Twoim problemem jest to, że powszechną NICOŚĆ mylisz z osobistą PUSTKĄ
1. Wychowanie Spartańskie
Klasyczna forma wojskowa, byli ludnością napływową. Struktura państwa składała się z 2 królów, 5 eforów tworzących rząd i wybieranych przez Rade starców składającą się z 28 członków. Ludność Sparty składała się z kilku warstw społecznych 1)Spartiaci – arystokracja ziemiańska, właściciele niewolników 2) Periojkowie warstwa niepełnoprawna rolnicy kupcy rzemieślnicy 3) Heloci – niewolnicy ludnosc podbita będąca własnością państwa .Cechą życia spartańskiego była surowość, odrzucenie luksusu i chęci bogacenia się. Ograniczono sferę życia jednostki na rzecz interesu państwa. Zadaniom państwa podporządkowane było równie ż wychowanie, którego głównym celem było przygotowanie wojowników przeciw wrogowi. Naczelne miejsce w kulturze spartańskiej zajął ideał wojskowy. Prawem spartańskiego wychowania było to, iż wszyscy obywatele a więc i dzieci są własnością państwa. Państwo nie pozwalało się żenić ani zbyt wcześnie ani zbyt późno. Mężczyzna po ukończeniu 30 lat kobieta 20. Dziewczęta spartańskie podobnie jak chłopcy uprawiały wiele dyscyplin sportowych, a dwudziestoletnie występowały nago w zawodach publicznych. Dzieci wątłe albo dzieci płci żeńskiej porzucano. Dzieci zdrowe i silne, chłopcy i dziewczynki pozostawały pod opieką matki do ukończenia 7r.ż. Piastunkom pozwalano na szczypanie i dręczenie dzieci, aby uczyły się znoszenia bólu. Od 7 r.ż Sparatanin przechodził pod opiekę państwa i do końca życia był jego własnością. Wychowanie takie trwało do od 7 do 20 r.ż. Pożywienie ich było skromne i musieli je sami sobie przygotować. Posłaniem chłopców była trawa i trzcina. Zimą strzyżono im włosy, kazano im chodzić bosoi półnago. Każdy dorosły sparatanin miał obowiązek upominania młodszych, a nawet ich chłostać za przewinienia. Od 20-30 r.ż Spartanin zobowiązany był do do pełnienia regularnej służby wojskowej. Dopiero po 30 stce stawał się pełnoprawnym obywatelem, otrzymywał ziemie i mógł się ożenić. Wychowanie dziewcząt było podobne do wychowania chłopców. Spartańskie wychowanie wojskowe przywiązywało dużą wagę do wychowania moralnego.
2. Wychowanie Ateńskie
Ateny w przeciwieństwie do Sparty miały dogodne położenie geograficzne i szybko stały się centrum handlowym Grecji. Doszło do wytworzenia się demokratycznej formy rządów gdzie wszystkich obowiązywała równość praw obywatelskich. Ateńczycy starają się a harmonijny rozwój osobowości ludzkiej, przy czym piękno, siła i zręczność ciała ma u nich duże znaczenie. Małżeństwa miały charakter monogamiczny. W Atenach nie było prawnego przymusu zakładania rodzin. Małżeństwa zakładano po to by wydać potomka płci męskiej i ze względów religijnych. O wyborze męża dla córki decydował jej ojciec. Zgoda córki nie była wymagana. Dziewczęta wydawano za mąż po przekroczeniu 12-13 r.ż a mężczyźni zawierali małżeństwa w wieku 30 lat. Mężatki podlegały zupełnie władzy męża. Uznawane były za panie domu. Ich obowiązkiem było prowadzenie domu, tkanie, wychowywanie dzieci. W domu ma wydzielony obszar przebywania. W chwili gdy u jej męża są koledzy nie może ona przebywać razem z nimi w jednym pomieszczeniu. Kobiety wychodziły z domu głównie z okazji uroczystości religijnych. Małżeństwo w Atenach nie było nierozerwalne. Mąż mógł zawsze odesłać żonę wraz z otrzymanym posagiem. Ojcu przysługiwało prawo przyjęcia nowonarodzonego dziecka lub odrzucenia go w ciągu pierwszych 5-7 dni. Dziecko powinno być wychowywane przez matkę lub niani ę do 7 r.ż Po ukończeniu 7 lat chłopców posyłano do szkoły ale nie oddawano ich w ręce państwa. Nad jego wychowaniem czuwał pedagog. Po ukończeniu 18 r.ż młodzi ateńczycy wstępowali do 2-letniej obowiązkowej służby wojskowej. Szkół państwowych w Atenach nie było. Nauczanie było zajęciem prywatnym. Wartości nauki szkolnej ani rodzice ani państwo nie oceniało, ponieważ głównym celem kształcenia nie było przygotowanie do określonego zawodu ale osiągnięcie moralnych wartości. Prawidłowe kształcenie ciał zapewniające krzepkość, zwinność i wytrzymałość oraz harmonijne piękno jest jednym z zasadniczych czynników ateńskiego wychowania. Ojciec musiał wyposażyć córki w posag. Nadwyżki kobiet jako płci słabej dawane były zwierzętom na pożarcie.
Różnice między Spartą a Atenami
W związku z tym, że za wykształcenie trzeba było płacić wielu ateńczyków zadowalało się wychowaniem elementarnym. Różnice w warunkach społeczno-politycznych i geograficznych spowodowały że w obu państwach ukształtowały się różne sposoby wychowawcze. W Sparcie wszystkie zakłady wychowawcze były państwowe, w Atenach prywatne. Wychowanie spartańskie było jednostronne, ateńskie wszechstronne ( fizyczne i umysłowe ). W Sparcie kładziono nacisk na kształcenie sił, w Atenach na kształcenie piękna ciała, zręczności. Bujne życie społeczno-polityczne w demokratycznym kraju Aten wymagało dobrego przygotowania krasomówczego, w Sparcie w wychowaniu żołnierskim dążono do lakonicznego wysławiania się. W wychowaniu ateńskim dużą popularnością cieszyło się kształcenie literackie i filozoficzne, w Sparcie zaś było ono wykluczone.
3. Myśl pedagogiczna w Starożytnej Grecji.
PITAGORAS – Filozof i matematyk, filantrop i mówca, założył pierwszą szkołę filozoficzną. Jako uczniów wybierał ludzi dorosłych i całe rodziny. Uczniowie Pitagorasa żyli razem i wspólnie. Obowiązywała karność między uczniami dla zaprowadzenia ogólnego porządku. Starszy miał prawo czynić uwagi młodszemu. Jedność i harmonia stanowiły główną cechę zgromadzenia pitagorejczyków. Sam mistrz żył tylko dla uczniów i był gotów za nich umierać. Umysł pitagorejczyków miał być czysty jak kryształ, bez cienia namiętności. Uczniowie tego bractwa kształcili się we wszystkich naukach; matematyka, astronomia, polityka, fizyka, medycyna, wróżbiarstwo filozofia i muzyka. Pitagoras jako pierwszy głosił pogląd o nieśmiertelności duszy. Twierdził, ze wszystko płynie od Bogów. Człowiek ma być podobny do Boga. Płodzenie i rodzenie dzieci wymaga dojrzałości ciał i ducha.
SOFIŚCI – Celem wychowania praktykowanego przez sofistów było kształcenie przywódców politycznych z bogatej szlachty. Sofiści dawali przygotowanie do życia publicznego
za pomocą wymowy. Sofiści uczyli obywateli; 1. sztuki przekonywania-dialektyki 2. Sztuki przemawiania-retoryki 3. Budowy i prawideł języka-gramatyki. Celem wychowania sofistycznego było ćwiczenia pamięci poprzez przyswajanie jak najwięcej wiadomości. Sztuka wychowawcza sofistów polegała przede wszystkim na bezpośrednim obcowaniu z młodzieżą i dyskusjach. Sofiści twierdzili ze każdy człowiek niezależnie od swego urodzenia jest w stanie zdobyć wiedzę , wykształcić cnoty i opanować sztukę wymowy.
SOKRATES- zajmował się nauczaniem. Nie stworzył szkoły ale nauczał każdego napotkanego młodzieńca, ponieważ za główne zadanie w życiu postawił sobie doprowadzenie ludzi do poznania samych siebie i cnoty. Twierdził, że zdobywanie wiedzy jest tylko przypomnieniem sobie tego co już w życiu poznał. Twierdził ze prawda absolutna jest wrodzona. Jego metoda nauczania dzieliła się na część negatywną i pozytywną. W części negatywnej była metoda elenktyczna czyli doprowadzająca twierdzenie do absurdu. Po obaleniu tezy przeciwnika, sokrates w części pozytywnej dialogu za pomocą pytań naprowadzających skłaniał rozmówcę do właściwego zdefiniowania problemu. Innym rysem stanowiska sokretesa był jego intelektualizm etyczny co oznacza że człowiek wie jak należy postąpić to postąpi dobrze. Jeśli zaś źle postępuje to oznacza to że nie potrafi odróżnić dobra od zła. Człowiek mądry jest człowiekiem cnotliwym. Uważał, że cnota jest jedna, powszechna, wieczna
PLATON – Najznakomitszy uczeń sokratesa w 40 r.ż rozpoczął zawód nauczycielski zakładając w gaju Herosa Akademosa szkołę filozoficzną na wzór pitagorejskiej szkoły. Plan nauki w akademii obejmował wyszkolenie wojskowe, wykształcenie umysłowe i estetyczne. Ważne miejsce w niej zajmowała filozofia i matematyka. Platon głosił, że prawdziwą rzeczywistością jest świat idei, a świat rzeczy jest jedynie odbiciem świata idei. Jego koncepcja państwa miała urzeczywistnić idee dobra. Miało to być państwo wieczne i niezmienne. Za najwyższe dobro uznawał sprawiedliwość.
Koncepcja wychowawcza Platona – Stworzenia państwa opartego na wysokiej etyce. Wychowanie traktował jako pierwszy i najpiękniejszy dar. Dzieci bez względu na płeć powinny kształcić się w zakładach państwowych. Wg niego dzieci nie są własnością rodziców lecz państwa. Wychowanie trwa przez całe życie człowieka. Platon podobnie jak pitagorejczycy przywiązywał wielką wagę do nauczania matematyki. Dusza był najważniejszym elementem człowieka na którą należy zwrócić uwagę i troskę.
ARYSTOTELES – Największy filozof grecki. Wstąpił do akademii Platona. Mimo szacunku dla swego mistrza nie przyjął jego idealistycznych poglądów. Negował zasadnicze założenie filozofii Platona o istnieniu świata idei. W przekonaniu Arystotelesa ciało nie może istnieć bez duszy. Wychowanie moralne powinno opierać się na naturze, przyzwyczajeniu i rozumie. Celem wychowania jest uczynienie człowieka szczęśliwym. Szczęście to zgodne działanie rozumu i cnoty. Duży nacisk kład na sztuki piękne. Podobnie jak Platon był zwolennikiem jednolitego wychowania państwowego obywateli.
4.Wychowanie w Rzymie Republikańskim
W historii starożytnego Rzymu wyróżniamy 3 okresy;
1.Rodowy (królewski) do VI w. P.n.e.
2.Republikański VI – I w. P.n.e.
3.Cesarki I w. P.n.e. – V w. N.e.
Rozwój Rzymu przebiegał od wolności do bezgranicznego terroru zabijając resztki wolności. W okresie republiki wychowanie w dalszym ciągu opierało się na dotychczasowej tradycji i wzorach. Ostoją była rodzina na czele której stał ojciec. Do 7 r.ż wychowaniem dzieci zajmowała się matka, potem synów wychowywał ojciec, przygotowywał ich do zajęć gospodarskich i rzemiosła. Integralnym składnikiem wychowania była tradycyjna pobożność. Po wojnach punickich imperium rzymskie stało się dwujęzyczne. Część ludności posługiwała się greką, część łaciną. Pod koniec republiki greckie pierwiastki wykształcenia zespoliły się z rzymskimi. Rzymianie odrzucili pewne elementy kultury greckiej tj. taniec i muzykę. Ćwiczenia fizyczne traktowano jako zabieg higieniczny a nie sport. Wyższy stopień nauczania stanowiła nauka u nauczyciela (gramatysty ). Uczęszczała do nich młodzież obojga płci między 12 a 16 r.ż. Uczono w niej gramatyki, literatury i języka. W zamożnych rodzinach dziewczęta uczyły się w domu a uboższe chodziły do litteratora. Program nauczania dziewcząt nie różnił się od programu nauczania chłopców. W szkołach rzymskich nauka trwała od wczesnego ranka do południa.
5. Wychowanie w Rzymie cesarskim
W okresie republikańskim Rzym nie prowadził polityki oświatowej. Wychowanie i szkoły były pozostawione inicjatywie prywatnej, dopiero cesarze zaczynali prowadzić politykę oświaty. Ubogim dzieciom zapewniano bezpłątne nauczanie. Do najbardziej znanych ośrodków szkolnictwa należały Ateny. W czasach cesarstwa rozbudowana administracja państwowa wymagała od kandydatów znajomości prawa. Student musiał ukończyć studia nie później niż do ukończenia 20 r.ż aby pod pretekstem nauki nie wykręcić się od służby wojskowej. Dyplomy kończących studia wraz z oceną ze sprawowania przeglądał sam cesarz. Studia otwierały drogę do kariery w administracji państwowej. Założone uniwersytety cesarskie stanowiły koronę systemu kształcenia. Za czasów cesarstwa potęga Rzymu doszła do szczytu ale jednocześnie spadła rola wiecznego miasta i Italii wobec imperium. Nastąpił upadek religii dotychczasowej. W okresie cesarstwa dwa największe przejawy władzy ojcowskiej stopniowo zacierały się. W ślad za zacieraniem się surowej władzy ojca pojawił się typ rozpieszczonego marnotrawnego syna.
6. Nauczanie Jezusa Chrystusa a Chrześcijaństwo
Wychowanie i religia są nierozłącznymi dziedzinami. Pismo Święte nie jest jedynie źródłem wiedzy religijnej. Zawiera ono nieprzemijające wartości i wskazówki pedagogiczne. Podstawą wychowawczego oddziaływania jest tu nauka o godności człowieka, który został stworzony na obraz i podobieństwo Boże . Bogata treść Pisma Świętego uczy, uspokaja wątpiących nawraca błądzących.
Mamy podane przymioty dobrej żony; dobroć, rozumność, milczenie, miłosierdzie. Księga mądrości podkreśla wartości dziecka, które przynoszą im radość, napełniają ich szczęściem. Biblia podkreśla też wartość córki i konieczność jej wychowania. Powinna być przygotowana do roli żony i matki. Proces wychowania obejmuje pouczanie, karanie, nagradzanie, i dawanie dobrego przykładu. W biblii najwyższym wychowawcą jest sam Bóg. Objawia się jako miłujący. Chrześcijaństwo powstało z osoby i nauki Jezusa Chrystusa ale jego nauka tkwi głęboko w Starym testamencie. Pracę wychowawczą Jezusa Chrystusa cechuje pogoda i cierpliwość w czekaniu na poprawę. Jezus daje człowiekowi godność uczy że szczęście tkwi w dawaniu, budzi nadzieje nadaje sens życia. Jezus Chrystus jest największym autorytetem chrześcijańskim. Jest jednocześnie przykładem i celem. Uczy przebaczania, wolności. Jezus domagał się przestrzegania, umiłowania oraz dawania świadectwa prawdzie. Nauczał o sprawiedliwości wobec Boga i ludzi. Uczył panowania nad samym sobą, odwagi, odpowiedzialności za nasze czyny i słowa. Uczył nie tylko słowem ale przede wszystkim świadectwem swojego życia. Wzywał do wdzięczności za otrzymane dary.
Ludzie wychowani na naukach Chrystusa stali się bohaterami i świętymi. Wychowanie jest dalszym ciągiem i dokończeniem aktu stworzenia człowieka. Ma on się stać doskonałym przez swoją pracę przy współpracy z Bogiem.
7. System szkół średniowiecznych
W Średniowieczu szkolnictwo parafialne i katedralne miało nadal ten sam charakter co w okresie poprzednim, z tym że przybywało szkół parafialnych. Program nauczania był znacznie skromniejszy. Uczono czytania i śpiewu. Podobnie wyglądało kształcenie w szkołach klasztornych. Już w XI ukształtowały się i rozpowszechniły typy szkół związane z kościołem; Parafialne, katedralne, klasztorne i kolegiackie. W XII-XIII w powstały szkoły miejskie w których kształciła się młodzież kupiecka.
SZKOŁY KLASZTORNE – Nauczano w nich wg programu siedmiu sztuk wyzwolonych. Przy szkole klasztornej była szkoła początkowa, w której uczono czytania i pisania. Nauczyciel uczył każdego ucznia indywidualnie. TRIVIUM (7lat) Szkoła dzieliła się na zewnętrzną i wewnętrzną. Nauka w klasach gramatykalnych trwała 4 lata. W I roku przyswajano sobie pamięciowo sztukę gramatyki. Na II roku uczono gramatyki jako przedmiotu głównego (ortografia). Na III roku obowiązywała metryka. Roku następowało powtórzenie gramatyki. Nauka kończyła się egzaminem końcowym po zdaniu którego uczeń przechodził na V rok na stopień retotyki. W VI roku nauczano dialektyki ( logiki). Metoda dialektyczna opierała się na dialogu i dyskusji. Zakończeniem nauki siedmioletniej był kurs arytmetyki. QUADRIVIUM- Program ten obejmował geometrię, arytmetykę, astronomię, muzykę i śpiew. Obchodzenie się nauczycieli z uczniami cechował ojcowski stosunek, daleki od surowości. W szkole dominował cel wychowawczy a nie dydaktyczny.
SZKOŁY KATEDRALNE – Organizacja szkoły katedralnej była podobna do organizacji szkoły klasztornej. Obowiązywał również program siedmiu sztuk wyzwolonych. W II poł średniowiecza i te szkoły podzielono na zewnętrzne i wewnętrzne. Wykształcenie teologiczne wynoszone ze szkół katedralnych były uzupełniane przez proboszcza. Dopiero po zdaniu egzaminu przed komisją biskupią uczniowie otrzymywali święcenia kapłańskie.
SZKOŁY KOLEGIACKIE – Szkoły kolegiackie powstały z fundacji prywatnych przy większych kościołach mających kolegium kanoników. Nauczano wg podobnego programu jaki realizowały szkoły katedralne i klasztorne.
SZKOŁY PARAFIALNE – Zakładano je przy katedrach i kościołach parafialnych w miastach i na wsiach. Zakładało je duchowieństwo świeckie i zakonne.. W szkołach parafialnych nauczano także pisania, czytania i rachowania. Językiem wykładowym była łacina. Bardzo ważna była nauka śpiewu kościelnego. W dostępie do szkoły parafialnej nie było ograniczeń stanowych ani wiekowych. W szkołach nauczali sami proboszczowie. Organizacja roku szkolnego w szkołach parafialnych uzależniona była od pór roku i pracy na roli. Nauczanie było indywidualne.
SZKOŁY MIEJSKIE – Zaczęły powstawać w miastach europejskich. Miasta zaczęły tworzyć szkoły dla własnych potrzeb. Nauczano w nich religii, śpiewu, czytania pisania i rachowania. Założycielami szkół byli magistraty. Głównym przedmiotem szkolnym była łacina. Początkowo nauczali w tych szkołach duchowni później tylko świeccy. Nauczyciele utrzymywali się z opłat rodziców dzieci gdzie nie wystarczało dopłacały magistraty.
8. Wychowanie do życia stanowego
WYCHOWANIE RYCERSKIE – Typ wychowania rycerskiego ukształtował się w okresie wypraw krzyżowych. Głównym zajęciem rycerstwa było prowadzenie wojen. Chłopiec przeznaczony do stanu rycerskiego w 7 r.ż oddawany był na zamek sławniejszego rycerza. Najpierw jako paź przebywał u boku swego pana. Świadczył mu różne usługi towarzyszył mu zapoznając się z obyczajem dworskim. Ok. 12-14 r.ż paź uroczyście otrzymywał godność giermka. Gdy wreszcie okazał się godny do ponoszenia trudów rycerskich poznawał prawidła etyki rycerskiej i dostępował pasowania na rycerza., które odbywało się ok. 21 r.ż Rycerz średniowieczny nie tylko był urodny, silnie zbudowany i zahartowany, ale musiał posiadać szlachetny charakter. Musiał być obrońcą słabych, ubogich i niewiast i stać na straży honoru króla. O chwale rycerza decydowało to jak walczył.
Wychowanie moralne miało charakter chrześcijański. Do wykształcenia rycerskiego należał również śpiew i gry na instrumencie. Sztuka pisania i czytania była im najczęściej obca.
WYCHOWANIE W TERMINIE – Rzemieślnicy stanowiący większość ludności miejskiej nie mieli potrzeby posyłania swoich dzieci do szkół łacińskich. Przyszły rzemieślnik potrzebował wiedzy praktycznej. Przygotowanie do tego zawodu przechodziło przez trzy etapy; ucznia(terminatora) czeladnika(towarzysza) i mistrza. Terminowanie polegało na udziale ucznia w pracy produkcyjnej. Czas nauki zależał od rodzaju rzemiosła (3-4 lata ) Od terminatorów wymagano posłuszeństwa, skromności, wytrwałości, pilności, strzeżenia tajemnicy służbowej. Terminowanie kończyło się wyzwoleniem na czeladnika z udziałem władz cechowych po uiszczeniu taksy. Przejście wymaganego okresu nauki; egzamin czeladniczy i wędrówka stanowiły podstawę do ubiegania się o tytuł mistrza, który zdobywał czeladnik po zdaniu egzaminu mistrzowskiego tzw. ”majstersztyku”. Już jako majster mógł samodzielnie prowadzić warsztat i przyjmować terminatorów i cxzeladników.
9.Szkoły i wychowanie w Polsce w Średniowieczu
RO DZINA – Początkowo chrześcijaństwo uznawało małżeństwo jako zło konieczne, mające na celu powstrzymanie od rozpusty, bo ograniczało obcowanie z jedną osobą i nie dla rozkoszy lecz płodzenia dzieci. Pozycja kobiety była niższa niż mężczyzny. Dopóki była dziewczyną wymagano od niej bezwzględnego posłuszeństwa wobec ojca, brata czy opiekuna a potem męża. Kobieta jest traktowana jako wcielenie zła i narzędzie szatana. Małżeństwo było planowane przez rodziców i starszych. Nie liczyły się uczucia młodych. Córka naśladowała rolę matki przyszłej gospodyni, albo oddawano ją do klasztoru. Syn uczył się rzemiosła swego ojca. Dzieci nie były przedmiotem zainteresowania w sztuce ani w literaturze, jakby ich nie było. Od wczesnych lat pracowały w znoju na roli, albo uczyły się rzemiosła rycerskiego.
SZKOLNICTWO – Kościół stworzył życie szkolne i naukowe, którego przedtem nigdy nie było. Ustrój szkół katedralnych można poznać na przykładzie Gniezna i Wrocławia. Szkoła katedralna w gnieźnie powstała równocześnie z ustanowieniem metropolii kościelnej. Początkowo uczono w niej chłopców przeznaczonych do stanu duchowego później do innych zawodów. Uczniom wywodzącym się z niższych warstw społecznych towarzyszyła bieda. Piecze nad szkołą sprawowała kapituła z arcybiskupem na czele. Baza materialna szkoły katedralnej była bardzo skromna. Szkoła katedralna w Gnieźnie miała dwa oddziały; trywialno-kwadrywialny ( siedem sztuk wyzwolonych ) oraz prawniczo-kanoniczny. Szkoły parafialne – W Polsce zaczęły powstawać dopiero po XIII w. Ważną rolę w organizowaniu szkół odegrały zakony żebrzące a szczególnie dominikanie, którzy prowadzili szkoły parafialne. Pierwszą taką szkołę założono w Krakowie przy kościele Najświętszej Marii Panny. Z czasem szkoły parafialne podzieliły się na dwa stopnie; wyższe w miastach, w których nauczano siedmiu sztuk wyzwolonych i niższe po wsiach i miasteczkach gdzie ograniczano się do nauczania trivium. Szkoła średniowieczna była łacińska z języka, była instytucją kościelną służyła jego celom wychowując młodzież przede wszystkim na duchownych. Szkoły były otwarte dla wszystkich chętnych do nauki bez względu na stan i miejsce zamieszkania. Jednak przeważała młodzież mieszczańska i chłopska. Nauczyciele w szkołach klasztornych i katedralnych musieli być teologami i znać prawo kanoniczne. Nauczyciele parafialni oprócz nauczania wypełniali różne obowiązki kościelne. Cały personel zaliczany był do stanu duchownego. Uczniowie polskich szkół pochodzili głównie z warst biedniejszych, żyjąc nieraz w dużym niedostatku. Oprócz nauki zdobywanej w szkołach młodzież polska udawała się na studia zagraniczne.
WYCHOWANIE DZIEWCZĄT – szło tradycyjnym torem. Szkoły były przywilejem mężczyzn. Córki dorastały w domu i za wzorem matki przygotowywały się do roli przyszłej gospodyni.
10. Renesansowa myśl pedagogiczna Erazma z Rotterdamu
Renesans jako wielki przewrót w życiu umysłowym zdeterminował także charakter wychowania i kierunek rozwoju myśli pedagogicznej. Zmieniła się treść kształcenia. Wprowadzono nowe przedmioty; literaturę, sztukę, geografię i mechanikę. Na nowo wprowadzono nauczanie języka greckiego. Wzrosła liczba szkół miejskich przeznaczonych dla kupców a nawet powstają szkoły żeńskie. Pedagogika humanistyczna wskazywała na potrzebę nauczania zgodnie z zainteresowaniami i możliwościami psychicznymi ucznia. Odrzucano dotychczasową dyscyplinę opartą na karach cielesnych. Środkami wychowawczymi miały być przede wszystkim pochwały i nagrody oraz współzawodnictwo. Odrodził się starożytny kult pięknego, zdrowego i harmonijnie rozwiniętego człowieka.
Wybitnym przedstawicielem myśli pedagogicznej był Erazm z Rotterdamu – filozof, pedagog, teolog. Uchodził za księcia humanizmu. Dążył on do reformy Kościoła. Jego najważniejszym celem było wychowanie jednostki i całych społeczeństw w duchu miłości chrześcijańskiej. Ideałem Erazma jest człowiek gruntownie wykształcony zarówno w naukach humanistycznych jak i chrześcijańskich. Uważa że aby być rzeczywistym ojcem należy oddać się całkowicie wychowaniu syna. Ojciec ma wyszukać mu obok piastunki wychowawcę w kwiecie wieku. Wychowawca ma przepajać umysł chłopca najbardziej zacnymi naukami. Erazm krytykuje jako absurdalne postępowanie tych rodziców, którzy troszczą się o tresowanie psów, hodowlę, pola, domostwo a zaniedbują zacnego wychowania synów. Cała podstawa szczęścia ludzkiego opiera się na trzech czynnikach: natury, wykształcenia i ćwiczenia. Wychowanek powinien uczyć się z przyjemnością bez przymusu. Nauka powinna wydawać się zabawą a nie pracą. Należy uczyć tylko najlepszych i najbardziej prostych zasad. Wiedzę należy podawać w małych dawkach i powoli pod postacią zabawy. Erazm uważał że zachowanie zewnętrzne jest przejawem kultury wewnętrznej. Jako pierwszy w renesansie zajął się również problemem wychowania dziewcząt, które według niego powinny uczyć się domowej pracy ręcznej dla uniknięcia demoralizacji spowodowanej bezczynnością. Pragnął by chłopcy nawet z bogatych rodzin uczyli się rzemiosła.
11. Andrzej Frycz-Modrzewski jako przedstawiciel polskiej myśli pedagogicznej w XVI w.
Polska myśl pedagogiczna XVI – XVII w. Kształtowała się pod wpływem kultury humanistycznej. Głównym przedstawicielem tej myśli w Polsce był Andrzej Frycz-Modrzewski – humanista i reformator religijny oraz społeczny. Uznawał on reformę wychowania młodzieży za jeden z najważniejszych aspektów wszechstronnego programu naprawy państwa. Twierdził, że od najmłodszych lat należy zaszczepiać w dzieciach świadomość tego, co jest dobre a co złe, do czego należy dążyć i czego unikać. Należy odwodzić je od rozkoszy, przyzwyczajać je do umiarkowania w jedzeniu, hartować ich ciało. Należy kształtować u dziecka w mowie i w uczynkach takie cechy jak; piękno, sprawiedliwość, łagodność, uprzejmość, zaś unikać krzywdy, gniewu, zawiści i pychy. Był zwolennikiem oddzielnego wychowania płci, zwłaszcza w okresie dojrzewania. Podstawą wychowania według niego jest religia chrześcijańska. W wychowaniu domowym powinno uczyć się dzieci powinności względem rodziców, sąsiadów, przyjaciół, urzędników. Krytykuje wychowanie dzieci magnackich zarzucając że jest zbyt łagodne. Jednym z ważnych czynników wychowania jest wg Frycza praca, do której należałoby przyzwyczajać dzieci od najmłodszych lat. Państwo winno każdemu zdolnemu chłopcu zapewnić możliwość otrzymania wykształcenia. Oryginalnym pomysłem było oparcie życia szkoły na samorządzie uczniowskim. Frycz był zwolennikiem siedmiu sztuk wyzwolonych a także nauczania filozofii oraz języków obcych do czego przywiązywał dużą wagę.
12. Reformacja i jej wpływ na wychowanie i nauczanie.
REFORMACJA W NIEMCZECH – Reformacja tak jak każde inne wydarzenie dziejowe, musiała mieć wpływ na wychowanie. Spory religijne obudziły potrzebę wykształcenia w szerszych warstwach społeczeństwa europejskiego. Katastrofalny upadek oświaty w Niemczech doprowadziły do zmiany stanowiska reformatorów. Zaczęli więc dokładać starań by ponownie tworzyć szkoły łacińskie, które ważne były dla zrozumienia pism teologicznych i wytworzenia stanu urzędniczego. Marcin Luter stwierdził upadek starych szkół. Zwrócił się więc do rodziców, księży aby czuwali na wychowaniem młodego pokolenia. Domagał się gruntownej reorganizacji uniwersytetów niemieckich i zakładania licznych szkół chrześcijańskich dla obu płci. Na czele tych szkół jego zdaniem powinni stanąć dzielni nauczyciele i mistrzowie a należy uczyć łaciny greki i hebrajskiego. Zadaniem szkół jest kształcenie ludzi, którzy by dobrze umieli rządzić krajem, wychowywanie niewiast. Ze szkół powinni wychodzić przyszli duchowni, nauczyciele i urzędnicy. Szkoły nie powinny być więzieniami a nauczyciele tyranami. Wśród przedmiotów szkolnych najważniejszym była wg Lutra religia, po niej zaś języki, których nauka powinna opierać się na praktycznych ćwiczeniach w wymowie. Nauczanie powinno być łatwe i przystępne. Według stanowiska protestanckiego natura ludzka została przez grzech pierworodny zepsuta tak dalece, że pozostał tylko skażony rozum i przewrotna wola. Cokolwiek człowiek moralnie czyni jest złe i grzeszne. Z protestanckiego stanowiska o stanie natury ludzkiej wypływał wniosek, że w wyniku grzechu pierworodnego wszystko w naturze jest złe, a szczególnie złe są namiętności. Wychowanie winno polegać na wykorzenieniu namiętności natury niższej.
REFORMACJA W POLSCE – przyniosła widoczne umoralnienie jednostek, większe zajęcie się wiarą, pogoń za rozrywkami i dostatkiem ustąpiły przed bardziej chrześcijańskim trybem życia, odwróciły oczy ku kultu piękna i ciała. Dochodziło do wyrzeczenia się świata, uwalniania chłopów od poddaństwa, pozbywanie się nadmiernych dóbr, wyrzeczenie się państwa, sądów, wojska na rzecz życia skromnego czynnego, miłosiernego. Nowa wiara wymagała czytania pisma świętego i zdawania sobie sprawy z istoty wiary. Każde wyznanie dbało o swoje szkoły dla wychowania młodzieży w swoim duchu. Niekorzystnym owocem reformacji było załamanie się dotychczasowej jednolitości Polaków. W przeciwieństwie do innych krajów w Polce nie doszło do wojen religijnych.
13. Realizm w pedagogice i jego przedstawiciel Jan Amos Komeński
Wiek XVII przyniósł w zakresie kształcenia młodzieży pewne zmiany. W nauczaniu widoczny był już postęp. Dzieła klasyczne czytano już nie wyłącznie dla samego języka ale zwracano uwagę na treść utworów. Gromadzono wiadomości realne z dzieł klasyków, porzucano nieefektywną dialektykę scholastyczną. W wyniku reformacji Europa staje się bardziej zróżnicowana.
JAN AMOS KOMEŃSKI nazywany przez historyków „ojcem pedagogiki nowożytnej” uważał, że wychowaniem szkolnym należy objąć wszystkie dzieci. Bez względu na ich stan, pochodzenie i płeć. Uważał, że człowiek z natury jest przeznaczony do szkoły, do działania. W młodości najwrażliwszy jest umysł. Uważał że nauka jest poznaniem rzeczy. Umysł jest tablicą na której wszystko można zapisać. Obowiązek wychowania należy w pierwszym rzędzie do rodziców, później do szkoły i nauczycieli. Szkoła ma dawać nie tylko wiedzę, ale także uczyć moralności i bogobojności. Szkoła ma być miejscem skupienia nauczyciela i ucznia. Nauczyciel powinien zapobiegać konieczności karania uczniów. Jan Amos Komeński podobnie jak wielu jego poprzedników sądził że dziecko powinno być wychowywane od samego urodzenia. Wg niego nauka jest poznaniem rzeczy, zdobywaniem zręczności i języków. Nauczanie powinno być zgodne z naturą. ZASADY DYDAKTYCZNE KOMEŃSKIEGO : 1) Zasada stopniowania trudności - Wszystko czego uczeń ma się uczyć należy podawać stopniowo, zaczynać od rzeczy łatwiejszych, bliskich do dalszych. 2) Zasada poglądowości - Najlepiej jest jeżeli obserwacja świata będzie się dokonywać za pomocą wielu zmysłów, a nie za pomocą książki. 3) Zasada gruntowności – Bez gruntowności wiedzy praca szkoły przypomina czerpanie sitem wody. 4) Zasada trwałości. – gruntowności służą stałe ćwiczenia. 5) Zasada logicznego następstwa – Całokształt nauki ma być podzielony na klasy aby wcześniejsze nauki torowały drogę późniejszym. 6) Zasada systematyczności – Uczen nie powinien przerywać rozpoczętej szkoły, ani nauczyciel nie powinien przerywać podjętego zadania. 7) Zasada Nauczania wychowującego – Uczniowie powinni korzystac tylko z tych podręczników które mają być wyłącznym źródłem ich mądrości.
Poglądy Komeńskiego nie znalazły zastosowania za jego życia , gdyż na przeszkodzie stanęła wojna 30-letnia.
14. KEN jako przykład próby reform szkolnictwa polskiego w XVIII
Doniosłym wydarzeniem w historii szkolnictwa polskiego było powstanie Komisji Edukacji Narodowej. Dzięki temu przedsięwzięciu Polska wysunęła się na czoło państw europejskich. Bezpośrednią przyczyną podjęcia reformy edukacji było zniesienie zakonu jezuitów. Wychowanie wg KEN ma uczynić ucznia sposobnym do wszystkiego, co czyni go pobożnym i cnotliwym, dobrym synem, szlachetnym w zdaniach, posłusznym prawu, a więc podobnie jak w szkołach I. Konarskiego KEN dążyła do wychowania dobrego człowieka – chrześcijanina i Polaka. Poważnym zadaniem KEN było gruntowne zreformowanie szkół wyższych, które pozostawały w tyle. Najistotniejszym posunięciem KEN była reforma programów nauczania szkół wszystkich szczebli. Do planu wprowadzono nowe przedmioty , zaś dotychczasowe zmieniły treść i cel. Do najważniejszych przemian dokonanych przez KEN należy; 1. Utworzenie sektora szkół państwowych 2. Stworzenie spójnego systemu szkół średnich i wyższych. 3.Wprowadzenie samorządu szkolnictwa 4. Opracowanie dla szkół wszystkich stopni nowoczesnych programów nauczania 5. Opracowanie nowych podręczników 6. Wprowadzenie nowych metod dydaktyczno-wychowawczych 7. Powołanie świeckiego stanu nauczycielskiego 8. Stworzenie nadzoru wizytatorskiego.
Nowy system edukacyjny spotkał się z krytyką. Nie akceptowano nauczania przedmiotów matematyczno-przyrodniczych. Ostatnie posiedzenie KEN nastąpiło w 1794 r. Mimo krótkiego trwania i wielu przeciwności wydała znakomite owoce. Pokolenie wychowane w jej szkołach rozgłosiło światu wiarę w odrodzenie Polski.