Twoim problemem jest to, że powszechną NICOŚĆ mylisz z osobistą PUSTKĄ
Idea równowagi sił (zwana również równowagą europejską) pojawia się na Kongresie wiedeńskim, który zwołano w chwili, kiedy to w Europie panowało ogólne pragnienie pokoju. Jego celem było stworzenie podstaw europejskiego porządku światowego po pokonaniu Napoleona Bonaparte, by żadne państwo nie uzyskało hegemonii na kontynencie europejskim. Chciano powrócić do stanu sprzed rewolucji.
Spodziewano się, że zjazd monarchów i dyplomatów (Franciszek I, car Aleksander I, książę von Metternich, wicehrabia Castlereagh, kanclerz Karol Stewart, książę Jerzy Adam Czartoryski, kanclerz Hardenberg, Wilhelm von Humboldt, Talleyrand) stworzy podstawy trwałego porządku politycznego. Politycy sądzili, że trwały pokój należy oprzeć na „prawie publicznym”, tj. takich normach, które są konieczne dla normalnego, pokojowego współżycia państw europejskich, ale przede wszystkim na dwóch wynikających z tego „prawa” zasadach podstawowych: wspomnianej równowagi europejskiej oraz legitymizmu. Na zasadę równowagi nacisk kładł rząd brytyjski, który już od końca XVII w. dążył systematycznie do tego, by żadne z państw kontynentalnych nie miało hegemonii nad innym, by nie mogło po nią sięgnąć, by mocarstwa się nawzajem szachowały.
Ze względu na normę „równowagi” Metternich, zrywając z tradycją polityki austriackiej, starał się o zbliżenie Austrii do Prus, słowem o stworzenie silnego bloku środkowoeuropejskiego, który mógł się przeciwstawić zarówno Francji, jak i Rosji. Król pruski był jednak związany z Rosją, Metternich dla utrzymania równowagi związał się ściślej z Francją i Wielką Brytanią.
„Sprawiedliwa równowaga” (iustum aequlibrium) nie liczyła się z wolą mieszkańców tych krajów, które dzielono do woli tak, by jedno z państw nie było silniejsze od drugiego lub by mogło być wynagrodzone za straty poniesione gdzie indziej.
Święte Przymierze
Należy również wspomnieć o świętym przymierzu, który również miał być podstawą do zapewnienia trwania systemu. Projekt oparcia wzajemnych stosunków między państwami na ustalonych z góry podstawach wysunął car Aleksander I już w 1804 r. pod wpływem swego wówczas przyjaciela Czartoryskiego. Mówił on o konieczności takiego ustroju wewnętrznego państw, który by wiązał ściślej narody z ich rządami, a poprzez to zapobiegał rewolucjom, o obowiązku państw pomagania sobie nawzajem także i w trudnościach wewnętrznych (zasada interwencji), ale również i obowiązku pokojowego rozstrzygania konfliktów i o potrzebie powstania stałego związku państw (nie tylko mocarstw) pod przewodnictwem Rosji i Wielkiej Brytanii. Obawiano się wpływów rewolucji oraz ekspansji francuskiej. Ze względu na to zgodził się na rosyjski projekt premier William Pitt, odrzucił natomiast pomysł wtrącania się państw w sprawy wewnętrzne sąsiadów. Jednak dopiero na zjeździe w Chaumont w marcu 1814 r. Castlereagh doprowadził do przymierza czterech mocarstw, które miało trwać także po wojnie i być gwarancją bezpieczeństwa zbiorowego w Europie. Myślano o zaproszeniu do tego przymierza również i mniejszych państw, jednak nie doprowadzono do ziszczenia się tego projektu, ponieważ na kongresie wiedeńskim doszło z powodu sprawy polskiej i saskiej do rozbicia przymierza mocarstw. Zjednoczył je dopiero powrót Napoleona do Francji.
Car Aleksander I w Paryżu 10 września 1815 zaproponował cesarzowi austriackiemu i królowi pruskiemu utworzenie przymierza, rządzącego się w polityce wewnętrznej i zewnętrznej zasadami Ewangelii. Jednak Metternich poczynił w tym projekcie pewne zmiany i poprawiony tekst przyjęto 26 września. Trzej monarchowie deklarowali, że będą złączeni węzłami braterstwa i będą nawzajem okazywali sobie pomoc, że w rządach wewnętrznych i w stosunku do innych państw będą się kierowali nakazami religii chrześcijańskiej, sprawiedliwości, miłości i pokoju. Zaproszono do tego przymierza wszystkich władców europejskich z wyjątkiem sułtana Turcji jako niechrześcijańskiej. Udziału odmówił tylko papież Pius VII z tego względu, że miało ono łączyć ludzi różnych wyznań chrześcijańskich.
Legenda wyolbrzymiła znaczenie Świętego Przymierza. Zaraz po 1815 r. mówiono, że jego celem była walka z ruchami wolnościowymi, że za pomocą religii chciało ono bronić porządku ustalonego na kongresie wiedeńskim. Jednak w rzeczywistości nikt poza Aleksandrem I nie brał tego aktu na poważnie. Związek Rosji, Austrii i Prus istniał niezależnie od niego.
W 1815r. zatriumfowała w Europie arystokracja i wykorzystując ogólne pragnienie pokoju, starała się stworzyć stan rzeczy podobny do tego, jaki istniał przed rewolucją. Ale ten system konserwatywny trudno było utrzymać przez dłuższy czas. Burżuazja zdawała sobie wprawdzie sprawę z własnej słabości i nigdzie nie pragnęła przewrotu rewolucyjnego, lecz tylko złagodzenia reakcyjnego systemu rządów i zniesienia ograniczeń krępujących rozwój życia gospodarczego. Mimo to w kilku krajach doszło do rewolucji wskutek kryzysu gospodarczego, występującego po 1825r.
Sytuacja międzynarodowa 1815-1848Należy wspomnieć o sytuacji międzynarodowej w latach 1815-1848. Nadmienić również należy, że w Europie w I połowie XIX w. uformował się liberalizm. Wzywał on do wolności, oparcia na niej systemu politycznego, ograniczenia roli monarchy przez konstytucję. Naród powinien dać prawo władcy do rządzenia państwem więc powinien ograniczyć jego prerogatywy; narody zaczynają kwestionować monarchę jako suwerena. Rozwinął się w Wielkiej Brytanii, we Francji, Niemczech i Włoszech, gdzie hasła walki o swobody polityczne łączył z hasłami narodowymi.
Na uwagę zasługują również spiski rewolucyjne. W przeciwieństwie do liberałów opozycja demokratyczna musiała działać na ogół konspiracyjnie. Tworzyli ją karbonariusze i organizacja Młoda Europa. Karbonariusze zapoczątkowali swą działalność we Włoszech. Ruch narodowy włoski skierowany był przeciwko Austrii. Na drodze zamachu rewolucyjnego chcieli obalić przywrócony po 1815r. absolutyzm, zdobyć konstytucję, w krajach zaś pozbawionych niepodległości usunąć najeźdźcę. Ich działalność doprowadziła w 1820r. do wybuchu rewolucji w Hiszpanii przeciwko absolutystycznym rządom Ferdynanda, w Królestwie Neapolu i Sycylii, a w 1821 w Piemoncie. Interwencje Świętego Przymierza obaliły zwycięskie początkowo przewroty rewolucyjne.
Młoda Europa była tajną organizacją utworzoną w 1834r. w Bernie przez Mazziniego do walki o wyzwolenie narodowe, ustrój republikański i odrodzenie moralne społeczeństw. W jej skład wchodziły grupy narodowe: Młode Niemcy (1830-1849), Młode Włochy (zał. 1831- twierdzenie, że bez pokonania Austrii zjednoczenie Włoch nie jest możliwe).
W Rosji przeciwko carskiemu samodzierżawiu zbuntowali się szlacheccy liberalni demokraci (powstanie dekabrystów).
Rewolucja i okres napoleoński ożywiły ruchy narodowe na Bałkanach- najsilniej wśród Greków. Sprzyjały temu rozkład państwa otomańskiego i rywalizacja rosyjsko- turecka.
We Francji postawa Burbonów (Ludwik XVIII i Karol X) wywołała powstanie lipcowe 1830. Natomiast przeciwko dominacji Holendrów w Niderlandach wybuchło powstanie Belgów w Niderlandach w 1830.
Rosja zażyczyła sobie monopolu na cieśninach Bosfor i Dardanele. W 1846 we Włoszech za pontyfikatu Piusa IX państwo kościelne odgrywa bardzo ważną rolę; następuje złagodzenie cenzury, wprowadzona zostaje Rada Doradcza w sprawach państwowych.
W styczniu 1848 powstanie na Sycylii (Palermo), Ferdynand II ogłasza konstytucję, wprowadza dwuizbowy parlament, równość obywateli wobec prawa, odpowiedzialność parlamentarną.
W marcu 1848 wybucha powstanie antyaustriackie w księstwach płn. Włoskich, w lipcu bitwa pod Kustową, kończy się klęską wojsk włoskich, Austriacy zajmują płn. Włochy.
We Francji w lutym 1848 po rewolucji dochodzi do abdykacji Ludwika Filipa. Francja staje się republiką.
W marcu 1848 wybucha powstanie w Wiedniu- Niemcy austriaccy walczą o republikę pod hasłami liberalnymi. Dochodzi do powstań antyniemieckich w Pradze w czerwcu, na Węgrzech we wrześniu, oraz powstanie antywęgierskie w Siedmiogrodzie (przez Austriaków).
Wiosna Ludów
Wiosna Ludów, czyli rewolucyjny zryw ludów w latach 1848-49 poprzedziła rewolucja krakowska 1846 i wojna domowa w Szwajcarii 1847. Ogólną przyczyną było niezadowolenie licznych grup społecznych z porządku politycznego ustanowionego na kongresie wiedeńskim. We Włoszech, Francji i Niemczech burżuazja domagała się udziału we władzy. We Włoszech i Niemczech wysuwano ponadto hasła zjednoczenia narodowego. Wyzwolenia domagały się również narody wchodzące w skład monarchii habsburskiej. W Europie środkowej chłopi domagali się likwidacji poddaństwa i pańszczyzny.
Skutki WL w krajach niemieckich:
-siły liberalno- demokratyczne poniosły porażkę, ale przejściowo pozostała konstytucja z 1848, którą król chciał ograniczyć
-w konsekwencji 31.01.1850 król nadał nową konstytucję po uzgodnieniu z parlamentem pruskim; wprowadzała parlament dwuizbowy
-zniknęły obciążenia feudalne na wsi, co przyspieszyło proces emancypacji politycznej chłopów
-rewolucja pokazała rodzącą się rozbieżność interesów liberałów i robotników oraz chłopów
W monarchii habsburskiej:
-wpłynęła na wzrost świadomości narodowej
-w zbiorowej świadomości pozostało przekonanie o możliwości obalenia porządku utrwalonego na kongresie wiedeńskim, pamięć o funkcjonowaniu demokratycznych instytucji i procedur
-przyczyniła się do zniesienia pańszczyzny i niektórych innych pozostałości feudalizmu
-zjednoczenie Włoch i Węgier weszły w stadium realizacji pomimo chwilowych niepowodzeń
Wojna krymska 1853-1856
Przyczyną wojny był ekspansjonizm rosyjski. Od wieków Rosja dążyła do zdobycia Konstantynopola. Rosjanie chcieli zbudować imperium, opanować te tereny, a rosyjski kościół prawosławny głosił ideologię usprawiedliwiającą te działania.
Panował wówczas w Rosji Mikołaj I, uważał, że Rosja może odgrywać rolę potężnego mocarstwa w Europie. Podczas WL Rosja utwierdziła się w przekonaniu, że jest wielką potęgą. Rosja zaczęła wojnę przeciwko Turcji. W 1853 w wyniku działań wojenny Rosjanie osiągnęli znaczne sukcesy. Stało się jasne, że Turcja zostanie pokonana. Mocarstwa zachodnie (WB i Fr) zaczęły konsultacje polityczne i w ich wyniku uzgodniono, że trzeba się przeciwstawić Rosji, w myśl zasady równowagi sił, bo stałaby się mocarstwem dominującym w Europie i świecie.
Rząd francuski wraz z rządem brytyjskim doszedł do porozumienia o zawarciu układu o udzieleniu pomocy Turcji. Do układu dołączyła się Sardynia. Powstała trójstronna koalicja francusko- brytyjsko-piemoncka. Chciano przyciągnąć Austrię, ale rząd nie przystąpił ogłaszając życzliwą neutralność dla mocarstw zachodnich.
Gdy działania wojenne dobiegły końca, zawarto pokój w 1855r. Kongres pokojowy miał miejsce w Paryżu a traktat pokojowy zawarto w marcu 1856r, uczestniczyły strony wojujące (WB, Fr, Piemont, Turcja) stroną drugą była Rosja. Okazało się, że są rozbieżności między WB i Fr, na czym skorzystała Rosja, wychodząc z lepszymi warunkami pokoju (miała wyrzec się pretensji terytorialnych do Turcji, na morzu Czarnym miała zostać utworzona strefa zmilitaryzowana). Cieśniny czarnomorskie zostały podporządkowane Turcji. Turcja miała zrezygnować z Mołdawi i Wołoszczyzny udzielając im autonomii, potem dwa księstwa się połączą i powstanie Rumunia. Były połączone unią personalną, uzależnione od Rosji.
Zjednoczenie Włoch 1861
Włochy były państwem podzielonym na szereg organizmów, które należało zintegrować, zjednoczyć. Włosi zaczęli domagać się własnego państwa; w płd Włoszech istniało królestwo Neapolu i Sycylii, w środkowych- państwo kościelne, gdzie władzę świecką sprawował papież; płn- Wenecja i Lombardia uzależniona od Austrii, Piemont, do którego należała Sycylia, Genua, Parla nic nie znaczyły.
W Piemoncie narodził się program zjednoczenia Włoch a pomysłodawcą był Hrabia Cavour (zwolennik monarchii konstytucyjnej, polityk liberalny, który chciał stworzyć jednolite państwo włoskie). Zjednoczenie Włoch wymagało upadku rządu i dynastii poszczególnych państw na rzecz Piemontu. Powstał problem, co zrobić z państwem kościelnym. Tu 3 pomysły:
- -wszystkie państwa włoskie utworzą konfederację pod przewodnictwem papieża (Pius IX młody papież- 46 lat- otwarty, liberalny jak na stosunki kościelne, zaczął rządy od reform w państwie kościelnym, uważano go za zwolennika zjednoczenia państwa)
- obalenie władzy papieża, wszystkich królestw, stworzenie państwa na drodze rewolucji- zwolennik Garibaldi
Cavour- wysnuł pewien kompromis- wszystkie państwa włoskie powinny się przyłączyć do Piemontu; jeżeli chodzi o państwo kościelne- wszystkie tereny należy zabrać papieżowi i wcielić do państwa, jeżeli kościół chce, to będzie wolny kościół w wolnym państwie- gwarancja wolności w drodze specjalnej ustawy.
W 1848 podczas WL wydawało się, że spełni się 2 program, ale nastąpiła interwencja Austrii; Metternich nie chciał dopuścić do rewolucji we Włoszech, bo zagroziłoby to pozycji Austrii; Włosi ponieśli klęski, nie doszło do zjednoczenia.
Papież stał się skrajnym konserwatystą, co oznaczało brak szans na kompromis.
Powstały nowe relacje międzynarodowe po wojnie krymskiej. Cavour postanowił zawrzeć postanowienia z Francją. Napoleon III i król włoski Emanuel II zawarli sojusz w Villafranca- był to sojusz wymierzony w Austrię, która była głównym wrogiem Włochów po wiośnie ludów. Napoleon III ogłosił zasadę narodowościową- idee stworzonego systemu państw narodowych; Włochy otrzymały od Francji poparcie.
Polityka Bismarcka i zjednoczenie Niemiec
Sprawa zjednoczenia Niemiec ciągnie się przez historię całego XIX w. Otrzymała ona poważny impuls w czasie wojen napoleońskich. Terytorium Rzeszy było okupowane przez Francuzów. Rozbudowano niemiecką świadomość narodową. Wysunięto postulat zjednoczenia. Zwolennicy jedności Niemiec odważyli się do hasła głoszącego istnienie jednego narodu niemieckiego. Pojawiło się poczucie jedności. Różne wydarzenie europejskie ożywiły Niemcy do zjednoczenia; pojawiła się fala nacjonalizmu i liberalizmu.
W latach 30 XIX w. przez Europę przeszła fala wystąpień rewolucyjnych, narodowowyzwoleńczych. W czasie wiosny ludów pojawiła się koncepcja oddalonego zjednoczenia Niemiec poprzez powołanie parlamentu ogólnoniemieckiego (obrady 1848-51, brali w nich udział pełnomocnicy wszystkich krajów niemieckich). Przyjęto uchwałę o zjednoczeniu Niemiec. Korona miała należeć do króla pruskiego, on jej jednak nie chciał, bo nie chciał być monarchą konstytucyjnym. Po tym fakcie toczyły się jeszcze pełnomocne obrady, jednak zakończyły się niepowodzeniem. Zjednoczenie zostało oddalone.
Następnie myśl zjednoczenia odgórnego na zasadzie autokratycznej. Myśl ta wylęgła się w Prusach, w Berlinie. Orędownikiem był książę Bismarck. Idea została wcielona w życie. Wyłoniła się jednak różnica zdań wśród Niemców. Były 2 możliwości zjednoczenia:
1. zjednoczenie na zasadzie wieloniemieckiej- obejmowałoby Austrię i byłoby pod jej hegemonią
2. zjednoczenie na zasadzie małoniemieckiej- koncepcja dominacji Prus zakładająca wyeliminowanie Austrii z Niemiec
Po wojnie krymskiej powstały nowe warunki polityczne dla zjednoczenia Niemiec na zasadzie odgórnej i małoniemieckiej. Prusy wówczas przed wojną nie były w stanie narzucić swojej woli Austrii. Konflikt między dwoma państwami był nieuchronny.
W 1850 miał miejsce traktat w Ołomuńcu, w którym Prusy uznają zwierzchnictwo Austrii.
Po wojnie następuje kryzys wzmocnienia Prus. Austria jest coraz słabsza z powodu uwikłania się w sprawy włoskie i innych problemów. W 1858 rozpoczął panowanie późniejszy Wilhelm I ( późniejszy cesarz zjednoczonych Niemiec).
W 1862 premierem rządu powołanym przez króla zostaje Bismarck. Uważał on, że zjednoczenie Niemiec jeśli ma się dokonać, to ma być uzależnione od polityki zagranicznej Prus. Prowadził politykę ryzykowną ale konsekwentną. na drugi rok po objęciu władzy miało miejsce powstanie styczniowe w Polsce. To wydarzenie przyniosło mu sukces polityczny. Rosja była w trudnej sytuacji dyplomatycznej, kiedy wybucha powstanie styczniowe. Bismarck wysłał Alrensiebena do Rosji, co w konsekwencji przyniosło układ z Rosjanami, zawarty 9.02.1863, mówił, że Rosja i Prusy będą sobie pomagać w zwalczaniu powstania styczniowego, ponadto Bismarck zapewnił sobie życzliwość Rosji.
W 1864 Bismarck osiągnął drugi triumf polityczny- doprowadził do wojny duńskiej. Konflikt między Prusami a Danią dotyczył przynależności państwowej Szlezwiku i Holsztyna. Został rozwiązany przez Bismarcka siłą- Prusy i Austria zaatakowały Danię, która poniosła klęskę. Pokój mówił, że Austria i Prusy uzyskują przekazanie Szlezwiku i Holsztyna, powstaje wspólny zarząd astro- niemiecko- pruski.
Trzeci triumf- konflikt z Austrią, który spowodował zawarcie sojuszu Bismarcka z Włochami przeciwko Austrii.
Następnie wojna z Austrią-1866- do wojny szykowały się też Włochy i Francja. Włochy 8 kwietnia 1866 zawarły układ z Prusami; Bismarck planował wojnę błyskawiczną. Do wojny doszło w czerwcu 1866, która toczyła się o rozbicie Związku Niemieckiego i utworzenie nowej organizacji państwowej. Wojska pruskie pokonały Austriaków 2 lipca 1866 pod Sadową. Na mocy pokoju w Pradze utworzony został Związek Północnoniemiecki (do jego utworzenia posłużono się zasadą małoniemiecką).
4 triumfem Bismarcka była wojna francusko- pruska. Napoleon III głosił hasło przebudowy Europy na zasadzie narodowości, naraził się Rosji w skutek czego francusko- rosyjskie stosunki uległy pogorszeniu, austriacko- francuskie też. Francja została osamotniona. Bismarck spowodował konflikt z Prusami. Francja wypowiedziała wojnę Prusom.
W Wersalu pod Paryżem 18.01.1871 proklamowane cesarstwo niemieckie- zjednoczone pod hegemonią Prus, cesarzem niemieckim został król pruski, który przyjął imię Wilhelm I, Bismarck mianowany kanclerzem.
W maju 1871 zjednoczone Niemcy i pokonana Francja podpisały traktat nad Menem we Frankfurcie. Postanowienia:
1. Alzacja i Lotaryngia przyłączone do Rzeszy Niemieckiej
2. Za te wojnę Francja miała zapłacić 5 miliardów franków w złocie
1