Twoim problemem jest to, że powszechną NICOŚĆ mylisz z osobistą PUSTKĄ
Systemy notowań
Początkowo Giełda Warszawska przeprowadzała tylko jedną sesję w tygodniu. Wraz z rozwojem rynku liczba sesji tygodniowo wzrastała, i obecnie mamy normalną sytuację gdzie ma miejsce pięć sesji tygodniowo. Przyjętym systemem notowań jest system pojedynczego i podwójnego fixingu oraz system notowań ciągłych. Przyjęcie tego systemu wynikało z współpracy z giełdami francuskimi.
Kryteria doboru
O doborze danego papieru wartościowego do danego systemu decyduje w głównej mierze jego płynność. W zasadzie wynika z tego, że papiery na których są najwyższe obroty będą trafiały do najbardziej "prestiżowych" notowań ciągłych, a najmniej płynne akcje do system pojedynczego fixingu. Przy określaniu płynności uwzględnia się w szczególności średni wolumen obrotu oraz średnią liczbę transakcji danymi akcjami, których ocenę dokonuje się po zakończeniu każdego kwartału. Od powyżej przedstawionych zasad istnieją wyjątki np. akcje zakwalifikowane do działu innowacyjnych technologii będą notowane zawsze w systemie notowań ciągłym.
Wraz z wprowadzeniem w 2000r. nowego systemu notowań zrezygnowano z jednoczesnego notowania papierów wartościowych w dwóch systemach (ciągłych i fixingu) jak to miało miejsce wcześniej w przypadku dużej ilości spółek giełdowych.
W systemie notowań ciągłych znajdują się następujące papiery wartościowe :
·        akcje wchodzące w skład indeksów WIG20, TECHWIG, NFI,
·        akcje nowych spółek wprowadzanych na rynek podstawowy,
·        pozostałe akcje o wystarczającej płynności,
·        obligacje skarbowe i inne,
·        certyfikaty inwestycyjne,
·        instrumenty pochodne (kontrakty terminowe, warranty, opcje),
·        listy zastawne,
·        prawa poboru z akcji notowanych w systemie notowań ciągłych,
·        prawa do nowych akcji, o ile akcje te będą notowane w systemie notowań ciągłych.
W systemie notowań jednolitych z dwukrotnym fixingiem notowane będą :
·        akcje spółek o średniej płynności,
·        akcje nowych spółek wprowadzanych na rynek równoległy,
·        prawa poboru z akcji notowanych w systemie notowań jednolitych z dwoma fixingami,
·        prawa do nowych akcji, o ile akcje te będą notowane w systemie notowań jednolitych z dwoma fixingami.
W systemie notowań jednolitych z jednym fixingiem notowane będą :
·        akcje spółek o niskiej płynności,
·        akcje nowych spółek wprowadzanych na rynek wolny,
·        prawa poboru z akcji notowanych w systemie notowań jednolitych z jednym fixingiem,
·        prawa do nowych akcji, o ile akcje te będą notowane w systemie notowań jednolitych z jednym fixingiem.
Przebieg sesji
W związku z rozbiciem poszczególnych papierów wartościowych na różne systemy notowań, sesja giełdowa dla każdego z tych systemów przebiega w całkowicie inny sposób.
Notowania ciągłe
Przebieg sesji dla notowań ciągłych
faza
Godziny
przed otwarciem
8:30 - 9:00 - dla kontraktów terminowych
8:30 - 10:00 - dla rynku kasowego
otwarcie (fixing)
9:00 - na rynku kontraktów terminowych
10:00 - na rynku kasowym
notowania ciągłe
9:00 - 16:00 - na rynku kontraktów terminowych
10:00 - 16:00 - na rynku kasowym
przed zamknięciem
16:00 - 16:10
zamknięcie (fixing)
16:10
przed otwarciem
16:10 - 16:30
W systemie notowań ciągłych sesja rozpoczyna się o godzinie 8:30 tzw. "fazą przed otwarciem". W tym momencie można składać zlecenia, które będą przekazywane do arkusza zleceń, na którym są one odpowiednio grupowane. W tej fazie następuje ustalanie teoretycznego kursu otwarcia (TKO) zarówna dla danego papieru wartościowego jak i dla całego rynku w postaci indeksów giełdowych WIG, WIG20, TechWIG, MIDWIG i NIF. TKO jest upubliczniany, przez co inwestor ma możliwość oceny rynku i elastycznego działania w stosunku do nastrojów panujących na giełdzie poprzez składanie nowych zleceń lub anulowanie wcześniej złożonych.
Kulminacyjnym momentem w tym systemie notowań (i nie tylko tym) jest ustalenie kursu otwarcia poprzez zasadę fixingu, którym jest ostatni podany teoretyczny kurs otwarcia. Kurs otwarcia jest ustalany o godz. 10:00 akcji, obligacji etc. a dla kontraktów terminowych o godz. 9:00.
W tej chwili na krótko wstrzymuje się proces składania nowych zleceń i następuje realizacja zleceń złożonych w fazie przed sesją. Od tej chwili następują właściwe notowania ciągłe, które trwają do godz. 16:00. Podczas tych kilku godzin składane zlecenia są realizowane natychmiast (jeżeli znajduje się druga strona transakcji) lub oczekują na realizację w arkuszu zleceń. Aby zapobiec ustalenia się przypadkowego kursu zamknięcia, który jest odniesieniem dla kolejnej sesji giełdowej, o godz. 16:00 następuje faza przed zamknięciem, która jest powtórzeniem fazy przed otwarciem, również kończącej się fixingiem. O godz. 16:10 rozpoczyna się faza przed otwarciem, która dotyczy kolejnej sesji i trwa do 16:30.
Notowania jednolite
Sesja w systemie notowań jednolitych (zarówno z jednym jak i dwoma fixingami) przebiega w inny sposób niż w notowaniach ciągłych. Od godz. 8:30 do 11:00 trwa faza przed sesją. W jej trakcie przyjmowane są zlecenia i podawany jest teoretyczny kurs otwarcia (TKO). O godz. 11:00 rozpoczyna się faza interwencji w trakcie której animatorzy rynku mogą modyfikować swoje zlecenia w celu :
·        zwiększenia płynności danego papieru wartościowego,
·        zmniejszenia nierównowagi występującej przy określonym kursie teoretycznym.
Modyfikacje wykonane przez animatora mogą dotyczyć jedynie zwiększenia wolumenu obrotu, podwyższenia ceny w zleceniach kupna lub obniżenia ceny w zleceniach sprzedaży. Działania wykonane przez animatora są widoczne dla wszystkich uczestników obrotu. Po zakończeniu tej fazy o 11:15 następuje fixing i zostają zawarte transakcje.
Po fixingu rozpoczyna się trwająca 30 minut faza dogrywki. W trakcie dogrywki inwestorzy mogą handlować za pośrednictwem giełdy papierami wartościowymi, ale tylko po kursie z fixingu. W trakcie dogrywki napływają zlecenia kupna i sprzedaży, sumuje się je i ustala się, jaka jest sytuacja na rynku, np. Sprzedaż 12.500 akcji spółki X, jednak po chwili inwestor Z postanowił kupić 20.000 akcji tej spółki - sytuacja na rynku wygląda następująco : Kupno 7.500 akcji, kolejny inwestor (T) złożył zlecenie na 10.000 akcji, sytuacja na rynku : Kupno 17.500, w tym momencie dogrywka się zakończyła : inwestor Z kupił 12.500, nie zdołał kupić 7.500, a inwestor T nie kupił nic, po prostu nie było chętnych do sprzedaży. Oczywiście w praktyce dogrywka wygląda bardziej dynamicznie, przewaga kupna i sprzedaży często się zmienia, a o realizacji zleceń decyduje kolejność ich zgłaszania.
Po fazie dogrywki sesja przebiega następująco :
·        dla papierów wartościowych notowanych w systemie jednokrotnego fixingu rozpoczyna się trwająca do 16:30 faza przed sesją w trakcie, której inwestorzy mogą składać zlecenia na następną sesję,
·        dla papierów wartościowych notowanych w systemie podwójnego fixingu procedura rozpoczyna się od początku, najpierw faza przed sesją, o 14:45 interwencja, o 15:00 fixing, od 15:00 do 15:30 dogrywka, a po jej zakończeniu kolejna faza przed sesją trwająca do 16:30.
Przebieg sesji dla notowań z podwójnym fixingiem
faza
godziny
przed otwarciem
8:30 - 11:00
interwencja
11.00-11.15
otwarcie (I fixing)
11.15
dogrywka
11:15 - 11:45
przed otwarciem
11:45-14:45
interwencja
14:45 - 15:00
otwarcie (II fixing)
15:00
dogrywka
15:00 - 15:30
przed otwarciem
16:10 - 16:30
Â
Przebieg sesji dla notowań z pojedynczym fixingiem
faza
godziny
przed otwarciem
8:30 - 11:00
interwencja
11.00-11.15
otwarcie (fixing)
11.15
dogrywka
11:15 - 11:45
przed otwarciem
11:45-16:30
Â
Â
Równoważenie rynku
Specyfika przyjętego systemu notowań powoduje, że mogą wystąpić sytuacje nietypowe, zwłaszcza w trakcie ustalania kursu otwarcia i zamknięcia jak i podczas samych notowań ciągłych. Następuje wtedy przerwanie normalnej procedury i wdrożenie faz specjalnych : zamrożenia rynku i równoważenia rynku. Zamrożenie rynku następuje, gdy wprowadzone do systemu zlecenie Po Każdej Cenie (PKC) nie może zostać zrealizowane w całości lub, gdy w wyniku realizacji złożonego zlecenia z limitem ceny kurs papieru wartościowego wykroczyłby poza dopuszczalne ograniczenia wahań (ustalonych dla bezpieczeństwa, aby cena papierów wartościowych nie zmieniła się w czasie sesji o znaczną wartość, co ma zabezpieczyć inwestorów przed bardzo wysokimi stratami). Po zamrożeniu notowań automatycznie ogłaszane jest równoważenie rynku. Podczas fazy równoważenia możliwe jest składanie nowych zleceń i anulowanie wcześniejszych. Te cechy powodują, że faza ta jest podobna do zwykłej fazy przed sesją łącznie z procedurą ogłaszania teoretycznego kursu ponownego otwarcia.
O zakończeniu równoważenia rynku decyduje Przewodniczący sesji, jeżeli ustalony kurs spełnia następujące zasady :
·        maksymalizacji wolumenu obrotu,
·        minimalizacji różnicy między liczbą papierów w zleceniach kupna i sprzedaży,
·        minimalizacji różnicy między kursem określanym a kursem odniesienia,
·        mieści się w ustalonych widełkach dopuszczalnych wahań kursu.
Jeżeli ustalony kurs spełnia powyższe warunki ustala się kurs w procesie fixingu i następuje powrót do notowań.
Jeżeli jednak nie jest możliwe ustalenie kursu spełniającego powyższe warunki, Przewodniczący sesji może :
·        zmienić ograniczenia wahań kursu,
·        zakończyć notowanie, ogłaszając nietransakcyjny kurs zamknięcia równy górnemu ograniczeniu wahań w przypadku przewagi zleceń kupna lub dolnemu ograniczeniu wahań, gdy przeważają zlecenia sprzedaży.
Ustalanie kursu
Jak już wiemy notowania w systemie notowań jednolitych opierają się na mechanizmie fixingu. Aby jednak mechanizm ten najlepiej spełniał swoje zadanie giełda ustaliła szczegółowe zasady jego wykorzystania. Fixing pełni bardzo ważną rolę, gdyż w jego wyniku zostaje ustalona obowiązująca w danym dniu cena papieru wartościowego.
Giełda papierów wartościowych poprzez ustalenie kursu dąży do :
·        maksymalizacji wolumenu obrotu,
·        minimalizacji różnicy między liczbą papierów w zleceniach kupna i sprzedaży,
·        minimalizacji różnicy między kursem określanym a kursem odniesienia.
Ustalony kurs musi bezwzględnie spełniać następuje warunki :
·        wszystkie aktywne zlecenia Po Każdej Cenie (PKC), wszystkie aktywne zlecenia kupna z limitem ceny wyższym od określonego kursu oraz wszystkie aktywne zlecenia sprzedaży z limitem ceny niższym od określonego kursu muszą być zrealizowane w całości,
·        zlecenia po cenie rynkowej na otwarcie (PCRO) i aktywne zlecenia z limitem ceny równym kursowi określonemu mogą być zrealizowane całkowicie, częściowo lub pozostać niezrealizowane,
·        wszystkie zlecenia kupna z limitem ceny niższym od kursu określonego, wszystkie zlecenia sprzedaży z limitem ceny wyższym od kursu określonego nie są zrealizowane.
Ponadto ustalony kurs musi mieścić się w przedziale wahań ustalonych dla danego rynku notowań tzn. nie kurs nie może się zmienić o większą wartość procentową niż dopuszczalna.
Dopuszczalne wahania kursu dla notowań z podwójnym fixingiem
instrument
dopuszczalna zmiana kursu na fixingu
akcje
+/- 10 % (z możliwością rozszerzenia o 10 %) od kursu odniesienia na ostatnim fixingu
prawa do akcji notowanych w systemie jednolitym z dwoma fixingami
+/- 10 % (z możliwością rozszerzenia o 10 %) od kursu odniesienia na ostatnim fixingu
prawa poboru z akcji notowanych w systemie jednolitym z dwoma fixingami
bez ograniczeń wahań kursów
Â
Dopuszczalne wahania kursu dla notowań z pojedynczym fixingiem
instrument
dopuszczalna zmiana kursu na fixingu
akcje
+/- 15 % (z możliwością rozszerzenia o 10 %) od kursu odniesienia na ostatnim fixingu
prawa do akcji notowanych w systemie jednolitym z jednym fixingiem
+/- 15 % (z możliwością rozszerzenia o 10 %) od kursu odniesienia na ostatnim fixingu
prawa poboru z akcji notowanych w systemie jednolitym z jednym fixingiem
bez ograniczeń wahań kursów
Jeżeli ustalony kurs nie mieści się w ramach ustalonych widełek wahań, także po ich rozszerzeniu ustalany jest kurs nietransakcyjny równy górnemu ograniczeniu w przypadku przewagi zleceń kupna lub dolnemu ograniczeniu w przypadku przewagi zleceń sprzedaży, co wynika z praw popytu i podaży. Dodatkowo dla podkreśleniu tego faktu obok kursu umieszcza się ofertę kupna (OK) w przypadku przewagi kupujących lub ofertę sprzedaży (OS) w przypadku przewagi podaży.
W czasie fixingu jako pierwsze realizowane są wszystkie zlecenia Po Każdej Cenie (PKC) a także zlecenia z limitem ceny wyższym w przypadku kupna i niższym w przypadku sprzedaży od wyznaczonego kursu są realizowane w całości. Następnie realizowane są zlecenia Po Cenie Rynkowej na Otwarcie i w dalszej kolejności z limitem ceny równym wyznaczonemu kursowi jednolitemu. Oba te rodzaje zleceń mogą być zrealizowane częściowo, a więc podlegać alokacji lub pozostać niezrealizowane w całości. Jeżeli w danej grupie znajdzie się kilka równorzędnych zleceń, co do ceny, pierwszeństwo będzie miało to, które zostało złożone wcześniej. W związku z tym w obecnym systemie notowań nabrała znaczenia szybkość podejmowania decyzji, która może wpłynąć na fakt zrealizowania transakcji.
W trakcie notowań ciągłych transakcje są zawierane na bieżąco, jeżeli więc zlecenie spełnia warunek ceny zostaje zrealizowane natychmiast. Jeżeli jednak nie ma chętnych do transakcji do transakcji po określonym kursie, zlecenia trafia do arkusza zleceń i oczekuje na realizację. Podobnie jak w przypadku notowań w systemie notowań jednolitych z dwóch równorzędnych zleceń jako pierwsze zostanie zrealizowane te, które zostało złożone wcześniej. Jak już wspomnieliśmy w systemie notowań ciągłych ustala się kurs otwarcia i zamknięcia posługując się mechanizmem fixingu. Jeżeli nie ma możliwości ustalenia kursu spełniającego warunek maksymalizacji wolumenu obrotu, minimalizacji różnicy między liczbą papierów wartościowych w zleceniach sprzedaży i kupna możliwych do realizacji po określonym kursie oraz minimalizacji różnicy między kursem określanym a kursem odniesienia giełda wdraża jedną z poniższych metod postępowania :
·        za kurs otwarcia przyjmuje się kurs pierwszej transakcji podczas notowań ciągłych a w przypadku kursu zamknięcia kurs ostatniej transakcji gdy zostaje spełniony jeden z warunków :
a) występuje brak zleceń,
b) występują wyłącznie zlecenia kupna lub wyłącznie zlecenia sprzedaży,
c) najwyższy limit ceny w zleceniu kupna jest niższy od najniższego limitu ceny w zleceniu sprzedaży,
·        następuje zamrożenie rynku i rozpoczyna się proces równoważenia, gdy zostaje spełniony jeden z warunków :
a) w arkuszu zleceń znajdują się wyłącznie zlecenia kupna nie zawierające limitu ceny lub tylko zlecenia sprzedaży nie zawierające tego limitu,
b) określony kurs wykracza poza dopuszczalne ograniczenia wahań.
Jeżeli w wyniku równoważenia pojawi się możliwość ustalenia kursu następuje powrót do notowań. Jeżeli jednak w trakcie równoważenia w dalszym ciągu nie można wyznaczyć kursu mieszczącego się w ramach dopuszczalnych wahań, Przewodniczący sesji może zmienić ograniczenia wahań kursów lub zakończyć notowania, ogłaszając nietransakcyjny kurs równy górnemu ograniczeniu wahań w przypadku przewagi zleceń kupna bądź dolnemu ograniczeniu, gdy przeważają zlecenia sprzedaży. Równoważenie ogłaszane jest także w trakcie trwania właściwych notowań ciągłych, gdy kurs nie mieści w przedziale dopuszczalnych wahań.
Dokładność określania kursów papierów wartościowych
akcje, prawa poboru, prawa do nowych akcji, warranty, certyfikaty inwestycyjne
(kurs podawany w złotych)
kurs papieru
dokładność
Kurs <= 5 zł
do 1 grosza
5 zł < kurs <= 20 zł
do 5 groszy
20 zł < kurs <= 100 zł
do 10 groszy
kurs > 100 zł
do 50 groszy
obligacje
(kurs podawany w punktach procentowych)
kurs obligacji
dokładność
wartość nominalna obligacji < 100 zł
do 0,1 punktu procentowego
wartość nominalna obligacji >= 100 zł
do 0,01 punktu procentowego
Â
Â
Rodzaje zleceń
Wraz z wdrożeniem pod koniec 2000r. nowego systemu giełdowego Warset pojawiło się znacznie więcej typów zleceń, czyli dyspozycji kupna lub sprzedaży papierów wartościowych.
Można je podzielić wg następujących rodzajów :
·        ze względu na występowanie limitu ceny :
a) zlecenia z limitem ceny,
b) zlecenia bez limitu:
- Po Cenie Rynkowej (PCR),
- Po Cenie Rynkowej na Otwarcie (PCRO),
- Po Każdej Cenie (PKC),
·...