Twoim problemem jest to, że powszechną NICOŚĆ mylisz z osobistą PUSTKĄ
WYKŁAD 1.
Antropologia - to nauka o człowieku. W toku dziejów pojęcie to było różnie interpretowane. Dla Arystotelesa antropologia była przede wszystkim nauką o duchowo moralnej stronie człowieka. W antropologii biblijnej - teologicznej obowiązuje teza kreacjonistyczna - stworzenie człowieka na obraz i podobieństwo Boga, co nie wyklucza hipotezy o ewolucjonistycznym pochodzeniu ludzkiego ciała. Rodowód nowożytny związany z ukształtowaniem się postaw naukowych datuje antropologię na drugą połowę XIX wieku. Współcześnie, przyjmuje się, że jest to nauka interdyscyplinarna, ujmująca całość wiedzy o człowieku w różnych aspektach jego istnienia, a zwłaszcza biologicznym, filozoficznym, społeczno-kulturowym, teologicznym i pedagogiczn.
Antropolodzy szukają wzorców!
Antropolodzy biologiczni i fizyczni badają ludzkie ciało, jego odmiany i wspólne cechy w obrębie populacji, a także między nimi.
Językoznawcy koncentrują się na języku - spójnym systemie i integralnej części kultury i społeczeństwa. Antropolodzy socjokulturowi poszukują wzorców zarówno w przekonaniach i wartościach, ideach i działaniach, jak również związków między różnymi praktykami i instytucjami.
Badając kulturę i społeczeństwo, antropolodzy szukają wzorców życia danej populacji lub grupy. Do głównych wzorców należą:
# wzorce deskryptywne, ukazujące wiele ważnych cech „charakterystycznych badanego społeczeństwa i kultury, mówią o zasadniczej tendencji, przedstawiają jakąś średnią .
# wzorzec dystrybucji podaje rozpiętość przypadków.
#wzorzec historyczny -jednym z rodzajów wzorca deskryptywnego, ukazujący zmiany zachodzące z biegiem czasu w działalności człowieka
# wzorzec normatywny, zasada albo przymus moralny, może mieć charakter preferencyjny, kiedy uważa się, że warto przestrzegać danej zasady lub obligatoryjny, jak choćby przyłączanie się do innych członków rodu w celu dokonania zemsty.
# wzorzec asocjacyjny, ilustrujący wzajemny związek dwóch wzorców deskryptywnych lub ich korelację i współwystępowanie. Przykład: związek między produkcją zorientowaną na samodzielne utrzymanie i zróżnicowaną gospodarką a między produkcją nastawioną na wymianę handlową i wyspecjalizowanym typem gospodarki.
WYKŁAD 2
1. MYŚLENIE HOLISTYCZNE
holizm można przedstawić za pomocą wyrażenia „całość jest większa niż suma elementów". Sumując wszystkie części, uzyskamy wynik wyższy i odmienny od prostej sumy części składowych. Tak się dzieje w wypadku każdego człowieka, który bez wątpienia jest czymś więcej, niż tylko sumą biologicznych cech i wiedzy kulturowej. Holistyczna perspektywa w antropologii próbuje wziąć pod uwagę wszystkie aspekty ludzkiego życia w przekroju czasowym i przestrzennym.
Holizm oznacza „badanie wszystkich aspektów kondycji ludzkiej: przeszłości, teraźniejszości i przyszłości; biologii, nauki, języka i kultury".
Holistyczna perspektywa antropologii znajduje swój wyraz w sposobach, w jakie poszczególne elementy są ze sobą powiązane; w elegancji.
Holizm jest jednak pewnym ideałem; czymś do czego się dąży. W rzeczywistości niemożliwe jest bowiem uzyskanie pełnej wiedzy na temat ludzkości. Głębi kresu egzystencji ludzkiej nie można ogarnąć.
Antropologia próbuje na różnych poziomach zachować holistyczną perspektywę, przyjmując, że każdy element kultury wiąże się z innymi elementami i podlega ich wpływom, a przeszłość wiąże się z teraźniejszością (i przyszłością) „Myślenie holistyczne" jest istotą myślenia antropologicznego.
HOLIZM: ZWIĄZKI W OBRĘBIE KULTUR
Perspektywa holistyczna wyrasta z założenia, że kultury są zintegrowanymi systemami, zawierającymi rozpoznawalne wzorce przekonań i zachowań. Nie jest ona jednak sztywnym zbiorem zasad, dla których nie istnieje żadna alternatywa. Nierówność między liczba narodzin dziewczynek i chłopców w Chinach, to przykład wzajemnego powiązania polityki , ekonomii, pokrewieństwa, prawa, struktury rodzinnej i medycyny. W Chinach można posiadać tylko jedno dziecko- za złamanie prawa grzywna. Kobiety przerywają ciąże w przypadku ustalenia, że urodzić może się dziewczynka. Jedno zjawisko kulturowe wywiera wpływ na inne dlatego rząd zaczął opracowywać programy, które mają na celu doprowadzenie do holistycznego rozwiązania problemu.
HOLIZM: ZWIĄZKI MIĘDZY CZTEREMA DYSCYPLINAMI WCHODZĄCYMI W SKŁAD ANTROPOLOGII
W antropologii wyodrębniono cztery jej dziedziny:
antropologię kulturową, antropologię biologiczną, archeologię antropologię lingwistyczną.
każda subdyscyplina dostarcza wiedzy na temat pokrewnych zagadnień w pozostałych dziedzinach.
1. ARCHEOLOGIA a pozostałe dziedziny badań antropologicznych
-Archeolodzy nie tyle obserwują zachowania, lecz raczej dokonują rekonstrukcji zachowań na podstawie badania materialnych pozostałości. Archeologia potrafi odkryć nieistniejące już sposoby życia i wytłumaczyć długoterminowe zmiany kulturowe. (Archeolodzy potrafią określić, czy członkowie grupy byli zbieraczami jedzenia, czy też zajmowali się uprawą, czy jedli dzikie, czy udomowione zwierzęta, pozwalając tym samym dowiedzieć się czegoś o starożytnej gospodarce).
Badając artefakty - materiały wykonane lub zmodyfikowane przez ludzi - możemy poznać wiele aspektów życia prehistorycznego. ( np. Niewystępowanie w określonym miejscu materiałów, z których wytworzono znalezione naczynia, może dostarczyć informacji o handlowej aktywności ludzi. Odnalezienie w różnych wykopaliskach pod różnymi względami podobnych naczyń może być rezultatem związków, kulturowych między danymi grupami).
-Archeolodzy nie tylko pomagają nam zrozumieć prehistorię, lecz również niedawną historię współczesnych nam ludzi. (Przykładowo archeolodzy badający wykopaliska amerykańskiego Południa dokonują konstrukcji stylu życia niewolników, przywożonych w XVIII wieku z Afryki na plantacje: Kości drobnego ptactwa, na które regularnie polowano, dostarczają dowodów diety uzupełniającej oficjalne pożywienie. Wydobyto również elementy gier, jak choćby ręcznie wykonane domino i liczne instrumenty muzyczne).
-Archeologia, odkrywając i interpretując dawne środowiska i ich mieszkańców, wiąże się również z antropologią biologiczną. W badaniach przeszłości człowieka archeolodzy i antropolodzy biologiczni kierują się podobnymi pojęciami i technikami. Za przykład może posłużyć ustalanie pozycji neandertalczyka wśród naszych przodków, Podejmując próbę jego rozwikłania bioantropolodzy porównują populacje żyjące przed, a zwłaszcza po neandertalczykach w Europie i na Bliskim Wschodzie. Z kolei archeolodzy, aby oszacować prawdopodobieństwo istnienia związków kulturowych między populacjami, szukają podobieństw między artefaktami z okresu przed i po życiu neandertalczyków na tym samym obszarze. Znaczące różnice w DNA i artefaktach mogą skłonić nas do odrzucenia tezy o miejscu neandertalczyka w naszym rodowodzie. I odwrotnie, podobieństwa cech biologicznych i tradycji kulturowych mogą wskazywać na istnienie takich związków.
2. ANTROPOLOGIA LINGWISTYCZNA a pozostałe dziedziny badań antropologicznych
Antropologia lingwistyczna, zajmująca się badaniem języka w kontekście kultury, obejmuje zjawiska zachodzące w różnym czasie i przestrzeni i wkracza na pozostałe dziedziny badań antropologicznych. Język, pełniąc rolę instrumentu pozwalającego nam myśleć, komunikować się i organizować nasze przekonania o sposobie funkcjonowania świata, może dać nam wgląd w kulturę. Antropolodzy lingwistyczni badają różne cechy języka, takie jak struktura, historia, dźwięk, zmiana, znaczenie, akwizycja i wykorzystanie. Antropolodzy lingwistyczni wykazali istnienie licznych różnic w sposobie używania języka przez kobiety i mężczyzn w zależności od sytuacji społecznej. Przedstawicie obu płci posługiwali się odmiennym słownictwem, stylami mowy, gramatyką i tonem. Uwarunkowane płciowo wzorce mowy odzwierciedlają role społeczne kobiet i mężczyzn, ilustrując „właściwe" zachowanie i określając domeny, których znajomością powinni się - zgodnie ze stereotypem - wykazać przedstawiciele każdej płci. Kolejnym łącznikiem języka i kultury jest leksykon - zasób słownictwa w danym języku. Zbiór słów dowodzi, co stanowi wartość dla grupy (np. zbieracze i rolnicy potrafią nazwać o wiele więcej roślin, niż ludzie mieszkający w społeczeństwach przemysłowych; mieszkańcy Arktyki dysponują słowami dla określenia odmian lodu i śniegu, których mieszkańcy regionów z umiarkowanym klimatem nigdy nie umieliby rozpoznać).
-Język może być potężnym narzędziem zarówno dominacji, jak i oporu. To poprzez język ludzie odczuwali i wyrażali swoją tożsamość na przestrzeni wieków. Jego wagę podkreśla fakt, iż opresje polityczne i społeczne często wiążą się z nakazem porzucenia ojczystej mowy przez daną grupę ludzi. Związek między językiem i kulturą nie budzi wątpliwości, ale badanie języka ma również znaczenie dla archeologii i antropologii biologicznej.
Językoznawstwo historyczne bada rozwój i zmiany języka w czasie. Językoznawcy historyczni próbowali wraz z archeologami określić zasięg oddziaływania konkretnych technologii i kultury materialnej, wiążąc je z zasięgiem danego języka. Język i początki człowieka mają jedną cechę wspólną, leżącą u podstaw antropologii: często twierdzi się, że zależność od języka stanowi jedną z cech wyznaczających nasze człowieczeństwo.
Antropolodzy biologiczni interesują się rozwojem zdolności językowych w mózgu i ewolucją anatomii wokalnej, umożliwiającej mowę. Język jest pomostem łączącym biologiczne i kulturalne aspekty człowieka, dowodzącym ich wzajemnych powiązań.
3. ANTROPOLOGIA BIOLOGICZNA
Wszystkich antropologów łączy przekonanie, że istota człowieczeństwa przejawia się właśnie we wzajemnym połączeniu biologii i kultury. To, co nas odróżnia od zwierząt, to właśnie zdolność uczenia się i tworzenia kultury.
Badanie ewolucji człowieka pozwała dostrzec współwystępujące zmiany biologiczne i kulturowe. Połączenie postępu w biologii i kulturze człowieka doprowadziło do jego ewolucji i rozkwitu. Dzięki zmianom anatomicznym w lokomocji ludzie mogli pokonywać większe odległości, a tym samym osiągać lepsze wyniki w zbieractwie i łowiectwie. Bardziej skomplikowane narzędzia doprowadziły do lepszego wykorzystania otoczenia. Zmiany w technice – kulturze – często doprowadzały do zmian anatomicznych. Narzędzia tnące, mielące i miażdżące pożywienie zmniejszyły obciążenia szczęk i mięśni używanych do przeżuwania. Potrzeby anatomiczne miały również swoje konsekwencje kulturowe. Poruszanie się w pozycji wyprostowanej wymaga niewielkiej miednicy dla podtrzymania postawy; większy rozmiar czaszki (dla większego mózgu) wymaga szerszego kanału rodnego. W efekcie naturalnej selekcji uzyskano równowagę przez poród w chwili, kiedy dziecko zdoła przejść przez kanał rodny miednicy, a zarazem jego przetrwanie zależy od rodziców i otoczenia. Zdrowie i choroba człowieka to kolejny przykład wzajemnych powiązań biologii i kultury. Różne metody zapewniania sobie pożywienia i odmienne typy organizacji społecznej sprawiają, że poszczególne populacje są podatne na różne choroby. Niewielkie mobilne grupy zbieraczy rzadko kiedy zapadały
na epidemie chorób zakaźnych. Populacja ograniczona pod względem liczbowym redukuje liczbę infekcji, przenoszenie się z miejsca na miejsce ogranicza problemy związane z kiepskimi warunkami sanitarnymi i zanieczyszczonymi źródłami
wody. Uprzemysłowienie niesie ze sobą inne
zagrożenia, ale i korzyści dla zdrowia. Również
dzisiaj możemy dostrzec potężny wpływ czynników kulturowych i społecznych na nasz biologiczny byt.
Z jednej strony lepsze warunki sanitarne,
szczepienia, kontrola insektów, antybiotyki,
wywarły pozytywny wpływ na nasze życie. Z drugiej - nędza, zanieczyszczenia, dyskryminacja, wojny,
zmiany środowiskowe wraz z brakiem dostępu
do opieki zdrowotnej wywołują ponure skutki.
Biologia nie mniej niż kultura jest czynnikiem chorobotwórczym; i podobnie, skutki choroby są zarówno biologiczne, jaki społeczne. Aktualna
epidemia AIDS nie tylko zaatakowała i zabiła miliony ludzi, lecz również wywarła głęboki - i wieloraki -
wpływ na tkankę społeczną.
4. ANTROPOLOGIA KULTUROWA a pozostałe
dziedziny badań antropologicznych
antropolodzy kulturowi badają różnorodność przekonań i zachowań w różnych społeczeństwach. Prawa kultury różnią się od praw biologii, jednak
kultura ma moc kształtowania biologii człowieka.
WYKŁAD 3.
ANTROPOLOGIA KULTUROWA JAKO NAUKA
ukształtowanie się postaw naukowych datuje antropologię na drugą połowę XIX wieku. Współcześnie, choć jest ona różnie pojmowana, na ogól przyjmuje się, że jest to nauka interdyscyplinarna, ujmująca całość wiedzy o człowieku w różnych aspektach jego istnienia, a zwłaszcza biologicznym, filozoficznym, społeczno-kulturowym, teologicznym i pedagogicznym. Antropologia kultury -nazywana też antropologią społeczną, kulturową lub społeczno-kulturową. Uważa się, że jej podstawy sformułował Edward B. Taylor. Definiował on kulturę jako złożoną całość obejmującą wiedzę, wierzenia, sztukę, religię, moralność, prawo, zwyczaje, zdolności, nawyki nabyte przez człowieka jako członka społeczeństwa (Primitive culture, 1987).
Antropologia kulturowa wiąże się ściśle z etnografią i etnologią, niekiedy jest z nimi utożsamiana. Do jej osiągnięć zalicza się badania egzystencji społeczeństw zróżnicowanych cywilizacyjnie i geograficzne.
Współcześnie antropologia kulturowa ma charakter interdyscyplinarny, ujmuje kulturę całościowo: jej strukturę, kategorie, typy, procesy, systemy, elementy ją kształtujące (wartości, wzory, normy, obyczaje, obrzędy, wierzenia), kontakty międzykulturowe i ich konsekwencje, relacje typu kultura - natura, a także człowieka jako wytwór i twórcę kultury.
Do najbardziej popularnych kierunków badających istotę i rozwój kultury należy ewolucjonizm, dyfuzjonizm, funkcjonalizm, strukturalizm oraz szkoła kultury i osobowości.
Antropologii pedagogicznej ze względu na charakter pedagogiki jako dyscypliny teoretyczno-praktycznej, zajmującej się szeroko rozumianą edukacją człowieka, której bliskie są wymienione dziedziny antropologii, a nawet stanowią podstawę wielu rozważań. Postawa humanistyczna, jako cel wychowania obecna w różnym stopniu we wszystkich nurtach pedagogicznych i w traktowaniu kultury, jest typowa dla klasycznie pojmowanej pedagogiki kultury, nazywanej też pedagogiką humanistyczną, a w Niemczech pedagogiką duchowości. Jest to dzisiaj najbardziej znaczący aktualny nurt myśli pedagogicznej, podstawami którego są filozofia kultury i teoria wartości, stąd też jego wyraźne zbieżności z antropologią filozoficzną i antropologią kulturową
Przedmiotem pedagogiki kultury jest proces kształcenia oparty na spotkaniu jednostki ludzkiej z uznanymi dobrami kultury, co prowadzi do zrozumienia, przeżywania oraz uwewnętrznienia prezentowanych w nich wartości i wzbogacenia sił duchowych człowieka, kształtowania ideału kultury, twórczego udziału w życiu
ANTROPOLOGIA KULTURY
Sam termin antropologia ma długą historię. Pojawił się już w roku 1787. Szwajcar E. Chavannes w swoim eseju o wychowaniu intelektualnym zaproponował go, obok terminów etnologia i etnografia, dla oznaczenia nowej nauki. Niekiedy są one stosowane zamiennie jako terminy równoważne, jednak wielu autorów różnicuje je wprowadzając odmienne kryteria zakresu znaczeniowego poszczególnych dyscyplin etnologicznych i ich wzajemnych relacji.
Przedmiot badań antropologii kulturowej. Najlepiej jego istotę oddaje stwierdzenie, że „antropologia jest wszystkim tym, co robią lub czym posługują się antropolodzy", gdyż ilustruje ono szeroki zakres zagadnień badawczych i możliwości interpretacyjnych oraz na otwartość i elastyczność samej dyscypliny
Aby przyjrzeć się przedmiotowi antropologii kulturowej warto wyjść od etymologii samego terminu antropologia. Zgodnie z nią mim przedmiotem tej dyscypliny jest człowiek, według niektórych człowiek wielowymiarowy albo całkowity, a więc zarówno biologiczny, psychologiczny, społeczny i kulturowy".
WYKŁAD 4.
TREŚĆ I ZAKRES POJĘCIA „KULTURA"
Kultura to pojęcie wieloznaczne. Różnorodność jej określeń wynika zarówno z odmiennych punktów widzenia przyjmowanych przez różne szkoły i dyscypliny naukowe, jak i z rzeczywistych przemian, którym podlegała w ciągu wieków.
Geneza pojęć „kultura" i „cywilizacja" oraz relacje: natura - kultura, cywilizacja – kultura
Rodowód pojęcia „kultura" sięga starożytnego Rzymu. W łacinie wyraz cultura oznaczał uprawa roli". W znaczeniu przenośnym pierwszy użył go Cyceron (I w. p.n.e.), odnosząc do uprawy umysłu - cultura animi, co właściwie oznaczało aktywność duchową, wewnętrzną.
Upowszechnienie terminu „kultura" w znaczeniu przenośnym jest dziełem czasów nowożytnych. Dopiero XVIII wiek przyniósł we Włoszech, Francji i Anglii rozumienie kultury jako życia umysłowego, duchowego człowieka oraz jego cech i wytworów.
Goethe i Humboldt położyli nacisk na swoistość i autentyczność przeżywania oraz tworzenia kultury w narodach i jednostkach. Ich poglądy stały się punktem wyjścia dla teorii osobowości kulturowej i dla teorii kultury narodowej - traktowanej jako odrębny świat dzieł i przeżyć narodu. W Polsce jako jeden z pierwszych pojęcie to stosował Joachim Lelewel. Używano go głównie w znaczeniu doskonalenia moralnego i umysłowego człowieka, a także rozwoju sztuki, wiedzy, idei i religii.
„cywilizacja" pochodzi od łacińskiego słowa civis -obywatel". Jednak pojęcie to oraz hasło cywilizowanego społeczeństwa i ludzkości upowszechniły się dopiero w XVIII wieku we Francji, a następnie we wszystkich krajach Zachodu.
Często termin „cywilizacja" używano zamiennie z terminem „kultura". Tak było w Anglii. We Francji dominowało określenie „cywilizacja", w Niemczech - „kultura".
Duży wkład w zrozumienie tych pojęć wniosły znaczące prace wydane w XIX wieku, m.in. :
- H. T. Buckle, Historia cywilizacji w Anglii (1861);
- J. Burckhardt, Kultura Odrodzenia we Włoszech (1860);
- E. B. Tylor, Kultura pierwotna (1871).
Buckle uważał, że istnieje jedna cywilizacja, Burckhardt odnosił ją do ogólnego stanu duchowego określonego czasu i narodu, a Tylor – używając zamiennie pojęć kultura i cywilizacja - zwracał uwagę na jej odmiany.
Etnologia (nauka zajmująca się studiami porównawczo-teoretycznymi nad kulturami różnych ludów) ujmuje kulturę jako całokształt ludzkiej działalności przekształcającej przyrodę i samych ludzi.
Podobnie antropologia, kulturę odnosi do całości badanych zjawisk i nie przeciwstawia elementów duchowych i materialnych, jednostkowych i zbiorowych. Do tej pory nie ma pełnej jasności i zgody odnośnie do rozgraniczenia tych pojęć. Aby uchwycić różnice między nimi, warto uświadomić sobie zachodzące relacje między naturą i kulturą oraz cywilizacją i kulturą.
Natura – kultura
Pojęcie „natura" używane jest jako przyroda bądź biologiczne, wrodzone wyposażenie człowieka, które jest wynikiem jego ścisłego związku ze światem przyrody.
Kulturę natomiast —jak słusznie podkreślał Niżnik - można najkrócej określić jako sposób istnienia człowieka, który może przetrwać o tyle, o ile uczestniczy w określonej kulturze. W przeciwieństwie do natury, kultura oznacza to, co wyuczone, sztuczne, naddane wyposażeniu naturalnemu.
Reasumując - gdy pojęcie natury dotyczy tego, co występuje tylko niekiedy i w niektórych miejscach, pojęcie to (natury) odnosimy do tego, co wrodzone i spontaniczne, natomiast pojęcie kultury do tego, co wyuczone i dyktowane przez normę. Współcześnie zaciera się antagonistyczna opozycja kultura - natura. Argumentów ku temu dostarczyła genetyka. Głosi ona, że człowiek ma wrodzoną zdolność do nabywania kultury
Cywilizacja – kultura
Rozróżniając cywilizację od kultury, przywykło się rozumieć przez cywilizację całość dorobku kulturalnego, organizacyjnego i technicznego człowieka, a mianem kultury określać religię, moralność, ideologię i sztuki piękne.
Wg W Tatarkiewicz cywilizacja- oznacza to wszystko, co ludzkość stworzyła i dodała do natury dla ułatwienia i ulepszenia życia, a kultura – te przeżycia i czynności poszczególnych ludzi, którzy wytworzyli cywilizację i z cywilizacji korzystają, tym właśnie różnią się od ludzi pierwotnych. Cywilizacja będzie zatem zawsze stanowiła nadbudowę nad naturalną, prymitywną egzystencją. Będzie ona oznaczała zespół rzeczy, które ludzie wytworzyli, czynności, organizację, ustrój kraju i system zarządzania nim, prawo, moralność, wyznawaną religię, zdobywaną i utrwaloną wiedzę, formułowany przez artystów i krytyków smak artystyczny i przede wszystkim ideologię. Wkład w powstanie i utrzymywanie tak zrozumiałej cywilizacji mają bardzo liczni ludzie. Nieporównanie jednak największy udział posiadają wynalazcy i działacze społeczni, którzy tworzą jej formy. Kultura natomiast stanowi bogactwo duchowe człowieka, wyższą formę ludzkiego bytowania. Ludzie jednego czasu i kraju żyją w tej samej cywilizacji, ale każdy ma swoją kulturę, wyższą lub niższą.
Cywilizacja jest wytworem ludzi posiadających kulturę, ale też odwrotnie, jest glebą, na której wytwarza się dalsza ich kultura. Pomiędzy kulturą i cywilizacją dokonuje się wymiana: jednostki o wyższej kulturze przyczyniają się do postępu cywilizacji, a postępująca cywilizacja przyczynia się do podniesienia kultury innych jednostek. Coraz częściej używa się ogólnego terminu „kultura", który obejmuje również zjawiska określane mianem cywilizacji.
Natomiast termin „cywilizacja" używany jest niekiedy dla określenia pewnego etapu rozwoju kultury, na przykład w znaczeniu cywilizacji miejsko-przemysłowej.
Podstawowe składniki kultury, fakt kulturowy
Rozpatrując istotę kultury, możemy wykazać najprostsze elementy, z których się składa.
1. rzeczy - przedmioty będące wytworami i obiektami ludzkiej działalności. Pełnią one określone funkcje w życiu człowieka i stanowią rodzaj dóbr kultury.
2. znaki znajdujące się na owych różnorodnych rzeczach, takie jak: naczynia, przedmioty, narzędzia, budowle. Przekazują one zawsze określone informacje i do czegoś się odnoszą.
Wyróżnia się dwa rodzaje znaków:
# występujące w formie materialnej jako rzeczy, typu pismo czy charakterystyczny garnek;
# w formie zachowań typu gest, słowa.
Wśród różnych systemów znaków najważniejsze miejsce zajmuje język. Podstawowa funkcja znaku to przekazywanie określonych informacji, dlatego niekiedy całość zjawisk kultury traktuje się jako zbiór procesów informacyjnych. Dzięki znakom możliwe jest porozumiewanie się ludzi w sposób bezpośredni i pośredni w czasie i przestrzeni. Znaki służą utrwalaniu, przekazywaniu i kontynuowaniu kultury, określają jej tożsamość i trwałość. Olbrzymie znaczenie pod tym względem miał wynalazek pisma, a następnie jego upowszechnienie.
3. zachowania ludzkie, które mają charakter społecznie ustalonych i realizują określony wzorze kultury. Chodzi o wzory zachowań akceptowanych społecznie, traktowanych jako cenne i zróżnicowane w zależności od kultury i czasu.
Zakres pojęcia „fakt kulturowy" jest dość szeroki. Można wymienić 5 jego podstawowych kategorii:
1) wytwory - trwałe wytwory kultury: materialne i przekonania, idee, ideały;
2) wartości będące przedmiotami materialnymi, ideami, przekonaniami; stanowią one zbiory wartości, wytwory uznane społecznie;
3) normy i wzory - normy rozumiane jako prawne bądź obyczajowo uzasadnione i obowiązujące reguły, zasady wyznaczające postępowanie jednostki, a wzory jako zespoły postulowanych zasad postępowania ludzi, funkcjonowania instytucji lub właściwości przedmiotów;
4) zachowania, które stanowią w dużej mierze odbicie obowiązujących norm i wzorów, odmiennych w różnych zbiorowościach społecznych;
5) obyczaje - traktowane jako uznane w określonej społeczności wzory zachowań.
Szerokie i wąskie rozumienie kultury, różne aspekty jej definiowania
Szerokie rozumienie kultury jest typowe dla orientacji antropologicznej i socjologicznej, nazywanej także humanistyczną. Klasyk antropologii E. Tylor podał następującą definicję kultury: Kultura, czyli cywilizacja jest to złożona całość, która obejmuje wiedzę, wierzenia, sztukę, moralność, prawa, obyczaje oraz inne zdolności i nawyki nabyte przez ludzi jako członków społeczeństwa.
...