Twoim problemem jest to, że powszechną NICOŚĆ mylisz z osobistą PUSTKĄ
POJĘCIA PODSTAWOWE
Pojęcie prawa karnego procesowego
1) prawo karne procesowe – zbiór norm regulujących proces karny, płaszczyzna normatywna; nadaje kształt prawny procesowi karnemu
2) proces karny – zespół prawnie uregulowanych czynności, których celem jest wykrycie przestępstwa i jego sprawcy, osądzenie go za to przestępstwo i ewentualne wykonanie kary, środków karnych oraz środków zabezpieczających, płaszczyzna faktyczna; cała działalność zmierzająca do rozstrzygnięcia kwestii odpowiedzialności karnej oskarżonego
· funkcje procesu karnego, art.2§1 KPK :
a. profilaktyczna
b. wychowawcza
c. sprawiedliwościowa
d. zapobiegawcza
f
· procedura - normy prawa procesowego, obyczaje, uznane sposoby stosowania prawa, wszelkie reguły postępowania
Funkcje norm prawa procesowego
1) f. prakseologiczna – wykrycie prawdy materialnej i wyciągnięcie tego konsekwencji
2) f. gwarancyjna – ochrona wartości nadrzędnych (godność osobista); ochrona praw jednostki w procesie – gwarancje w procesie (ochrona praw obywatelskich, ograniczenie środków przymusu)
3) f. regulacyjna, porządkująca – porządek, kolejność postępowania, prawa i obowiązki uczestników – ład w procesie
4) f. materialnoprawna
Stosunki procesowe
Czynność procesowa – prawnie uregulowane zachowanie się organów państwowych prowadzących proces (organów procesowych) oraz stron postępowania (oskarżyciela, oskarżonego, pokrzywdzonego); wzajemny związek między czynnościami
Ä stosunki procesowe – sytuacje prawne zachodzące między uczestnikami procesu i unormowane przez prawo karne procesowe; ich charakter jest:
- społeczny
- prawny (prawnie unormowane, rodzą wzajemne prawa i obowiązki)
- dynamiczny (działanie uczestników powoduje zmiany w treści tych stosunków)
1) stosunki procesowe idealne- stany prawne pożądane przez ustawodawcę i naukę
2) stosunki procesowe faktyczne – stany prawne utworzone w konkretnych procesach
Cele procesu karnego
1. osiągnięcie stanu sprawiedliwości prawnomaterialnej – słuszne zastosowanie normy prawa karnego materialnego; skonkretyzowanie danej normy do odpowiedniego przypadku i wyciągnięcie z tego faktu następstw, określenie odpowiedzialności – subsumcja czynu; poprzedzone to jest przez cele etapowe w postaci np. dochodzenia
2. osiągnięcie stanu sprawiedliwości proceduralnej – przekonanie strony, że organy procesowe zrobiły wszystko by prawu stała się zadość; uczciwość procesu
Przedmiot procesu
Ø kiedyś: czyn popełniony przez oskarżonego;
Ø obecnie: „teoria odpowiedzialności”: dążenie do subsumcji konkretnego czynu; zatem przedmiotem jest problem odpowiedzialności karnej, czasem cywilnej oskarżonego za zarzucone mu przestępstwo
Äodpowiedzialność – powinność poniesienia przez konkretną osobę konsekwencji określonych w prawie karnym lub cywilnym za konkretne przestępstwo
ð podstawa faktyczna odpowiedzialności – czyn zarzucony oskarżonemu, który w przypadku udowodnienia zostaje sprawcy przypisany w wyroku; zatem musi istnieć tożsamość czynu zarzuconego z czynem przypisanym, co wynika z zasady skargowości(sąd rozpatruje ten czyn, o który ktoś został oskarżony; musi zachodzić tożsamość czynu w innych przypadku następuje umorzenie postępowania i możliwość wszczęcia procesu o nowy czyn
- tożsamość czynu zachodzi przede wszystkim, gdy (wg Śliwińskiego):
1) część działania lub zaniechania przestępczego pokrywa się z działaniem lub zaniechaniem przestępczym, które było przedmiotem oskarżenia
2) zachowania ze względu na materialną treść wykazują te same cechy (prawna jedność czynu)
- wyłączenie tożsamości czynu zachodzi, gdy (od strony negatywnej; wg Cieślaka pierwsze 3):
1) nastąpiła zmiana osoby sprawcy
2) nastąpiła zmiana dobra prawnego (przedmiotu ochrony)
3) nastąpiła zmiana osoby pokrzywdzonego i różnica dotycząca miejsca czynu, czasu czynu, przedmiotu wykonawczego, ustawowych znamion czynu
4) nie doszło do zmiany osoby pokrzywdzonego, ale ujawniły się cztery różnice dotyczące miejsca czynu, czasu czynu, przedmiotu wykonawczego i ustawowych znamion czynu
ð podstawa normatywna odpowiedzialności – kwalifikacja prawna czynu zarzucanego oskarżonemu (spojrzenie na czyn przez pryzmat normy prawa karnego); nie musi zachodzić tożsamość kwalifikacji prawnej czynu w ciągu trwania procesu; zmiana kwalifikacji
Ä w procesie przygotowawczym wiąże się z umieszczeniem tego w postanowieniu o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia, przedstawieniu zarzutów itp.; konieczne poinformowanie oskarżonego
Ä w postępowaniu sądowym konieczne jest poinformowanie wszystkich uczestników bez względu na to czy zmiana ma znaczenie dla interesów stron
- rodzaje zmiany kwalifikacji prawnej czynu art.314 KPK
1) zmiana następcza – spowodowana zmianą w obrazie czynu
2) zmiana samoistna - dokonana w stosunku do niezmienionego obrazu czynu; poprawa dotychczasowej kwalifikacji
Rodzaje procesu w zależności od rodzaju odpowiedzialności prawnej
1) proces zasadniczy – główna kwestia odpowiedzialności – odpow. karna
2) akcja cywilna w procesie karnym art.415 KPK
- załatwienie kwestii odpowiedzialności cywilnej oskarżonego
- rozstrzyganie w toku procesu karnego roszczeń cywilnych wynikających bezpośrednio z przestępstwa lub nakładanie roszczeń z powodu popełnienia przestępstwa
- różne postępowania połączone celem – nałożenie na oskarżonego powinności prawnej świadczenia na rzecz ofiary przestępstwa lub ewentualnie os. trzeciej
- zmniejszenie kosztów procesu, ilości sądów rozpatrujących daną sprawę, szybsze rozpatrzenie wszystkich kwestii w jednym procesie niż w dwóch odrębnych postępowaniach
- minusy: przedłużenie procesu
- podrzędność akcji cywilnej wobec procesu zasadniczego
- formy akcji cywilnej:
a) postępowanie adhezyjne (przydatkowe)
- w procesie karnym, na podstawie powództwa cywilnego wniesionego przez pokrzywdzonego lub inną uprawnioną osobę;
- tylko do roszczeń majątkowych wynikających bezpośrednio z popełnienia przestępstwa;
- odszkodowanie za stratę rzeczywistą a także utracone korzyści;
- pozwanym tylko oskarżony
- postępowanie „przy okazji” postępowania karnego
- powód ma prawo do wnoszenia apelacji
- ograniczenia postępowania adhezyjnego:
i. niedopuszczalne, gdy przepis szczególny tak stanowi (sprawy nieletnich, sprawy o wykroczenia, w post. doraźnym, przed TS)
ii. dopuszczalność dowodzenia przez powoda cywilnego tylko tych okoliczności, na których opiera swoje roszczenia
iii. możliwość pozostawienia bez rozpoznania, jeżeli materiał dowodowy nie wystarcza do rozstrzygnięcia powództwa cywilnego, a udowodnienie powodowałoby przewlekłość postępowania
b) orzeczenie obowiązku naprawienia wyrządzonej szkody – obejmuje przede wszystkim szkodę rzeczywistą, może objąć utracony zysk; jest to jeden ze środków karnych przewidzianych w KK; rodzaje orzeczeń:
i. bezwzględnie obligatoryjne - przy umorzeniu postępowania karnego; w całości lub w części; możliwe orzeczenie innych obowiązków
ii. względnie obligatoryjne – w przypadku skazania za najcięższe przestępstwa (spowodowanie śmierci, ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, przeciw bezpieczeństwu w komunikacji) na wniosek pokrzywdzonego, prokuratora; w całości lub w części – wniosek powoduje konieczność wydania takiego orzeczenia chyba, że szkoda została już naprawiona (chyba, że niemożność ustalenia rozmiarów szkody-wtedy możliwe wymierzenie nawiązki)
iii. fakultatywne – przy zawieszeniu wykonania kary; sąd może zobowiązać do naprawienia w całości lub w części; może zostać nadana klauzula wykonalności (wykonanie na podstawie przepisów KPC
c) orzeczenie odszkodowania z urzędu – kiedyś dotyczyło tylko mienia społecznego (wtedy obligatoryjnie), teraz dot. każdego rodzaju (fakultatywność); sąd może zasądzić w razie skazania; możliwe orzeczenie z urzędu; rola akcesoryjna w stosunku do postępowania adhezyjnego; niedopuszczalne, gdy:
i. nie ma bezpośredniego związku z zarzutem oskarżenia lub jest przedmiotem innego postępowania; gdy o roszczeniu prawomocnie orzeczono
ii. w postępowaniu poprawczym w sprawach nieletnich
iii. w postępowaniu doraźnym
d) orzeczenie nawiązki (do 100tyś zł)
i. zamiast obowiązku naprawienia szkody jako zadośćuczynienie za ciężki uszczerbek na zdrowiu, naruszenie czynności narządu ciała, rozstrój zdrowia itp.; charakter tylko akcesoryjny – tylko w przypadku, gdy niemożliwe określenie wielkości szkody
ii. możliwość orzeczenia kumulatywnie z nawiązką, o której mowa powyżej w przypadku przestępstw umyślnych przeciwko życiu lub zdrowiu, których efektem jest śmierć, ciężki uszczerbek na zdrowiu, rozstrój itp. na rzecz instytucji, fundacji, stowarzyszenia itp. zajmującego się bezpośrednio ochroną zdrowia, z przeznaczeniem na ten cel (wykaz MS)
iii. za przestępstwo przeciw środowisku na rzecz instytucji, stowarzyszenia (wykaz MS)
iv. katastrofy w komunikacji, jeżeli sprawca nietrzeźwy, po środkach odurzających lub zbiegł z miejsca zdarzenia
v. pomówienie lub zniewaga (w masowym przekazie)
Ä nawiązka orzekana na rzecz pokrzywdzonego, Polskiego Czerwonego Krzyża lub dowolny cel społeczny wskazany przez pokrzywdzonego
vi. wyrąb drzewa, kradzież drzewa wyrąbanego lub powalonego – obligatoryjnie
e) orzeczenie świadczenia pieniężnego – zastępuje sankcję karną, gdy sąd odstępuje od wymierzenia kary lub, gdy warunkowo umarza postępowanie, przy nadzwyczajnym złagodzeniu; możliwe orzeczenie tego świadczenia na rzecz instytucji, stowarzyszenia lub organizacji społecznej, której działalność związana jest ochroną dobra naruszonego lub zagrożonego przestępstwem, za które skazano sprawcę; max 20000zł; wykaz organizacji - MS
f) orzeczenie zwrotu korzyści majątkowej – nie należy do środków karnych; postępowanie odszkodowawcze z urzędu, toczone na wniosek prokuratora; zobowiązanie do zwrotu korzyści na rzecze SP, nie dotyczy korzyści podlegających zwrotowi innemu podmiotowi; nie przeciw oskarżonemu, lecz osobie trzeciej (quai-pozwanemu)
Działy prawa karnego procesowego
1) ...