Twoim problemem jest to, że powszechną NICOŚĆ mylisz z osobistą PUSTKĄ
1
„. MAKROSOCJOLOGIA. PRZEDMIOT I KIERUNKI BADAŃ
Makrosocjologia jest działem socjologii, obejmująca problematykę wielkich grup, systemów, struktur, składników także tych ukrytych, rzeczywistości społecznej. Dzięki niej możemy poznać ich naturę, konsekwencje rozwoju itd., identyfikować aktorów konfliktowych; pozwala na wykorzystanie potencjałów konfliktowych na rzecz konstruktywnych działań.
Zapotrzebowanie na makrosocjologię wiąże się z przemianą społeczeństwa postkomunistycznego w społeczeństwo obywatelskie. Tradycyjna socjologia narodowa nie poruszała tych zagadnień na które jest teraz zapotrzebowanie w ramach otwierania się grup, struktur, społeczeństw, granic, nie wystarczają teorie powstające na bazie społeczeństw narodowych, zamkniętych.
2. SPOŁECZEŃSTWO JAKO MAKROGRUPA, SEGMENTY SPOŁECZEŃSTWA
Opisuje to teoria segmentacji - społeczeństwo to makrogrupa złożona z podrzędnych jej grup. (wg Znanieckiego grupa to osoby wyznające ten sam system wartości)
A więc społeczeństwo to makrostruktura segmentacyjna, zbudowana ze ściśle określonej liczby typów i rodzajów segmentów, celowo rozlokowanych w różnych sferach rzeczywistości. Segmenty typologicznie odpowiadają potrzebom i sferom i ich wymiarom. Społeczeństwo jest pochodną zaspokajania lub „nie zaspokajania” pewnych potrzeb: zbiorowych i indywidualnych, elementarnych i wyższego rzędu. A więc odpowiednim potrzebom towarzyszą odpowiednie sfery które maja swój wymiar segmentacyjny. W obrębie segmentów, pełniąc określone role, można zaspokajać równocześnie wiele potrzeb. Typologiczne i rodzajowo formy zbiorowości społecznych są zmienne. Dlatego też struktury segmentacyjne społeczeństw; realno socjalistycznych, obywatelskich, a zwłaszcza transformacyjnych są różne i nieredukowalne, zwłaszcza w wymiarze klasowo warstwowym. Podstawowymi formami zbiorowości segmentacyjnych społeczeństwa są: wspólnoty, związki instytucyjne i zrzeszenia. Jako takie formy stabilizują one życie zbiorowe i indywidualne ludzi na różnych jego poziomach.
Segmenty wg Zagórskiego
demograficzny i rasowy - odpowiadający sferze organicznej - wiek, płeć-, rasa
cywilny - odpowiadający sferze seksu - kawalerowie, panny, małżonkowie
pokrewieństwa odpowiadający sferze reprodukcji - ile pokoleniowa rodzina, stopień pokrewieństwa
wykształcenia - odpowiadający sferze edukacji - podstawowe , średnie, wyższe
ekologiczny - odpowiadający sferze ekologicznej - miasto wieś oraz liczebność- na danym terenie
zawodowy - odpowiadający sferze wytwarzania - zawody, specjalności
klasowy - odpowiadający sferze gospodarki - rynkowe bądź nierynkowe (reglamentowane)
polityczny, w tym partyjny i elitarny- odpowiadające sferze polityki - partie, elity władzy
socjalny - odpowiadający sferze konsumpcji zbiorowej - bezrobotni, renciści, uzniwie studenci (na utrzymaniu innych)
warstwowy (stratyfikacyjny) - odpowiadający sferze prestiżu (godności) - prestiż, majątek, władza, wykształcenie
pokoleniowy - odpowiadający sferze socjalizacji
etniczny i wyznaniowy - odpowiadające generalnie sferze kultury - narody, mniejszości, grupy etniczne i wyznawcy religii, ateiści, bezwyznaniowcy
Założeniami wyjściowymi przy konstrukcji tego modelu były:
1rzeczywistość społeczna jest zasadniczo różna od rzeczywistości przyrodniczej
społeczeństwo stanowi fundamentalny czynnik kompozycyjny tej rzeczywistości, jako struktura segmentacyjna, i nie może być utożsamiane: z nią samą (tzn. rzeczywistością społeczną); ze strukturą społeczną, gdyż jest jednym z jej rodzajów; z życiem społecznym; z państwem czy narodem. Nie może też być5. utożsamiane z populacją ludzką danego kraju
składnikami społeczeństwa w przyjętym rozumieniu są zbiory i zbiorowości szczególnego rodzaju, nieprzypadkowe, utrwalające procesy reprodukcji życia gromadnego ludzi.
zbiory i zbiorowości przypadkowe, nietrwałe, jak np. zbiegowisko, masa, tłum, chociaż stanowią komponenty rzeczywistości społecznej nie są segmentami społeczeństwa. Powstając jako nie segmenty w efekcie żywiołowych, spontanicznych zbiorowych reakcji ludzi na istniejące realnie lub potencjalnie napięcia, frustracje mogą bez wątpienia dynamizować lub opóźniać pewne procesy w obrębie rzeczywistości społecznej czy w obrębie samej struktury segmentacyjnej. To szczególnie skrystalizowane zbiorowości - grupy segmentacyjne utrwalają i budują ład w odpowiednich dla ich charakteru sferach życia społecznego. Zbiorowości niesegmentacyjne mogą zakłócać ład a nawet przyczyniać się do wyłaniania nowego ładu, zwłaszcza tłumy rewolucyjne. Mogą być aktorami sterowanych czy manipulowanych przez elity lub wybitne jednostki akcji na rzecz szczytnych czy podłych racji.
3 .MEGASTRUKTURY JAKO PROBLEM BADAWCZY. CYWILIZACJA A KULTURA.
Megastruktury pojawiają się na pewnym określonym poziomie rozwoju społecznego i są to stosunki między: społeczeństwami, cywilizacjami, narodami i systemami światowymi. W polu zainteresowani leży społeczeństwo globalne - społeczeństwo światowe. W sferze szczególnych zainteresowań leżą np. cywilizacje.
Istnieją dwa skrajne podejścia do zależności pomiędzy cywilizacja i kulturą wg F. Konecznego cywilizacja jest nadrzędna wobec kultury (Każde społeczeństwo ludzkie uczestniczy w jakiejś kulturze, ale nie każde uczestniczy w cywilizacji; ponadto każda cywilizacja jest kulturą, ale nie każda kultura ludzka jest zarazem cywilizacją), a wg F. Znanieckiego jest podżedna wobec kultury jako formy kulturowo-społecznej.Feliks Koneczny definiuje cywilizację jako „metodę struktury życia zbiorowego". Różnice między cywilizacjami wynikają z różnic prawa familijnego, majątkowego i spadkowego w poszczególnych z tych cywilizacji, z odmiennej postawy wobec czasu, odmiennego stosunku prawa publicznego do prawa prywatnego w nich, odmiennych źródeł prawa, wreszcie z istnienia lub nieistnienia poczucia narodowego w poszczególnych cywilizacjach.
Koneczny mówi że nie można być w dwóch cywilizacjach na raz, odrzuca pojęcie ludzkości stanowczo nie istnieje nic takiego, co mogłoby stopić wszystkie cywilizacje. Jakiekolwiek zrzeszenie 'wszchludzkie' jest utopią absurdalną. Nigdy nie było i nie ma wspólnej drogi cywilizacyjnej dla całego rodu ludzkiego, boć nie ma żadnej ogólnoludzkiej metody ustroju życia". I dalej pisze: „Cywilizacje nie łączą ludów ziemi, lecz dzielą je i nigdy dzielić nie przestaną. Historia powszechna składa się z dziejów cywilizacji i ich wzajemnych stosunków".
4. SPOŁECZEŃSTWO A PAŃSTWO. POLITYKA A PODZIAŁY SPOŁECZNE I SEGMENTACJA
Społeczeństwo jest grupa terytorialną organizowana przez państwo. Ukształtowane zostało historycznie, wytwarzające i uczestniczące w kulturze, identyfikujące same siebie jako odmienne od innych. Zbudowane jest ze zbiorów i zbiorowości o ściśle określonym charakterze, w jego obrębie jednostki zaspokajają swoje potrzeby pod okiem państwa. Społeczeństwo tworzy podgrupy tzw. Segmenty.
Państwo jest instrumentem władzy jego składników np. narodu, społeczeństwa lub innych składników z których społeczeństwo może być zbudowane. Jest to instytucja kontrolująca obszar danego kraju, obejmująca swym działaniem wszystkich członków społeczeństwa lub społeczeństw, którzy zajmują jego terytorium. Jest wyposażone w prawo użycia przymusu wobec jednostki i grupy nie przestrzegającej obowiązującego prawa..W latach 70-tych w Europie Zachodniej, analizując zmiany struktur i dynamiki polityki, zaobserwowano łączenie się politycznych i pozapolitycznych sfer życia społecznego. Zakwestionowano dychotomiczny podziału na „państwo” i „społeczeństwo”. Proces ten widoczny był nie tylko na poziomie globalnego porządku socjopolitycznego, ale też w zachowaniach obywateli i „aktorów” politycznych. Linia podziału odróżniająca polityczne przedsięwzięcia i działania od prywatnych zaczęła się zacierać.
Istotnym zmianom uległ model rozwoju politycznego.
Stary paradygmat - zakładał wzrost gospodarczy i lepszą jego dystrybucję, dzięki czemu wzory życia skoncentrowane były wokół „ prywatności” absorbują energię i aspiracje większości obywateli. Wobec tego uczestnictwo w konflikcie wokół polityki państwa było przedmiotem marginalnego zainteresowania.
Nie oznacza że konflikt nie istniał jednak dominującymi aktorami sceny publicznej były wyspecjalizowane, zinstytucjonalizowane organizacje oraz partie polityczne
Nowy paradygmat - zakłada powstanie nowych ruchów społecznych sytuujących się pośrodku pomiędzy sfera prywatna a publiczną. Konflikty w rozwiniętym społeczeństwie nie mogą być rozwiązywane przez regulacje polityczne i włączanie spraw do programu wyborczego przeciążających aparat państwowy. Podstawowe pola aktywności nowych ruchów to - terytorium fizyczne, ludzkie ciało, tożsamość seksualna, dziedzictwo kulturowe, narodowe, językowe itd. Zainteresowania te są bardzo różnorodne, ale mają wspólne źródło w pewnych wartościach - głównie w autonomii i tożsamości, które są przeciwstawieniem manipulacji, kontroli czy biurokratyzacji itp. Nowe ruch społeczne są uznawane za aktorów sceny publicznej. Sposób powstawania ruchów jest niesformalizowany, nieciągły, egalitarny. Nie wyłaniają one swoich reprezentantów, nie kształtują ról członkowskich, składek itp. Nowe ruchy społeczne są tworzone przez podejmowane akcje, ochotników - agitatorów, dobrowolne datki itp. formy działania to - demonstracje i inne postacie akcji z wykorzystaniem fizycznej obecności dużej liczby osób. Ma to na celu mobilizację opinii publicznej poprzez środki legalne, chociaż niekonwencjonalne.
Polityka ma wpływ na podziały społeczne, od których uzależnione są skład i budowa społeczeństwa, jego kondycja i funkcjonowanie. Podstawową kategoria podziału, są segmenty dzielące społeczeństwo na różnego typu zbiory np. klasy rynkowe (kapitalizm) i nierynkowe (socjalizm), warstwy. Podziały społeczne ujawniają się w życiu społecznym w przypadku uprzywilejowania lub dyskryminowania pewnego segmentu.
5. GRUPY, KATEGORIE A RUCHY SPOŁECZNE NA POZIOMIE MAKROSTRKTURY
Grupa społeczna to co najmniej 3 osoby powiązane systemem struktur organizacyjnych, który umożliwia realizowanie wspólnych wartości, zadań i celów. Grupa społeczna jest oddzielona od innych uczestników życia zbiorowego zasadą odrębności, każda ma inny skład, organizacją, poczucie więzi. Typologia podziału grup to:
Wspólnota - oparta na kontaktach; konieczna ze względu na urodzenie, terytorialna, publiczna
Zrzeszenie - celowa grupa do której jednostka należy świadomie, zawsze może do niej wstąpić bądź wystąpić, może być formalne, nieformalne, prywatne
Związek instytucyjny - zespól osób pełniących określone role i zajmujących określone pozycje w urządzeniu instytucyjnym.
W makrosocjologii szczególnie ważne są wielkie grupy - grupy złożone z grup podrzędnych Metodologicznie da się opisywać np. grupy widoczne i niewidoczne, zagregowane z mniejszych i agregujące się (powstające jako segmenty struktury). Merton dokonuje też np. definicji grup w sensie potencjalnym. Wtedy możemy mówić o KATEGORIACH, które stanowią zbiory statusów społecznych. Ludzie zajmujący się te statusy nie muszą pozostawać w społecznych interakcjach. Mogą posiadać podobne cechy płci, wieku czy dochodu, ale nie muszą być zorientowani na swoisty, wspólny zespół norm. Ludzie określeni w pewnych kategoriach społecznych mogą się jednak zmobilizować do zbiorowości czy grupy. Grupy złożone z członków tej samej kategorii społecznej możemy nazwać, np. grupami rówieśniczymi. Można mówić tu więc o kwestii mobilizacji nosicieli danych cech, która bywa wykorzystywana do obrony wspólnych wartości.
Ruchy Społeczne nie przynależą do zbiorowości segmentacyjnej są częścią rzeczywistości społecznej. Są to zbiorowe dążenia do zrealizowania przyjętego celu. Względnie utrwaloną forma zbiorowości ludzi na rzecz rozwiązania istotnego problemu.
Niewątpliwie ruchy społeczne są istotnymi czynnikami zmiany społecznej, jej dynamizacji. Mogą pełnić zarówno konstruktywną, jak i destruktywną rolę. Wyróżniamy:- ruchy reformatorskie
ruchy rewolucyjne- ruchy konserwatywne
6. WIĘKSZOŚCI A MNIEJSZOŚCI JAKO SEGMENTY MAKROSTRUKTURALNE
Społeczeństwo zbudowane jest z większości i mniejszości, takiej czy innej etnicznej, wyznaniowej, klasowej... Wielkość grupy okazuje się być ważnym czynnikiem określania pozycji społecznej, choć nie zawsze są widocznje „gołym” okiem. Warto jednak wnikać w nią, gdy okazuje się być istotną barierą zmian.
Większości są zbiorami lub zbiorowościami, które bez względu na powody są a stanie narzucić innym funkcjonującym grupom lub zbiorom w obrębie społeczeństwa swój system wartości.
Mniejszości to zbiorowości, które ze względu na swoje cechy odróżniające od innych są traktowane przez większości danego społeczeństwa w sposób szczególny. Najczęściej jest - to dyskryminacja, izolacja, a nawet - wypędzenie.
7. ŁAD A NIEŁAD SPOŁECZNY. TYPY ŁADÓW
Przez ład społeczny można rozumieć taki stan, kompozycji czynników reprodukcji życia zbiorowego ludzi, który zapewnia osiągnięcie względnej stabilności i zaspokajania ich potrzeb. Jest to taki stan ułożonych względem siebie komponentów, który nie wyzwala działań ze strony ważnych segmentów społeczeństwa, czy jego zbiorowych aktorów, na rzecz rzecz jego zmiany lub zasadniczych części składników
Jeżeli w ten sposób pojmujemy ład społeczny to należy go zrelatywizować do konkretnej rzeczywistości społecznej; w tym sensie mówimy o ładzie społeczeństwa obywatelskiego, o ładzie społeczeństwa totalitarnego czy o bezładzie społeczeństwa transformacyjnego. I tak, społeczeństwa obywatelskie, zasadzają swój ład przez wszystkim na klasach rynkowych a zwłaszcza na dominującej pozycji klasy średniej, społeczeństwa realnosocjoalistyczne zasadzają swój ład na klasach nierynkowych, reglamentowanych, sektorowych, zwłaszcza na dominującej strukturalnie klasie robotników państwowo-sektorowych.
Historia udowodniła, iż ład obywatelski w ogóle zapewnia możliwość osiągania wysokiej efektywności zaspokajania potrzeb zbiorowych i indywidualnych w wyszczególnionych sferach życia społecznego oraz korzystanie wg zasady wolnego wyboru z szerokiej i różnorodnej puli wolności. Pula ta jest pochodną obywatelskiej kompozycji czynników ładu społecznego.
Stanisław Ossowski wyróżnił 3 kompozycje ładów społecznych:
Ład przedstawień zbiorowych - dopowiada rzeczywistości społeczeństw tradycyjnych - oparty jest na tradycji. Przyjęte tradycje, normy są przekazywane i przestrzegane. Tradycja jest tu komponentem ładu społecznego.
Ład monocentryczny - ład społeczny jest tu odgórnie narzucony przez nakazane normy i wartości. Występuje w systemach totalitarnych, scentralizowanych. Ten typ ładu wyróżnia zdecydowanie społeczeństwa realnosocjolistyczne, totalitarne od innych.
Ład policentryczny - życie społeczne reguluje równowaga sił społecznych społeczeństwo samo tworzy normy i przestrzega je (respektuje się zasady i normy współżycia zbiorowego). Ten typ ładu odpowiada społeczeństwo obywatelskim, otwartym, pluralistycznym.
Zbiorowości niesegmentacyjne mogą zakłócić ład, a nawet istotnie przyczynić się do wywołania nowego ładu, zwłaszcza tłumy rewolucyjne.
8. RZECZYWISTOŚĆ SPOŁECZNA A SEGMENTY I STRUKTURY SIECIOWE
Rzeczywistość społeczna nie może być utożsamiana ze społeczeństwem gdyż jest ono (społeczeństwo) jedynie jednym z jej komponentów. W rzeczywistości społecznej można wyróżnić:
Segmenty - (wspólnoty, zrzeszenie, instytucje, zbiory, agregaty) dzięki którym możliwa jest prosta reprodukcja życia zbiorowego. Są względnie trwałe a w powiązaniu ze sobą budują społeczeństwo
Niesegmenty - (masa, tłum, zbiegowisko) nie reprodukują życia społecznego, powstają przypadkowo, są krótko trwałe i spontaniczne, przelotne. Jednak mogą zakłócić lub przyczynić się do zmiany ładu. Są pochodnymi niezaspokojonych potrzeb. Mogą stać się aktorami manipulacji elit i jednostek
Struktury pozasegmentacyjne - sieciowe - maja charakter systemowy. Obejmują systemy: lingwistyczne, ideacyjne, normatywne, interesów, organizacyjne, infrastruktury. Szczególne twory świadomej aktywności człowieka stabilizują one proces reprodukcji społecznej pomimo biologicznej wymiany jednostek. Stabilizują procesy reprodukcji ponieważ każdej ze sfer towarzysza odpowiednie normy i idee, wartości itp..
21.SFERY, AKTORZY MAKROSTRUKTURALNI A ICH ROLE SEGMENTACYJNE.
Człowiek zaspokaja swoje potrzeby w odpowiednich sferach. Wg B. Malinowskiego odpowiednim potrzebom elementarnym i wtórnym odpowiadają odpowiednie reakcje kulturowe w zakresie organizacji życia społecznego. prof. Zagórski wyróżnił 12 rodzajów sfer (zob. pyt. 4.)
9 RUCHY SPOŁECZNE A PROBLEMY SPOŁECZNE. DYNAMIKA RUCHÓW SPOŁECZNYCH.
Ruch społeczny jest to forma aktywności podporządkowana pewnej określonej ideologii zmierzającej do rozwiązania czy złagodzenia problemu społecznego. Ruch społeczny jest niesegmentem, nie reprodukuje on życia społecznego może je jedynie dynamizować. Każdy ruch społeczny jest systemem działań i dążności, obejmuje przeto różne działania grupowe i opiera się na różnych formach organizacyjnych, które te działania inicjują lub je organizują. (komitety, związki, kluby, partie polityczne, organizacje zawodowe lub zrzeszenia).
J. Szczepańskim wyróżnia następujące rodzaje ruchów społecznych: ruchy rewolucyjne, ruchy reformatorskie oraz ruchy ekspresywne. Różnią się one od siebie zarówno rodzajem i zakresem postulowanych zmian, jak również programami i metodami działania. Ruchy rewolucyjne zmierzają do zmiany podstaw ustroju społecznego i kultury danego społeczeństwa i nie wykluczają użycia metod przemocy i walki fizycznej.
Ruchy reformatorskie nie podważają podstaw ustroju społecznego ani podstaw kultury w danym społeczeństwie, ale dążą do wprowadzenia odpowiednich zmian w drodze użycia środków legalnych tj. środków uznawanych w danym społeczeństwie - państwie za prawnie dozwolone (demokracja). Ruchy ekspresywne. Ich cechą charakterystyczną jest to, że zmierzają one do wprowadzenia pewnych zmian w kulturze w systemach wartości, wzorach życia danego społeczeństwa. Określeniem tym obejmuje się różne tzw. ruchy umysłowe, ruchy odnowy moralnej, ruchy oświatowo-kulturalne. Ruchy te albo starają się wywrzeć wpływ na różnego rodzaju władze publiczne celem skłonienia ich do wprowadzenia postulowanych zmian, albo też same wprowadzają i starają się realizować nowe wzory życia. Przykładem mogą być różnego rodzaju wspólnoty, często o charakterze religijnym, zmierzające do odnowy życia. Ruch społeczny jest zbiorowym działaniem na rzecz rozwiązania problemów społecznych. Jak pojawia się problem to pojawia się ruch. Jest istotnym czynnikiem zmian społecznych.
Ruchy społeczne dążą do uznania siebie przez szerszą zbiorowość za publicznych aktorów Ruchy te zmierzają do celów, których osiągnięcie miałoby istotne znaczenie nie tylko dla samego ruchu, lecz i dla społeczeństwa jako całości.
10.SPOŁECZEŃSTWA OBYWATELSKIE. KOMPONENTY I GŁÓWNE CECHY
Społeczeństwo obywatelskie istnieje zalewie 200 lat, wcześniej były społeczeństwa oparte na sposobie zdobywania środków do życia. Głównymi cechami społeczeństwa obywatelskiego jest wytworzenie autonomicznych, nie sterowanych przez państwo lub inne ośrodki, instytucji i organizacji. Podstawą jest walka o prawa obywatelskie w parlamencie i w życiu. A najważniejsze jest utworzenie jednakowych praw dla wszystkich członków społeczeństwa,.
wg. Zagórskiego
a)struktura ideacyjna: pluralistyczna struktura idei konkurujących, praktykowanych, udoskonalonych w konsensusie
b)struktura normatywna: struktura norm ustanawianych głównie w systemie demokracji, skoordynowanych z praktycznymi potrzebami obywateli
c)struktura nierówności: struktura interesów możliwych do artykułowania wielopoziomowego i podmiotowego
d) str. organizacyjna: zorientowana racjonalnie i efektywnościowo (ekonomicznie)
e)str. segmentacyjna : str. zbiorów i zbiorowości realnie, lub potencjalnie podmiotowych: zrzeszeń, związków instytucyjnych i wspólnot konstytuowanych w toku rozszerzających się wyborów
f)str. lingwistyczna: język historyczny dominującej nacji; języki ró...