Twoim problemem jest to, że powszechną NICOŚĆ mylisz z osobistą PUSTKĄ
Wykład 1
Ekonomia jest nauką badającą, w jaki sposób ludzie indywidualnie lub zespołowo wykorzystują ograniczone zasoby do zaspokojenia różnorodnych potrzeb.
Potrzeba jest to stan człowieka odznaczający się niespełnieniem określonych, ważnych warunków. Jest to stan niedoboru lub braku czegoś, co człowiekowi jest niezbędne do życia. Piramida Maslowa (od góry) p.samorealizacji, p.uznania i szacunku, p.przynależności i miłości, p.bezpieczeństwa, p.fizjologiczne. Klasyfikacja potrzeb: *podstawowe i wyższe *indywidualne i społeczne *bieżący i przyszłe *realne i nierealne, *fizyczne i duchowe. Cechy potrzeb *nieograniczone, co do ilości, *mogą mieć charakter obiektywny lub subiektywny, *mają ograniczona pojemność *mogą być w stosunku do siebie konkurencyjne, * w miarę zaspokajania potrzeb zmniejsza się ich intensywność. Dobra w szerokim znaczeniu: *rzeczy – dobra materialne, *usługi – transportowe, handlowe, turystyczne, *stany – zanieczyszczenia środowiska, cisza, spokój. Klasyfikacja dóbr: - kryterium dostępności: *dobra wolne, – kto inny tworzy dobra (natura), ilość nieograniczona w stosunku do potrzeb człowieka, *dobra gospodarcze (ekonomiczne) człowiek wytwarza dobra, ich ilość ograniczona w stosunku do potrzeb człowieka, dobra rzadkie – kryterium przeznaczenia: *produkcyjne np. stal, *konsumpcyjne np. chleb, - kryterium własności: *prywatne, *publiczne, - kryterium cyklu zużycia: *trwałe, *jednorazowego użytku. Konsumpcja – zaspakajanie potrzeb poprzez zużywanie, użytkowanie dóbr. Produkcja – proces wytwarzania dóbr i usług. Zasoby (czynniki produkcji): praca, informacja, ziemia, przedsiębiorczość, technologia, kapitał. Technologia – określony sposób produkcji, który określa, jakie i w jakiej ilości czynniki produkcji należy wytwarzać. Przedsiębiorczość: Przedsiębiorca to osoba, która na własny koszt i ryzyko podejmuje działalność, której celem jest osiągnięcie zysku. Przedsiębiorca to nowator. Informacja – są to takie komunikaty lub kombinacje komunikatów, które umożliwiają jej użytkownikom zmniejszyć stopień niewiedzy o badanym zjawisku. Ma wartość subiektywną, której każdy użytkownik nadaje indywidualną wagę i interpretację. Alternatywny podział czynników produkcji: Czynniki produkcji: 1) osobowe – siła robocza, kapitał ludzki 2) rzeczowe: *środki pracy: maszyny, urządzenia, środki transportu, przyrządy – zużywają się stopniowo w kolejnych procesach produkcyjnych, amortyzacja *przedmioty pracy: materiały, surowce, półfabrykaty, energia – zużywają się całkowicie w 1 cyklu produkcyjnym wliczając w skład wytworzenie produktu. Rzadkość w ekonomii: *zapotrzebowanie (potencjalne) potrzeby – ilość dóbr, które ludzie chcieliby posiadać w danym czasie *zdolności produkcyjne – ilość dóbr które ludzie są w stanie wytworzyć przy wykorzystaniu ograniczonych zasobów. Zapotrzebowanie>zdolności produkcyjne. Zasób rzadki, dobro rzadkie – cechuje się tym, że przy cenie zerowej popyt przewyższa dostępną podaż. Każde dobro wytworzone przez człowieka jest dobrem rzadkim ponieważ nie jesteśmy w stanie jako gospodarka wytworzyć takiej ilości dóbr aby zaspokoić potrzeby wszystkich. Skutkiem rzadkości jest konieczność dokonywania wyborów (co? Jak? Dla kogo? Wytwarzać) Gospodarowanie – polega na ciągłym dokonywaniu wyborów co jak i dla kogo wytwarzać. Koszt alternatywny – suma utraconych korzyści, najbardziej preferowane, nie wybrane rozwiązanie alternatywne. Metody dokonywania wyborów ekonomicznych. Formy działalności ludzi i wynikające z nich sposoby podejmowanych decyzji: *działalność zwyczajowa – polega na osiągnięciu przez tradycję celów za pomocą ustalonych przez tradycję środków (np. w gospodarstwie domowym) gospodarka tradycyjna nie lubi zmian. *działalność nakazowa – opiera się na podziale społeczeństwa na dwie grupy: podejmujących decyzję i wykonujących decyzję wobec grupy przymusu lub przemocy. *działalność w gospodarce rynkowej: 1) podmioty gospodarcze – społeczeństwo wolne pod względem ekonomicznym i mogą podejmować samodzielnie decyzję w odniesieniu do swoich celów i do podmiotów swojej własności 2) ponoszą odpowiedzialność za skutki swojego działania 3)dążą do osiągnięcia indywidualnych korzyści – dokonują racjonalnych wyborów *działalność intuicyjna – wynika z kodu genetycznego odziedziczonego przez człowieka. Racjonalność postępowania – polega na tym, że podmioty gospodarcze zbierają i analizują (przetwarzają) przy pomocy rozumu wszystkie informacje niezbędne do podjęcia decyzji, które przynoszą największe korzyści. Ogólnych wskazówek do dokonywania wyborów najbardziej korzystnych (optymalnych) rozwiązań w procesie gospodarowania dostarczają: zasada racjonalnego gospodarowania – zwana też zasadą gospodarności (lub warianty racjonalnego gospodarowania): - zasada największego efektu (największej wydajności) przy pomocy danych nakładów stałych dążymy do osiągnięcia jak największych efektów – zasada minimalizacji nakładów – zasada największej oszczędności, założony efekt produkcji stały zamierzamy osiągnąć przy jak najniższych nakładach czynników produkcji. Rachunek ekonomiczny – zespół rachunków służący do wyboru z punktu widzenia przyjętego celu. Cechy charakterystyczne: *dualność stosuje jeden z 2 wariantów *względność dane rozwiązanie jest najlepsze, ale tylko z punktu widzenia przyjętego celu, *wariantowość *kompleksowość. Granica możliwości produkcyjnych (krzywa transformacji produktu, krzywa możliwości produkcyjnych) – wskazuje alternatywne kombinacje dwóch grup produktów, które społeczeństwo (przedsiębiorstwo) jest w stanie wytworzyć w ciągu danego okresu czasu wykorzystując do tego w całości i w najlepszy sposób posiadane zasoby i technologie. Liniowa granica możliwości produkcyjnych oparta jest o zasadę stałego kosztu alternatywnego. Wypukła granica możliwości produkcyjnych – oparta jest o zasadę rosnącego kosztu alternatywnego, oznacza, że w celu uzyskania dodatkowych ilości jednego dobra, trzeba poświęcić kolejne, coraz większe ilości drugiego dobra. Wynika z prawa malejących przychodów, zjawisko rosnących kosztów alternatywnych wyjaśnia w ekonomii prawo malejących przychodów. Granica możliwości produkcyjnych w długim okresie czasu: przyczyny przesuwania się granicy możliwości prod.: wzrost zdolności produkcyjnych, wzrost gospodarczy, spadek zdolności produkcyjnych. Czynniki: *czynniki ekstensywne (ilościowe) zwiększenie, zmniejszenie ilości pracy, zasobów, *czynniki intensywne (jakościowe) wynika z postępu naukowego. Jeżeli zmniejsza się stopa bezrobocia lub nawet spada do zera nie występuje przesunięcie granicy możliwości produkcyjnych a jedynie przemieszczenie z punktu znajdującego się poniżej granicy na samą granicę. Mikroekonomia – koncentruje się na decyzjach podejmowanych przez pojedyncze podmioty gospodarujące lub na poszczególnych rynkach, zajmuj się badaniem zachowań indywidualnych podmiotów gospod., konsumentów i producentów. Makroekonomia – zajmuje się problemami funkcjonowania gospodarki jako całości wykorzystując tzw. wielkości agregatowe. Ekonomia normatywna – w sposób subiektywny zajmuje się badaniem zjawisk i ich przebiegu przy założeniu, że inne zjawiska nie ulegają zmianą, czyli bada zjawiska teoretyczne i przedstawia wnioski, że tak powinno być. Próbuje określić czy coś jest dobre czy złe lub jak powinno być w gospodarce. Ekonomia pozytywna – w sposób obiektywny przedstawia zjawisko tak jak kształtują się w życiu gospodarczym. Próbuje wykryć prawidłowość inwazje prawa ekonomiczne. Pieniądz – jest to powszechny ekwiwalent wszystkich towarów. Pieniądz jest kategorią ekonomiczna i prawną. Funkcje pieniądza: *miernik wartości towaru – tzn., ze wyraża ich wartość wymiennie. Wartość towarów wyrażona jest poprzez ich cenę w związku z tym sprowadzono ja do wspólnego mianownika. Pieniądz jednak musi wyrażać siłę nabywczą prezentuje pieniądz, który jest jednocześnie towarem, ma zarówno wartość wymienną jak i użytkową. Pieniądz papierowy posiada siłę nabywczą tylko wówczas, gdy jego ilość jest największa niż wartość wszystkich dóbr i usług znajdujących się na rynku, przy czym należy jeszcze uwzględnić szybkość krążenia pieniądza * środek płatniczy – jest to zdolność pieniądza do regulowania zobowiązań. *środek cyrkulacji (wymiany) – pieniądz umożliwia nabywanie dóbr, które zaspakajają potrzeby człowieka do wysokości posiadanych środków pieniężnych. *środek tezauryzacji (oszczędzania) – jeżeli pieniądz zostanie wycofany z obiegu inaczej ze sfery cyrkulacji *pieniądz światowy - tą funkcję mogą pełnić waluty wymienialne, posiadają je kraje o stabilnej i rozwijającej się gospodarce.
T: Rynek i jego elementy.
Model gospodarki rynkowej: 1)założenia modelu gospodarki rynkowej: *dominującą formą własności jest prywatna własność dóbr i czynników produkcji *gospodarka składa się z dwóch grup podmiotów: producentów i konsumentów *występuje rynek dóbr konsumpcyjnych i rynek zasobów (czynników produkcji) 2) Model gospodarki rynkowej: 1. Gospodarstwa domowe sprzedają czynniki produkcji (praca, kapitał, zasoby natury) rynkowi czynników produkcji. 2. przedsiębiorstwo zakupuje czynniki produkcji od rynku. 3. przedsiębiorstwo ponosi wydatki związane z zakupem czynników wytwórczych. Gospodarstwo domowe uzyskuje dochody za usługi czynników produkcji z rynku. 5. Przedsiębiorstwo sprzedaje wytworzone dobra i usługi na rynek dóbr i usług konsumpcyjnych. 6. Gospodarstwa domowe zakupują dobra i usługi. 7. Gospodarstwo płaci na rynku za zakupiona dobra i usługi. 8. przedsiębiorstwo uzyskuje dochody ze sprzedaży dóbr i usług. 3) model gospodarki rynkowej w ujęciu podmiotowym: a) stosunki wymiany – zachodzą pomiędzy sprzedawcami. Stosunki wymienne obejmują: *ujawnienie przez sprzedawców zamiarów sprzedaży, *ujawnienie przez nabywców zamiarów zakupu *wzajemna konfrontacja, *mechanizm przetargowy. B) stosunki równoległe – zachodzą pomiędzy sprzedawcami lub pomiędzy nabywcami. Treścią tych stosunków są: *konfrontacja zamiarów sprzedaży jedynych sprzedawców z innymi sprzedawcami *konfrontacja zamiarów zakupu jednych nabywców z innymi nabywcami. Rynek wywodzi się od słowa „ring” odznaczającego się w średniowieczu okrągły plac, na którym zawierano transakcje handlowe. Jest to proces za pośrednictwem którego wzajemne oddziaływanie sprzedawców (podaż) i nabywców (popyt) prowadzą do określenie ceny towarów i warunków transakcji (sposobu, miejsca, czasu). Podział – według kryterium rodzajowego: a) dóbr konsumpcyjnych: żywności, odzieży, samochodów, mieszkań b) czynników produkcji: pracy, ziemi, kapitał (pieniężny, finansowy, nieruchomości, maszyn i urządzeń) – kryterium przestrzenne: rynek lokalny, regionalny, krajowy, globalny, - ze względu na stopień legalności: rynek legalny (biały), półlegalny (szary), nielegalny (czarny). Formy rynku: *od strony podaży: czysta konkurencja (doskonała konkurencja), konkurencja monopolistyczna, oligopol, monopol pełny (wyłączność sprzedawcy), *rynek od strony popytu: czysta konkurencja, konkurencja monopolistyczna, oligopson, monopson (wyłączność nabywcy). Cena jako kategoria rynkowa: *cena absolutna, nominalna: pieniężny ekwiwalent jednostki towaru lub ilość jednostek pieniężnych, które należy zapłacić za dany towar *cena relatywna – informuje producenta i konsumenta ile muszą poświęcić innych dóbr, by przy swoim ograniczonym dochodzie kupić pożądany towar, dostarcza informacji o stopniu rzadkości dóbr. Funkcje cen w gospodarce: informacyjna, redystrybucyjna, socjalna. Cena zbytu to: koszty produkcji + zysk + podatek VAT, akcyza i inne opłaty skarbowe, Cena hurtowa jw. + marża hurtowa, Cena detaliczna: j.w. + marża detaliczna. Dyferencjacja cen – zróżnicowanie cen, sprzedaż tych samych produktów po innych cenach niezależnie od kosztów produkcji (koszty produkcji są takie same). Rodzaje dyferncajcji: *przestrzenna: przestrzenne rozmieszczenie nabywców np. ceny dupingowe (handel międzynarodowy), ceny strefowe (np. w taxi) *czasowa – czasowe wymagania nabywców, dzienna i nocna taryfa (np. energia elektryczna) *rzeczowa – ilość zużywanego dobra np. rabaty przy zakupie dużych ilości – cel przeznaczenie np. ceny energii dla konsumentów i przedsiębiorstw *personalna – status konsumenta np. bonifikaty dla stałych klientów, dochody nabywców np. ceny biletów komunikacji miejskich. Mechanizmy kształtowania cen w gospodarce: 1) rynkowy mechanizm kształtowania cen: ceny są kształtowane pod wpływem wzajemnego oddziaływania wielkości popytu i podaży na określony towar na rynku. 2)administracyjny mechanizm kształtowania cen – ceny kształtują dominujące podmioty np. przedsiębiorstwo lub państwo.
&#...