Twoim problemem jest to, że powszechną NICOŚĆ mylisz z osobistą PUSTKĄ
Kieran O`Donoghue wyróżnia dziesięć etapów superwizji, proponując określone pytania otwarcia dla każdego z nich.
Etap
Pytanie otwarcia
1. Ustanowienie pozytywnej relacji z superwizowanym
Co słychać u Ciebie?
2. Wyjaśnienie celu
Jaki sprawy mamy omawiać?
3. Zdecydowanie od czego zaczniecie
Od czego zaczniemy?
4. Rozpoznanie problemu
Jak to było?
5. Wyobrażenia alternatyw
A co by było gdyby ..?
6. Orientacja superwizowanego
Co teraz przed tobą?
7. Sugestie superwizyjne
A gdybyś ty teraz ..?
8. Planowanie
Czy ty teraz ..?
9. Podsumowanie
Czy my ..?
10. Uzgodnienie następnej sesji
Kiedy się znów widzimy?
Autor postrzega superwizję jako dialog, podkreśla znaczenia atmosfery panującej podczas sesji. Jej celem powinna być pomoc w przewartościowaniu dotychczasowych doświadczeń w procesie refleksyjnego dialogu. Umożliwia go trzyetapowy model uczenia się w toku superwizji. Składa się on z etapu poznawania, wybierania i działania. Pokrótce przedstawię każdy z etapów.
Etap poznawania – polega na pomocy w zrozumieniu profesjonalnego doświadczenia, będącego udziałem pracownika socjalnego, poprzez skupienie się na przeżytej sytuacji, uświadomienie sobie własnych odczuć z nią związanych. Następnie superwizor aktywizuje refleksję superwizowanego nad danym doświadczeniem, pomaga w określeniu idealnej koncepcji działania. Dalszym krokiem jest problematyzacja czyli analiza doświadczenia z innej perspektywy, wymagająca zauważanie związków danego doświadczenia z szerszym kontekstem.
"Etap ten kończy się wyartykułowaniem nowego rozumienia omawianego doświadczenia i uogólnieniem przydatności nowej wiedzy do zastosowania w innych sytuacjach."
Przykładem pytań pomocnymi na tym etapie są: Co się zdarzyło, co wiesz o kliencie, jaka koncepcję uwzględniłeś dla nadania sensu tego co wiesz, jak pewnie czujesz się ze swoją wiedza o kliencie jego sytuacji?
Etap wybierania – autorzy tego modelu określają ten etap jako pomost pomiędzy poznawaniem a działaniem. Na tym etapie superwizor powinien pomóc superwizowanemu w eksploracji jego podstaw do działania a następnie wspólne przeanalizowanie realności zamierzonego działania. Pytania pomocne na tym etapie, to : co zdecydowałeś zrobić, jakie inne opcje rozpatrywałeś, na jakim modelu oprzesz swój wybór interwencji, jak pewnie czujesz się ze swoim wyborem?Etap działania koncentruje się na tym, jakie działania superwizowany podejmie i jakie rezultaty osiągnie. Superwizor asystuje przy opracowywaniu planu działania oraz przy przeglądzie rezultatów w odniesieniu do zamierzonych celów. Pomocnymi pytaniami są: jakie działania podejmujesz, co jeszcze mógłbyś zrobić, jaki umiejętności zastosujesz, co zrobisz, gdy nie osiągniesz zamierzonego rezultatu, jak pewnie czujesz się z tym działaniem?
Trzy zaproponowane etapy, nazywane także drogami, można przyrównać do cyklu uczenia się wg. D. Kolba, gdzie doświadczaniu towarzyszy refleksja nad nim, nadanie mu określonego znaczenia, a poprzez wyciągnięcie własnych wniosków zmianę zachowania i podjęcie nowych działań.
Można sądzić, że trzyetapowy model uczenia się podczas superwizji jest skuteczny, gdy zawiera elementy trójfazowego modelu dynamicznej nauki .
Składa się on z trzech kroków:
· odprężonej uwagi,
· zanurzenia w kompleksowych doświadczeniach
· aktywnej oceny.
Odprężona uwaga to stan umysłu, w którym możemy jednocześnie być skoncentrowani i swobodni . To stan, w którym nie doświadczamy strachu przed karą, oceną , a sytuację edukacyjną w której się znajdujemy spostrzegamy jako znaczącą dla nas, czyli związana z własnymi zainteresowaniami i celami.
Zanurzenie w kompleksowych doświadczeniach pozwala wiązać całościowy obraz ze szczegółami. Jest to rodzaj nauki, w której możemy korzystać z własnych i cudzych doświadczeń, doświadczać własnej intuicji i kreatywności, mieć osobisty wgląd i dzielić się nim z innymi.
Krok trzeci to aktywna ocena, podczas której uczestnicy oceniają swoje doświadczenie i i uświadamiają sobie, czego nauczyli się w sytuacji nauki. Aktywna ocena jest indywidualnym procesem, dającym możliwość uświadomienia sobie, co osiągnęliśmy, i czego chcemy się uczyć w przyszłości. Ważnym elementem tego kroku jest informacja zwrotna, którą każdy z uczestników może otrzymać od reszty grupy.
ETAPY SESJI SUPERWIZYJNEJ
1. Faza pierwsza- opis problemu prezentowany przez pracownika socjalnego ( swobodna relacja ) Pozostali uczestnicy słuchają.
2. Faza druga – wyjaśnienie sytuacji i problemu ( próba zrozumienia poprzez aktywne zadawanie pytań)
3. Faza trzecia – analiza zebranych informacji i ich interpretacji w ramach różnych koncepcji teoretycznych, podejść, zasad, profesjonalnego działania.(biorą udział wszyscy uczestnicy udzielając informacji zwrotnych)
4. Faza czwarta – uogólnienie dotyczące danego przypadku. Superwizor wprowadza zagadnienia rozszerzające temat sesji oraz sugeruje możliwe rozwiązania.
5. Faza piąta – planowanie działań.
6. Faza szósta – ewaluacja. Przedstawia się propozycje dotyczące ewaluacji proponowanych działań oraz sprawa do omówienia na kolejnej sesji.
( na podstawie Kazimiera Wódz, Ewa Leśniak- Berek, Superwizja w pomocy społecznej
W: Praca socjalna wobec współczesnych problemów społecznych pod red. Sabina Pawlak-Czyż, Toruń 2007 s. 39-41)
Podsumowanie:
Superwizja powinna być wzajemną wymianą doświadczeń, przemyśleń, wspólnym zastanawianiem się nad źródłami trudności, szukaniem istoty problemu, dochodzeniem do nowych rozwiązań, które mają pomóc pracownikowi socjalnemu w wykonywanych przez niego obowiązkach. Podczas superwizji pracownik socjalny dzieli się z superwizorem swoimi trudnościami, wątpliwościami i pomysłami, słucha stawianych przez niego pytań, a także skierowanych do niego informacji o wykonywanej pracy.
Korzyści zawodowe i osobiste, jakie daje superwizja, łączą się ze sobą. Wynika to stąd, że jakość relacji, jaką tworzymy z klientem zależy nie tylko od naszych kompetencji, ale w nie mniejszym stopniu od tego, kim jesteśmy (patrz: koncepcja Wojciecha Eichelbergera) . Emocje przeżywane przez nas w kontaktach z klientami mają źródło w naszych przekonaniach, które z kolei wynikają z naszych doświadczeń i systemu wartości.
Prowadzenie superwizji wymaga profesjonalnego przygotowania, doświadczenia zawodowego i określonych umiejętności warsztatowych. Do podstawowych zadań superwizora należy :
§ Wysłuchanie pracownika
§ Dostarczenie informacji zwrotnych
§ Monitorowanie wykonywanych zadań.
Kazimiera Wódz i Ewa Leśniak-Berek uważają, że najtrudniejszym przedsięwzięciem w superwizji może okazać się przezwyciężanie stereotypów i uprzedzeń oraz informowanie o brakach wiedzy i umiejętności. Ważne, by motywacja do udziału w supewizji była wewnętrzna. Superwizor, podczas spotkań powinien pełnić rolę facylitatora rzadziej eksperta.
K. O`Donoghue za: Szmagalski J.( red.) Superwizja pracy socjalnej. Zastosowania i dylematy, Warszawa 2005 s. 51.
Szmagalski J.( red.) Superwizja pracy socjalnej. Zastosowania i dylematy, Warszawa 2005 s. 52.
Szmagalski J.( red.) Superwizja pracy socjalnej. Zastosowania i dylematy, Warszawa 2005 s. 52- 54.
W literaturze przedmiotu możemy spotkać kilka modeli uczenia się. Najbardziej rozpowszechniony jest cykl Davida Kolba zaprezentowany w Experiential Learning: Experience as the Source of Learning and Development, Prentice-Hall, Englewood Cliffs, New Jersey 1984.
Vopel K.W., Warsztaty skuteczna forma nauki, Kielce 2004, s.27-29, 42-53
K. Wódz, E. Leśniak- Berek, Superwizja w pomocy społecznej, W: Praca socjalna wobec współczesnych problemów społecznych pod red. Sabina Pawlak-Czyż, Toruń 2007 s. 43.