ( wprowadzone Uniwersałem Połanieckim ) . Dozorcą mógł być każdy mieszkaniec powiatu umiejący czytać i pisać . 2.Rozwój administracji na ziemiach polskich pod zaborami (1795-1918)Administracja Księstwa Warszawskiego. Regulacje konstytucyjne (1807). Organy centralne. Administracja terytorialna. Administracja Królestwa Polskiego. Regulacje konstytucyjne (1815, 1832). Centralne władze administracyjne. Administracja terytorialna. Administracja powstańcza (1830-1). Administracja Wolnego Miasta Krakowa (1814-46). Zabór Pruski (1807-1914). Odrębności ustrojowe Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Administracja terytorialna i samorząd. Administracja w polskich prowincjach Królestwa Pruskiego. Samorząd terytorialny (do 1914). Królestwo Polskie (1831-1915). Administracja terytorialna i centralna. Administracja powstańcza (1863-4). Samorząd gminny. Zabór austryjacki (1809-1914). Autonomia Galicji (od 1861). Władze krajowe i rządowe. Samorząd terytorialny. Rozwój sądownictwa administracyjnego (Księstwo Warszawskie, Królestwo Polskie, zabór pruski i austryjacki). Zmiany podziałów terytorialno-administarcyjnych.1. Administracja Księstwa Warszawskiego-Księstwo utworzono z ziem byłego zaboru pruskiego po pokoju z Napoleonem w Tylży w 1807 r. -Ustawa konstytucyjna została podpisana w Dreźnie 22 lipca 1807 r. Opracowana została w kancelarii cesarza i tylko w niewielkim stopniu uwzględniała propozycje strony polskiej . Tekst Konstytucji opublikowano w ?Moniteur? i warszawskich gazetach ?po francusku i w tłumaczeniu polskim . Po wprowadzeniu porządku konstytucyjnego ponownie opublikowano tekst w pierwszym numerze ?Dziennika Praw?- tekstem autentycznym był tekst francuski . Ustawa ta wzorowana na francuskich aktach konstytucyjnych , była uważana za składową część prawa francuskiego . Ustawodawstwo szczegółowe z zakresu ustrojowo administracyjnego było wzorowane na francuskim. Księstwo było swoistym konglomeratem systemowym łączącym policyjne państwo oświeconego absolutyzmu z tradycją polską i republikańskim modelem państwa .-1809-po wojnie z Austrią przyłączono Galicję Wschodnią . Najwyższą władzę wykonawczą posiadał Król(książę warszawski , którym już wg k.3.m. miał być dziedzicznie król saski ) .Jego władzą były wszystkie funkcje państwowe oprócz ustawodawstwa zastrzeżonego dla sejmu i sądownictwa . Król regulował wszystkie sprawy nie przekazane do kompetencji sejmu za pomocą dekretów . PRZEWAGA EGZEKUTYWY NAD LEGISLATYWĄ . Monarcha był suwerenem . Król obsadzał wszystkie stanowiska państwowe z wyjątkiem dożywotnich senatorów i sędziów . Król prowadził politykę zagraniczną . Rezydent Francji w Warszawie uzależniał księstwo od Francji .MINISTERSTWA :-sprawiedliwości-spraw wewnętrznych i religijnych-wojny -przychodów i skarbu-policji oraz minister sekretarz stanu stale obecny przy królu szef jego kancelarii .Ministrowie kontrasygnowali akty królewskie oraz wykonywali je i ustawy sejmowe .RADA MINISTRÓW :Miała osobnego prezesa mianowanego przez króla . Rada ta przedstawiała królowi sprawy wchodzące w kompetencje więcej niż jednego resortu . W 1810 roku na mocy dekretów z czerwca i września rozszerzono jej uprawnienia do kontroli poszczególnych ministrów i całej administracji .W 1812 roku otrzymała prawo sprawowania całej władzy z wyjątkiem usuwania ministrów i zmian w sądownictwie ?stała się centralną władzą rządową .RADA STANU :-organ pomocniczy króla -składała się z ministrów , a od dekretu króla z 1808 r. Dodatkowo 6 radców stanu . Po przyłączeniu Galicji 12 . Później przyłączono MINISTRÓW STANU ?członków Rady . Funkcjonariuszami Rady (lecz nie jej członkami ) byli referendarze (4 później 6) . Rada miała prawo inicjatywy ustawodawczej , sąd kasacyjny , spory kompetencyjne między administracją a sądami oraz spory administracyjne . Rozpatrywała też spory dot. Umów zawartych przez ministrów na rzecz całego kraju. Od 1810 gdy zwiększono kompetencje Rady Ministrów rada stanu stała się przede wszystkim organem sądownictwa administracyjnego .Administracja lokalna :-podział na departamenty (6) : warszawski , kaliski ,poznański , bydgoski , płocki i łomżyński , a po 1809 dziesięć ?dodatkowo krakowski ,radomski, lubelski i siedlecki .-utrzymano tymczasowo podział na powiaty ( 60 a po 1809 100 ) Na czele departamentu stał prefekt podlegającego ministrowi spraw wewnętrznych . Podlegały mu wszystkie działy administracji w departamencie . Przy prefekcie funkcjonował komisarz policji z intendentem i adiunktem ,odbierający polecenia od ministra policji . Na czele powiatu stał podprefekt , podlegający prefektowi . W departamentach i powiatach były rady o charakterze samorządowym , które zbierały się raz do roku na sesje 15 dniowe . Do funkcji rad departamentowych należał rozkład ciężarów na powiaty , opinie o ulepszaniu administracji i zażalenia na urzędników .Sesje rad powiatowych odbywały się raz do rku i trwały 10 dni . Ich funkcje to : rozkład ciężarów na dwory , miasta i wsie , opinie o potrzebach powiatu i zażalenia na podprefekta .-municypialność- zarządzana przez burmistrza lub prezydenta ? Warszawa , Poznań , Toruń , Kalisz , a od 1812 Kraków , Lublin i Sandomierz .W miastach tych mianowano prezydentów municypialnych podległych prefektom , którym pomagali ławnicy mianowani przez MSW ,oraz intendentów policji . W wawie powołano osobnego prezydenta policji .Organami samorządowymi były rady municypialne ?30 osobowe ?powoływane przez króla ,które zajmowały się majątkiem miejskim , i rozkładem ciężarów .-gminy-każde miasto i wieś stanowiły osobną gminę-wg dekretu z 1809 r.-w mieście administracja należała do burmistrza , mianowanego przez króla, któremu pomagali honorowi ławnicy , mianowani przez podprefekta . Organem samorządowym była rada miejska ?3do 10 radców .-gminy wiejskie-dekret z 1809 r uznawał wszystkie wsie za gminy wiejskie- władzę sprawował wójt ,a jeżeli sprawował swój urząd na kilku wsiach do w każdej mianował sołtysa. Stanowiska wójtowskie powierzano panom wsi . Wójt nie pobierał żadnego wynagrodzenia .ADMINISTRACJA KRÓLESTWA POLSKIEGO 1815-1830 i 1831-1864Po klęsce Napoleona , na Kongresie Wiedeńskim 1815 r z części ziem Księstwa Warszawskiego utworzono Królestwo Polskie . 1 marca 1813 wódz naczelny wojsk rosyjskich Michaił Kutuzow w imieniu Cara Aleksandra I powołał pięcioosobową RADĘ NAJWYŻSZĄ TYMCZASOWĄ ?organ zwierzchni administracji . W maju 1815 dekret carski znoszący Radę Najwyższą Tymczasową powołał Rząd Tymczasowy Królestwa Polskiego i Tymczasową Radę Stanu . Rząd tymczasowy: 5 namiestników królewskich . Rada Stanu :namiestnicy , 2 prezydujących w ministeriach , 6 radców stanu i 8 referendarzy stanu .Rada najwyższa tymczasowa miała zajmować się tylko sprawami przekazanymi przez rząd DO ZAOPINIOWANIA ! .Od maja do grudnia 1815 roku działały władze ministerialne: przychodów i skarbu oraz spraw wewnętrznych . Ponadto wydział oświecenia narodowego oraz zarządy spraw wojskowych i sprawiedliwości .27 listopada 1815 roku cesarz Aleksander I nadał Królestwu Polskiemu Ustawę Konstytucyjną , której zarys stworzony był przez Księcia Adama Czartoryskiego .Językiem oryginału był francuski .Aktami rozwijającymi były statuty organiczne . Były dwa ich rodzaje: wydane przez króla zaraz po ogłoszeniu konstytucji oraz wydawane później należące do kompetencji króla , rady stanu i sejmu (tych nie można było zmieniać bez zgody sejmu ). Aktami niższego rzędu były : dekrety królewskie , postanowienia namiestnika (od 1826 Rady Administracyjnej ) , rozporządzenia komisji rządowych oraz zarządzenia komisji wojewódzkich . Wszystkie organy państwowe działały na zasadzie kolegialności . Królestwo było związane z Rosją unią personalnej . Koronacja na króla Polski i cara Rosji była odrębna . Polityka zagraniczna obydwu państw była wspólna .Król : -najwyższa władza w państwie -nominacje urzędników i dostojników kościelnych-kierowanie siłą zbrojną i wyłączne prawo zawierania pokoju i wypowiadania wojny-inicjatywa ustawodawcza , wszelkie akty kontrasygnował minister-królestwo dziedziczne dla rodziny Romanowów Namiestnik :-zastępca króla podczas jego nieobecności-do 1826r Generał Józef Zajączek- później Rada Administracyjna-działał w obrębie udzielonych przez króla pełnomocnictw-prezydowanie w radzie stanu, wydawanie postanowień ,mianowanie urzędników-po każdym pobycie króla w Warszawie namiestnik dostawał pozwolenie na dalsze sprawowanie urzędu , bo jego władza na czas pobytu króla ustawała .Rada Stanu : -dzieliła się na Zgromadzenie Ogólne Rady Stanu(Radę Stanu) i Radę Administracyjną - zgromadzenie ogólne : namiestnik ,ministrowie , radcy stanu ,oraz referendarze .-rada administracyjna-ministrowie i inne osoby mianowane przez namiestnika ?organ doradczy monarchy ?gabinet ministrów . ?rozpatrywała sprawy przekraczające właściwość jednego resortu-po śmierci namiestnika rada przejęła jego kompetencje Komisje Rządowe:-Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego-Sprawiedliwości-Spraw wewnętrznych i policji-wojny-przychodów i skarbuPrzy boku króla w Petersburgu przebywał sekretarz stanu-minister bez teki ?pośredniczący kontaktom z Królestwem . -komisjom podlegał zarząd kraju-podległe były radzie administracyjnej -działania komisji : wykonawcze i doradcze -komisjom rządowym podlegały dyrekcje generalne , urzędy i organy pomocnicze oraz Najwyższa Izba Obrachunkowa i Prokuratura Generalna Administracja lokalna : -kraj podzielono na województwa i obwody -osiem województw a każde z nich podzielono na 4 do 7 obwodów w sumie 39 . -podział na powiaty miał zastosowanie pomocnicze -administracja sprawowana była przez komisje wojewódzkie , urzędy municypilane w miastach oraz przez wójtów w gminach .-komisje podzielone były na resorty i miały czuwać nad wszystkim co ?naród i rzecz publiczną obchodzić może? .miasta i gminy wiejskie :-zwierzchność miejska : prezydent municypialności lub burmistrz oraz ławnicy .-zwierzchność wiejska: wójt gminy . właściciele wsi byli wójtami . Pomocnikami wójta byli sołtysi . Administracja Powstania Listopadowego-Rada Administracyjna( rada adm. 6 członków sejmu i później 4 członków towarzystwa patriotycznego ) -od 4 grudnia Rząd Tymczasowy , który powierzył urząd dyktatora gen. Józefowi Chłopickiemu .Dyktator sprawował naczelne dowództwo nad wojskiem .-21 grudnia ?Chłopicki rozwiązuje Rząd Tymczasowy i powołuje Radę Najwyższą Narodową ,która składała się z 5 członków i dzieliła się na 5 wydziałów. -18 stycznia 1831-sejm powołuje Rząd Narodowy z Adamem Czartoryskim na czele .-25 stycznia sejm uchwalił detronizację cara Mikołaja I i likwidację unii personalnej .-władza wykonawcza została powierzona 6 ministrom-władzę nad rządem sprawował prezes rady ministrów wybierany przez obie izby sejmu .-administracja terenowa-komisje wojewódzkie i reszta bez zmian .-od 17 sierpnia 1831 ?władza rządowa zostanie powierzona prezesowi rady ministrów ,wybieranemu przez połączone izby sejmu . Prezes mianował zastępcę i 6 ministrów ,którzy mieli zasiadać w rządzie tylko z głosem doradczym .1831-1864-14 luty 1832 statut organiczny -inkorporacja KP do Rosji ?zachowano tylko oosobny skarb i rząd .-Rada Administracyjna-przewodniczył jej mianowany przez Cara namiestnik ?tylko funkcje administracyjne .-Rada Stanu ?podlegała Radzie Państwa Cesarstwa Rosyjskiego ?zlikwidowana w 1841 ,a na jej miejsce powołano Departament do Spraw Królestwa Polskiego w Radzie Państwa-zlikwidowano sejm-pozostawiono 3 komisje rządowe ? spraw wewn , sprawiedliwości i przychodów i skarbu -podział na województwa , obwody , powiaty i gminy ?po unifikacji z Rosją w 1837 województwa przemianowano na gubernie , w 1847 obwody na powiaty , a powiaty na okręgi.-gubernatorzy i rządy gubernialne i naczelnicy powiatowi .-od 1836 wymagano znajomości Rosyjskiego w służbie państwowej .-w miastach rady municypialne przemianowano na magistratury.-po 1862 r. Wprowadzono ograniczony samorząd terytorialny ?rady gubernialne.-w gminach wiejskich wprowadzono samorząd :zgromadzenie gminne , wójt, urząd i sąd gminny .-1864 r. ?Komitet do Spraw Królestwa Polskiego-Petersburg -Komitet Urządzający-Warszawa ?obywa K. Miały zunifikować z Rosją KP-1867-zniesiono Radę Administracyjną, Radę Stanu i komisje rządowe .-1864-język urzędowy Rosyjski oraz Rosyjska administracja i procedura adm.-zaczęto używać nazwy Priwislinskij Kraj .-1874-zamiast namiestnika wprowadzono generała-gubernatora warszawskiego .-nastąpiła całkowita recepcja urzędów Rosyjskich i całej magistratury.ADMINISTRACJA RZECZPOSPOLITEJ KRAKOWSKIEJ 1815-1846-organy rządów opiekuńczych ? rezydenci akredytowani przy senacie ?po 1833 otrzymali zwierzchność nad władzami republiki -ustawa konstytucyjna z 3 maja 1815 , zmieniona przez Konstytucję rozwiniętą z 11 września 1818 -anektowana do Austrii w 1846 po klęsce powstania krakowskiego .Od tego momentu Wielkie Księstwo Krakowskie-rządem był senat ?prezes i 12 senatorów-ośmiu wybieranych przez Zgromadzenie Reprezentantów i 4 przez U.J. i Kapitułę metropolitarną krakowską .Prezes sprawował funkcje koordynujące pracą senatu oraz zwierzchnictwo nad Dyrekcją policji .-wydziały senatu : 1) spraw wewn i sprawiedliwości , 2) policji i milicji ,3) Dochodów publicznych i skarbu .-organem przedstawicielskim było Zgromadzenie Reprezentantów-41 a po 1833 30 członków-sesje raz do roku na 4 tygodnie .-Urząd Budowniczych , Komitet Ekonomiczny ,Protomedyk , Intendent Dóbr Narodowych, Inspektor Kopalń i Komisja Włościańska .-wg konstytucji gminy dzieliły się na miejskie i wiejskie . Na czele gminy stał wójt. Pod koniec lat 30 funkcje wójtów przejęli Komisarze Dystryktowi (gminy miejskie ) i cyrkułowi (gminy wiejskie )ZABÓR PRUSKI 1807-1914-Wielkie Księstwo Poznańskie ?powstało zgodnie z postanowieniami Kongresu Wiedeńskiego-było integralną częścią Królestwa Prus-oddzielny herb i flaga .-namiestnik królewski-do 1830 r.-Antoni Radziwiłł ?reprezentacja-administracyjno-polityczne- nadprezydent prowincji i prezydenci rejencji .-od 1833 urzędy landratów obsadzane były przez mianowanie przez rejencje (eliminacja Polaków )-1832-język urzędowy władz-niemiecki-od połowy XIX w. Całkowite zatarcie odrębnościAUTONOMIA GALICJI-Królestwo Galicji i Lodomerii ?od 1849 roku jeden z krajów koronnych Habsburgów.-Dyplom październikowy i Patent Lutowy przyznały autonomię .Powołano Sejm Krajowy i Wydział Krajowy(odpowiednik rządu)-istniał samorząd powiatowy i gminny-podobnie jak w innych częściach cesarstwa-1871-powołano Ministra dla Galicji-wchodził w skład austriackiego rządu-1876-powołano Radę Szkolną Krajową-podlegały jej rady szkolne okręgowe i gminne ?kierowała szkolnictwem ludowym i średnim.SĄDOWNICTWO ADMINISTRACYJNEKsięstwo Warszawskie-recypowano wzór francuski (kontynentalny) , w którym było ono oddzielone od sądownictwa powszechnego . S A było dwuinstancyjne i połączone z organami administracji-Konstytucja Księstwa Warszawskiego zapowiadała utworzenie w każdym departamencie rady interesów spornych (rady prefekturalnej) ,składającej się z 3-5 radców mianowanych przez króla ?sądownictwo administracyjne w I instancji .-II instancję stanowiła Rada Stanu ? miała prawo konstytucyjne a jako sąd ugruntował ją dekret z 19 września 1810 ? w sprawach umów zawieranych przez ministrów występowała również jako I instancja.-właściwości: spory między organami administracji albo instytucją publiczną a osobą prywatną .-tryb postępowania ?strony obowiązywał przymus adwokacki . Termin wniesienia odwołania od decyzji ?3 miesiące od jej doręczenia . Rozprawa była tajna a orzeczenia nazywano decyzjami .Królestwo Polskie-utrzymano dotychczasową strukturę i właściwość S A .-Konstytucja K P z 27 listopada 1815 ? nic nie mówiła o S A , ale podpisane 25 maja 1815 przez Aleksandra I zasady konstytucji mówiły , że sporne sprawy administracyjne przekazane zostają do właściwości zwykłych sądów , lecz utrzymano je ze względów praktycznych-duża ilość zaległych i nowych spraw .-I instancja ?tymczasowo rady prefekturalne , a od 1817 zarządzające województwami komisje wojewódzkie (od 1837 rządy gubernialne) ?działały do roku 1867-II instancja ? 1816-1822 ?Delegacja Administracyjna , od 1822 Rada Stanu Królestwa Polskiego . Po zlikwidowaniu Rady Stanu w 1841 funkcję sądu II instancji przejęło w 1842 Ogólne Zgromadzenie Warszawskich Departamentów Rządzącego Senatu. W 1861 funkcje powróciły do reaktywowanej po reformie A. Wielopolskiego Rady Stanu . Po całkowitej likwidacji odrębności KP w 1867 funkcje przekazano I Departamentowi Senatu Rządzącego w Petersburgu .-właściwość ? utrzymana poprzednia-nie można było wnosić skarg na nadużywanie władzy przez administrację.II RP-3 sierpnia 1922 r ustawa o Najwyższym Trybunale Administracyjnym (NTA) ?wzorowana na ustawie z 1875 r o Wiedeńskim Trybunale Administracyjnym . Skład NTA miał być wyłącznie fachowy , uprawnienia kasacyjne , które określała klauzula generalna. - niższe instancje ?z braku wykształconej kadry i problemów finansowych utrzymano sądownictwo administracyjne pozaborcze na ziemiach zaboru pruskiego . Nigdy nie doszło do rozbudowy i ujednolicenia niższych instancji- istniał model jednoinstancyjny ( austriacki )na ziemiach zaboru rosyjskiego i austriackiego oraz 3 stopniowy na ziemiach byłego zaboru pruskiego .Organizacyjnie połączone były na szczeblu NTA .NTA :-skład:- pierwszy prezes , prezesi izb oraz sędziowie . Mianowani na wniosek premiera przez prezydenta . Wszyscy członkowie mieli posiadać wykształcenie prawnicze , a połowa kwalifikacje sędziowskie .-właściwość ? określała klauzula generalna ?kontrola legalności aktów administracyjnych wydawanych przez organy administracji rządowej i samorządowej , z wyjątkiem spraw przekazanych ustawowo sądom powszechnym ,mianowania na publiczne urzędy i stanowiska, reprezentacji państwa za granicą , działań wojennych , spraw dyscyplinarnych , decyzji wydawanych na zasadzie swobodnego uznania . Skargę można było wnieść dopiero po wyczerpaniu drogi odwoławczej ?administracyjnej. Termin wniesienia skargi wynosił 2 miesiące od jej doręczenia . Wyroki Trybunału były ostateczne .Trybunał mógł zaskarżoną decyzję utrzymać w mocy , lub uchylić całkowicie lub częściowo .Niższe instancje :Były zabór pruski :1) Wydziały Powiatowe ( miejskie )? I instancja2) Wojewódzkie Sądy Administracyjne ( Poznań , Katowice , Toruń) ?II instancja3) Najwyższy Trybunał Administracyjny w Warszawie .Inwalidzki Sąd Administracyjny (ISA) Na podstawie ustawy z 26 marca 1935 r na okres przejściowy utworzono ISA przy NTA . Miał on przejąć orzecznictwo w sprawach skarg na decyzje o zaopatrzeniu rentowym i emerytalnym inwalidów wojennych i wojskowych oraz osób po nich pozostałych .Skład: przewodniczący i sędziowie oddelegowani ze składu NTA oraz ławników powoływanych na rok przez Premiera ( połowa urzędnicy o wykszt. Prawniczym , połowa inwalidzi posiadający średnie wykształcenie wytypowani przez stowarzyszenia inwalidów ) . Nie obowiązywał tu przymus adwokacji a sąd posiadał uprawnienia rewizyjne .Sądy ubezpieczeń społecznych :-Prawo o sądach ubezpieczeń społecznych zostało przyjęte 28 lipca 1939 . Dwuinstancyjny system miały tworzyć okręgowe sądy ubezpieczeń społecznych ( z udziałem ławników) oraz Trybunał Ubezpieczeń Społecznych o składzie zawodowym .Trybunał Kompetencyjny (Trybunał Państwa ) .-rozstrzyganie sporów o właściwość między organami administracji a sądami administracyjnymi lub innymi sądami .-utworzony ustawą z 25 listopada 1925 r .-siedziba :Warszawa , 2 prezesów i 14 członków mianowanych na 5 lat przez prezydenta na wniosek premiera .PRL:-1980- NSA ?nowelizacja kodeksu postępowania cywilnego ?poddany kontroli judykacyjnej Sądu Najwyższego , a jego właściwość określała klauzula enumeratywna . Rozszerzenie uprawnień nastąpiło dopiero po 1990 , a w 1995 weszła w życie nowa ustawa o NSA. Ograniczono zakres nadzoru judykacyjnego SN .-organizacja : siedziba :Warszawa , dla ułatwienia dostępu od 1981 r tworzono ośrodki zamiejscowe . Prezesa NSA oraz wiceprezesów powoływała Rada Państwa na wniosek Premiera . Prezesów ośrodków zamiejscowych powoływał minister sprawiedliwości w porozumieniu z prezesem NSA . Kandydaci musieli spełniać wymagania sędziowskie ?35 rok życia , co najmniej 10 lat praktyki prawnej. -właściwość ?zadania określone enumeratywnie . Kontroli sądowej podlegały tylko decyzje administracyjne z zakresu spraw wyliczonych w ustawie .-niższe sądy administracyjne zostały powołane dopiero w świetle nowej Konstytucji z 1997r ?w pięć lat po jej wejściu w życie .Sądy Ubezpieczeń Społecznych -działało w latach 1947-1974 na podstawie przepisów ustawy z 1939 r -Okręgowe sądu ubezpieczeń społecznych ?I instancja i ławnicy-Trybunał Ubezpieczeń Społecznych ?działał przy nim rzecznik interesu publicznego .-od 1974-1985 sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych przekazano okręgowym sądom pracy . W 1985 przekazano je sądom powszechnym .Spory kompetencyjne-nie doszło do stworzenia oddzielnych sądów kompetencyjnych aż do 1980r , do kiedy sądy były sędzią we własnej sprawie . W 1980 powierzono rozstrzyganie sporów Kolegium Kompetencyjnemu przy Sądzie Najwyższym . W jego skład wchodziło 3 sędziów SN , przedstawiciel ministra sprawiedliwości oraz ministra właściwego zakresowi sprawy .2. Organizacja administracji na ziemiach polskich podczas I wojny światowej (1914-8) 3. Administracja w Drugiej Rzeczypospolitej (1918-39)Struktura administracji w pierwszych latach po odzyskaniu niepodległości. Zagadnienia administracyjne w ustawach zasadniczych z 1921 i 1935. Organizacja administracji centralnej. Administracja terytorialna (administracja rządowa i samorząd). Administracja ogólna (przed i po unifikacji z 1928) i specjalna. Samorząd terytorialny (przed i po unifikacji z 1933). Sądownictwo administracyjne. Kształt terytorialno-administracyjny państwa. Projekty reformy administracji publicznej.Administracja rządowa Były zabór rosyjski :-1919 organizacja urzędów powiatowych ?komisarze ludowi na czele , przekształcono w starostwa ze starostami mianowanymi przez MSW ?administracja państwowa i nadzór nad samorządem .-sierpień 1919 ?województwa i wojewoda mianowany przez naczelnika państwa .Pomocniczym organem była Rada Wojewódzka .-Warszawa, Łódź i Lublin uzyskały organizację odrębną z komisarzami rządowymi . Komisarz Warszawy podlegał bezpośrednio MSW-na obszarze Wileńszczyzny powołano urząd Delegata Rządu ?później Komisarza Rządu i w końcu Wojewody (1925) .Były zabór austriacki :-1918-Kraków- Polska Komisja Likwidacyjna ?miano podzielić na powiaty , ale wobec sprzeciwów namiestnictwa przywrócono stan poprzedni ?starostwa ze starostami -marzec 1919 ?Generalny Delegat Rządu dla byłej Galicji ?przejął kompetencje byłego namiestnika -1920-organizacja jak w byłym K.P.-utworzono 4 województwa i podzielono je na powiaty .Były zabór pruski :-1918 ?Naczelna Rada Ludowa ?wprowadziła starostów jako naczelników powiatów ?obok niemieckich landratów .-1919-po traktacie wersalskim zorganizowano na nowo dzielnicę pruską-powstały 2 województwa ?poznańskie i pomorskie .Granice powiatów pozostały takie same jak wcześniej a uprawnienia starostów oparto na pruskiej ustawie z 1879r. -utworzono ministerstwo byłej dzielnicy pruskiej-miało zmienić przepisy pruskiej administracji ?zlikwidowano je w 1922r. Autonomia Śląska :-województwo śląskie utworzono w 1920 r- ustawa konstytucyjna Sejmu Ustawodawczego z 1920r. (statut organiczny ) .-województwo posiadało własny Sejm (Sejm Śląski )-prawo stanowienia ustaw z wyjątkiem spraw zagranicznych i wojskowych .-wprowadzono odrębny Skarb Śląski-Rada Wojewódzka-organ wykonawczy ?wojewoda i pięciu członków wybranych przez sejm śląski . Wojewodę mianował naczelnik państwa , a później prezydent .Autonomia została wprowadzona przed wytyczeniem granicy polsko-niemieckiej w celu zmniejszenia wpływów strony niemieckiej .SAMORZĄD TERYTORIALNYSamorząd gminny :-istniał na terenie całego kraju w momencie odzyskiwania niepodległości-1918-rada gminna i wójt-12 osób wybieranych przez zgromadzenie gminne ?głownie zajmowała się budżetem i kontrolowała wójtów .Samorząd gmin miejskich :-istniał na wszystkich ziemiach ?od 1918 gmina stała się samodzielną jednostką terytorialną na podstawie dekretu z 1918-rady miejskie ?wybierane w demokratycznych 5-przymiotnikowych wyborach .-magistrat-organ wykonawczy ?burmistrz(prezydent) , jego zastępcy oraz ławnicy(1/10) składu rady miejskiej .SAMORZĄD POWIATOWY-wprowadzony w latach 1918-1919 na ziemiach byłego KP ,istniał na obszarze całego kraju z wyjątkiem Śląska Cieszyńskiego .-organami były sejmiki powiatowe a wybieranym (na 3 lata )przez nie organem wykonawczym był wydział powiatowy ?na ich czele stał starosta-na ziemiach b. Zaboru austriackiego samorząd nie funkcjonował . Jego organy rozwiązano a na ich miejsce powołano zarządy tymczasowe ze starostami jako komisarzami na czele .SAMORZĄD WOJEWÓDZKI -sejmiki wojewódzkie i wydziały wojewódzkie .-zgodnie z ustawą o samorządzie wojewódzkim z 1922 , wydaną na podstawie konstytucji marcowej . Ustawa ta nigdy nie weszła w życie .KONSTYTUCJA MARCOWA :-zasada dekoncentracji w adm. Państwowej ?wyposażenie w pewien zakres kompetencji terenowych organów administracji państwowej -zespolenie organów adm państwowej ?w jednym urzędzie i pod jednym zwierzchnictwem .-zasada udziału obywateli w sprawowaniu władzy ?wybory do sejmików i innych organów samorządowych .Samorząd:-autonomia samorządu-jednostki podziału terytorialnego miały stanowić jedn. samorządu terytorialnego-rady obieralne miały stanowić w sprawach należących do samorządu-państwo nadzorowało działalność samorządu , poprzez ?wydziały samorządu wyższego szczebla? ?sądownictwo administracyjne .Treść konstytucji wskazywała na zamiar decentralizacji adm. Publicznej , lecz przez możliwość regulacji większości spraw w zakresie ustawodawstwa sprawiło , że rzeczywisty kształt adm odbiegał od zasad konstytucyjnych .KONSTYTUCJA KWIETNIOWA :-rozdział X Administracja państwowa -adm stanowiła służbę publiczną -w skład adm państwowej włączono także samorząd gospodarczy i terytorialny , co spowodowało ograniczenie samodzielności organów samorządu terytorialnego .Samorząd :-gminny , powiatowy i wojewódzki .-akty samorządów aby miały status wiążącej normy prawnej musiały być zatwierdzone przez organ nadzorczy . -nadzór nad samorządem sprawował rząd .ADMINISTRACJA CENTRALNARada Ministrów- ministrowie pod przew. Prezesa , mianowani przez prezydenta .:-uzgadnianie dział. Adm. Ministrów-rozpatrywała sprawozdania ministrów-zatwierdzała statuty organizacyjne ministerstw .Ministrowie : -zasady org. Ministerstw ustalono w 1926r. Dzieliły się na departamenty z dyrektorami na czele , a te z kolei na wydziały z naczelnikami . Liczba oraz kompetencje departamentów były określane przez ich statuty .Ministra zastępowali podsekretarze stanu . Konstytucja marcowa podporządkowała ministrom urzędy centralne ( Główny Urząd Miar , GUS ) .ADMINISTRACJA PO UNI...