Twoim problemem jest to, że powszechną NICOŚĆ mylisz z osobistą PUSTKĄ
//-->.pos {position:absolute; z-index: 0; left: 0px; top: 0px;}O religii i kapłaństwieshintoWiesław M. MacekUniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie1WstępReligia (łac.religio)jest zjawiskiem powszechnym, choć niezwykle złożonym1.Termin ten wskazuje na pewien rodzaj więzi, choć jego źródłosłów nie jestdo końca jasny. Wedle minimalnej definicji angielskiego antropologa EdwardaB. Taylora (1832–1917), religia polega na wierze w jakieś byty duchowe (Tay-lor, 1920, t. I, s. 424). Natomiast, zgodnie z podejściem funkcjonalistycznym(Bronisław K. Malinowski, 1884–1942), religia opiera się na wierze w istnienie„pozaludzkich mocy, osobowych i nieosobowych, które działają w ludziachi otaczającym ich świecie, i od których to mocy człowiek i świat całkowiciezależą” (Malinowski, 1990).System religijny uzewnętrznia się w doktrynie religijnej (wiara), kulcie reli-gijnym (modlitwa, ofiara, liturgia) i organizacji życia religijnego (wspólnotareligijna, gmina, Kościół). Należy odróżnić religie monoteistyczne od poli-teistycznych, a także religie naturalne (kosmiczne) od religii objawionych2.Oprócz religii narodowych (judaizm, konfucjanizm,shint¯) istnieją religieouniwersalistyczne (chrześcijaństwo, islam, buddyzm). Religie różnią się teżsposobem przekazu religijnego, niektóre mają własne święte księgi (Biblia,Koran), w innych zaś występuje raczej tradycja ustna. W końcu, jak sięprzekonujemy obecnie, dużą rolę społeczną odgrywają też nowe ruchy religijne(np.New Age),a nawet rozmaite sekty3.Zgodnie z tą klasyfikacją,shint¯jest religią politeistyczną i naturalną; jestordzenną, najstarszą i narodową religią Japonii. Wierzenia te, oparte namitologii japońskiej, charakteryzują się różnorodnością kultu. Choć nie mająwspólnego kanonu ksiąg, to można wyróżnić niektóre święte teksty, takie jakKojikiczyNihon-gi(Banek, 2007, s. 275).12Niniejszy artykuł powstał na podstawie książki (Macek, 2013, rozdz. 1, s. 40–48).Karl Barth (1886–1968), najbardziej wpływowy współczesny teolog ewangelicko-reformowany, zawęża pojęcie religii jedynie do wysiłku człowieka poszukującegoBoga o własnych siłach, przeciwstawiając ją Bożemu Objawieniu.3Szacuje się, że na świecie istnieje ok. 10 tysięcy różnych grup wyznaniowych.2Podstawy wiaryEtymologicznie słowoshint¯(kreska oznacza długieo)można tłumaczyć jakoo„drogę bogów” (Katayama, 2003). Istotnie, pierwsza część tego słowashinjestużywana na określenie „boga” (czy też „bogów”), natomiastt¯oznacza nieotylko drogę, ale, tak jak jego odpowiedniki w innych językach Azji Wschodniej,może oznaczać sposób postępowania, filozofię lub religię4.Podstawą wiary tej naturalnej religii jest zatem przekonanie, że bogowie,czy raczej bóstwa (kami ) rządzą wszystkim rzeczami w przyrodzie, zarównożywymi, jak i martwymi. Tak więc, według mitologiishint¯w pierwotnejomaterii rządziły trzy bóstwa:(1)Amenominakanushi(Pan Świętego Środka Nieba)(2)Takamimusubi(Najwyższa Święta Moc Życiodajna)(3)Kamimusubi(Boska Moc Życiodajna)Potem zrodziło się osiem par bóstw, a ostatnia z nich, para zaślubionychbogów (rodzeństwo),IzanagiiIzanami(Uśmierzający i Wzburzająca Szla-chetne Łono), dała życie panteonowi japońskich bóstw; w ten zatem sposóbzostał stworzony znany japoński świat: osiem wysp japońskich. Zawiłe dziejemitologiczne kończą się zstąpieniem na ziemięNinigi,wnuka bogini słońcaAmaterasu,która obdarzyła nas zdobyczami cywilizacji (rolnictwo, tkactwo,budownictwo) i objęła nad tą ziemią panowanie.3Kult przodków i cesarzyOd dawnych czasów aż do lat czterdziestych ubiegłego wieku uważano bogówkamiza przodków cesarzy; od połowy XIX wieku przez sto latshint¯byłoonawet religią państwową. Po restauracji Meiji, gdy przywrócono w roku 1868władzę cesarza, religia ta stała się więc podstawą agresywnej i szowinistycznejpolityki władz japońskich. W połączeniu z dominacją armii w życiu politycz-nym oraz hegemonią potężnych koncernów w gospodarce (zaibatsu), religiashint¯stała się więc jednym z filarów japońskiego militaryzmu aż do klęskioJaponii w roku 1945.Według mitologiiKamuyamatoiwarehiko(noM ikoto)5, potomek bogini4Dokładnie tę samą funkcję cot¯pełni wywodząca się z języka greckiego końcówkao-izm.Dlatego łączenie obu części w jednej nazwie (sintoizm bądź szintoizm, a nawetshintoizm) wydaje się więc zbędne.5Po japońsku to imię znaczy: „Syn Słońca, który opuścił siedzibę odgadującbierność duchów”.2Fot. 1. Lisy poświęconekamiopiekującym się zbioramiAmaterasu,po latach marszu, dotarł do centralnej Japonii i w miejscowościKashihara (11. dnia 2. miesiąca) 660 roku przed Chr. objął godność pierwszegojapońskiego cesarzaJimmu.Panujący w czasie II wojnie światowej cesarzHirohito (jap.Sh¯wa tenn¯) miał być zatem 124. potomkiemkamiw prostejoolinii.Dzięki bezwarunkowej kapitulacji Japonii 2 września 1945 roku musiał się onjednak publicznie wyrzec wszelkich atrybutów boskości6. Obecnie panującycesarz Akihito (ur. 23 grudnia 1933 r.), choć nie przysługują mu już boskie ce-chy, cieszy się nadal dużym uznaniem7. Ogłosił on okres swego panowania erąHeisei,czyli po japońsku erą budowania pokoju. Dziś większość Japończykówodprawia obrzędyshint¯równocześnie z buddyjskimi.o4Miejsca i przedmioty kultuRozmaite istoty boskie są czczone w tysiącach kaplic czy chramów (jinja)wzniesionych na wzgórzach oraz przy drogach. Na przykład, w Fushimi-Inarina południe od Kioto znajduje się 30 tysięcy kaplic z charakterystycznymifigurkami lisów (fot. 1), które były dawniej uważane przez rolników za zwie-rzęta przyjazne dla ich gospodarstw. Wierzono bowiem, iż lisy są posłańcamiInari, bóstwa kojarzonego z bogactwem i obfitymi zbiorami. Dlatego zwracanosię też do nich w modlitwie o pieniądze. Natomiast wielka świątynia w Ise6Zob. http://pl.wikipedia.org/wiki/Shinto.7Akihito jest uznanym ichtiologiem, autorem książki wydanej w roku 1984 pt.:Ryby Archipelagu Japońskiego.3Fot. 2. Modlitwa przed wejściem do kaplicy w Tokiow prefekturze Mie na wyspie Honsh¯, poświęcona bogini słońcaAmaterasu,ujest największą ze wszystkich świątyń kultushint¯. Jest też zwana domemodusz wszystkich dawnych cesarzy. Razem jest około 80 tysięcy świątyńshint¯.oNa teren świątynny prowadzi zawsze charakterystyczna brama (tori ), coodróżnia świątynięshint¯od buddyjskiej.oW wielu japońskich domach znajdują się ołtarzykishint¯, nazywane półkąobogów (kamidana) bądź półką przodków (senzodana). Znajdować mogą się naniej amulety przyniesione ze świątyń (np. części roślin poświęconychkamiorazróżne inne dewocjonalia, czy też przedmioty należące do wybitnych przodkówi krewnych, oraz tabliczki z ich imionami).5KapłaniModlitwashint¯jest bardzo prosta: wystarczy stanąć przed ołtarzem w kapli-ocy (chramie) lub przed ołtarzykiem domowym, ukłonić się, kilka razy klasnąći wymienić swoje życzenie czy podziękowanie. Do tego celu nie są nawetpotrzebne jakieś specjalne słowa, modlitwę można również „pomyśleć” (fot. 2).Naturalnie, w kaplicy można też poprosić kapłana o wstawiennictwo w jakiejśsprawie życiowej.Kapłanishint¯(kannushi, co znaczy – dobry mistrz) wywodzą się od pokoleńoz rodzin związanych ze świątyniami. Byli to często wodzowie znanych rodów.Początkowokannushibyli uważani za świętych pośredników, zdolnych za po-mocą cudów czy rytów przekazywać wolę bóstw swoim wiernym. Obecnie jeston raczej synonimemshinshoku,który oznacza po prostu pracownika chramu,odprawiającego w nim religijne ceremonie. Mogą się oni żenić, a zwyczajowoich urzędy przechodzą z ojca na syna. Również kobiety mogą zostaćkannushi,4Fot. 3. Kapłankannushiw Kamakurzea wdowy zastąpić zmarłych mężów w ich pracy. Choć utrzymują się z datkówwiernych, mogą łączyć obowiązki duchowe z pracą świecką, np. urzędnikalub nauczyciela. Aby zostać kapłanem, trzeba odbyć odpowiednie studia lubzdać egzamin kwalifikacyjny. Spośród wielu uniwersytetów kursy dające takieuprawnienia są prowadzone tylko w dwu prywatnych japońskich uczelniach,a mianowicie, w UniwersytetachKokugakuinw tokijskiej dzielnicy ShibuyaiKogakkanw Ise, gdzie znajduje się sławna świątynia bogini Amaterasu.Ponadto, takie kapłańskie stanowisko pracy musi być też autoryzowane przezZrzeszenie Świątyń Shint¯ (JinjaHoncho).oKiedy kapłani wchodzą na teren świątyni, sami muszą najpierw poddaćsię odpowiednim kąpielom, aby móc potem odprawiać rozmaite ceremonieoczyszczenia oraz inne rytuały i modlitwy.Kannushinoszą na ogół kolorowe(np. biało-pomarańczowe) szaty wzorowane na stylu dworskim. Mogą tobyć, na przykład, białe kimona, plisowane spódnice oraz czarne czapeczkize spływającą do tyłu szarfą (eb¯shi).W pracach świątynnych mogą po-omagać dziewczęta, zwanemiko.Jednakże tylko główny kapłan (Guji ) mauprawnienia, aby wchodzić do miejsca świątyni za zasłoną zwanegohonden,gdzie znajduje się przedmiot (shintai ) uważany za mieszkanie tego bóstwakami,któremu poświęcona jest dana świątynia. Natomiast sala modlitwi ofiar (haiden) dostępna dla wiernych jest oddzielona od tego miejsca.Naturalnie, głównym zadaniem kapłanashint¯jest pomagać ludziom w ichorelacji z boskimi istotamikami.Podsumowując,shint¯jest naturalną religią politeistyczną polegającą naowierze w pewne istoty boskie, które rządzą wszystkimi rzeczami w przy-rodzie. Widać jednak, że nawet w religiach naturalnych istnieją pewneformy kapłaństwa, w pewnym sensie analogiczne do kapłaństwa w religiachobjawionych, takich jak judaizm czy chrześcijaństwo. Jednak wiarashint¯oopierając się na kulcie przodków, a w szczególności na kulcie cesarza, stała5