Twoim problemem jest to, że powszechną NICOŚĆ mylisz z osobistą PUSTKĄ
Dydaktyka- sciąga
1. OMÓW PRZEDMIOT BADAŃ, FUNKCJE I ZADANIA DYDAKTYKI OGÓLNEJDydaktyka jako nauka o nauczaniu uczeniu się to system poprawnie uzasadnionych twierdzeń i hipotez dotyczących procesu, zależności i prawidłowości nauczania uczenia się oraz sposobów kształtowania tego procesu przez człowieka.Dydaktyka jako nauka powinna wyjaśnić zjawiska dydaktyczne w sposób przyjęty w nauce, ponieważ normy i zasady procesu nauczania- uczenia się, będące wynikiem obiektywnie stwierdzonych zależności mają znacznie większą wartość niż ustalone subiektywnie, przez niekontrolowane doświadczenia. Funkcje dydaktyki:* poznawcza (teoretyczna):- o charakterze diagnostycznym (jak jest , co jest ), - o charakterze prognostycznym (jak będzie , co będzie , jak być powinno ) - polega na tym, że dydaktyka jako nauka rozpatruje działalność dydaktyczną z różnych stron, odkrywa lub tylko ustala fakty bezpośrednio lub pośrednio z nią związane, systematyzuje i uogólnia te fakty, tłumaczy je, ustala jakościowe i ilościowe związki między nimi.* empiryczna (praktyczna, instrumentalna, utylitarna) :- wskazywanie konkretnych metod, form organizacyjnych, środków, które mogą pomóc pedagogom w ich pracy dydaktycznej;- polega na tym, że dydaktyka spełnia służebną rolę wobec życia społecznego, dostarczając nauczycielom (oraz innym osobom zajmującym się kształceniem i działalnością oświatową) norm praktycznych, których zastosowania w działalności praktycznej podnosi efektywność działania. Przedmiot dydaktyki ogólnej:Przedmiotem badań dydaktyki jest przede wszystkim wszelka świadoma działalność dydaktyczna, wyrażająca się w procesach nauczania uczenia się, samokształcenia i samouctwa, w ich treści, przebiegu, metodach, środkach i organizacji, podporządkowana przyjętym celom. Może tym przedmiotem być również szeroko rozumiana działalność szkół oraz innym placówek kształcenia i oświaty, zarówno w jednym jak i wielu krajach, jej cele i treści programowe, praca nauczycieli i uczniów, jak również formy i warunki organizacyjno środowiskowe tej działalności. (W. Okoń)Przedmiotem badań dydaktycznych jest analiza systemów dydaktycznych cele, treści, procesy, zasady, metody, formy organizacyjne oraz środki nauczania uczenia się. Zjawiska te dydaktyka systematyzuje, porównuje i analizuje aby następnie móc preparować zachodzące między nimi zależności jakościowe i ilościowe. (Kupisiewicz)Szczegółowy przebieg badań dydaktyki ogólnej:- aparatura terminologiczna i metodologiczna dydaktyki- cele kształcenia- proces nauczania uczenia się- zasady kształcenia- metody kształcenia- formy organizacyjne- środki dydaktyczne- systemy dydaktyczne- osiągnięcia i niepowodzenia szkolneZadania dydaktyki ogólnej:1. opis i analiza elementów składających się na przedmiot badań dydaktyki ogólnej2. wykrywanie prawidłowości charakterystycznych dla procesu nauczania uczenia się3. ustalanie norm postępowania zasad w oparciu o wykryte prawidłowości4. analiza i opis systemów dydaktycznych charakterystycznych dla szkolnictwa różnych krajów 2. SCHARAKTERYZUJ SYSTEM DYDAKTYKI HERBERTOWSKIEJ JAKO PODSTAWĘ SZKOŁY TRADYCYJNEJ (ZALETY I WADY)Szkoła tradycyjna - podział treści nauczania na przedmioty, przekaz wiedzy przez nauczyciela, uczniowie są na ogół pasywni, uczniowie nie decydują o doborze treści nauczania, dominuje uczenie się pamięciowe, zachęcanie uczniów do nauki ma motywy zewnętrzne, częsta kontrola wyników nauczania, współzawodnictwo, szkoła jest jedynym terenem uczenia się tylko pracy domowe wykonywane są po za nią, słaby nacisk na samorzutną twórczość uczniów. Charakterystyka szkoły tradycyjnej (Jan Fryderyk Herbart przełom XVIII i XIX w):Cele: - ukształtowanie jednostki silnej moralnie- przekazywanie uczniom jak największej ilości wiedzy na całe życieTreści: - wiadomości teoretyczne - proces nauczania dominuje nad procesem uczenia się - duże ilości wiedzy z różnych dyscyplin przeważnie humanistycznych - podział treści nauczania na przedmiotyNauczyciel: - konserwatywny, rutyniarz, podporządkowany władzom zwierzchnim, systematycznyUczeń: - biernyMetody: - podające, werbalne (pogadanka, wykład), praca z książką, pokazFormy organizacji: - system klasowo-lekcyjny - praca indywidualna lecz każdy uczeń robi sam to co inniŚrodki dydaktyczne: - podręczniki, plansze, kreda, tablicaFormy oceniania: stopnieTok: podającyZasady nauczania: - zasada stopniowania trudności - systematyczności - poglądowości - trwałości wiedzyMotywacja: zewnętrzna kary, nagrodyZalety: - podział treści na przedmioty - wiedza uporządkowana, usystematyzowana- uporządkowana struktura lekcji - trwałość wiedzy (powtarzanie)- dyscyplina- małe koszty utrzymania szkołyWady:- przekaz wiedzy przez nauczyciela- przekazywane są jedynie wiadomości teoretyczne- wiedza encyklopedyczna- program nauczania nie uwzględnia postępu technicznego- uczniowie nie decydują o doborze treści nauczania - odizolowanie treści i procesu kształcenia od potrzeb społecznych- szkoła jest jedynym terenem uczenia się tylko praca domowe wykonywane są poza nią- względne ubóstwo metod i środków nauczania- rygorystyczne przestrzeganie przez nauczycieli struktury lekcji wg stopni formalnych- wychowanie powierzchowne oparte na represji- nadmierny rygoryzm- niedostateczne respektowanie potrzeb i zainteresowań poznawczych dzieci- słaby nacisk na samorzutną twórczość uczniów- uczniowie są na ogół pasywni- dominuje uczenie się pamięciowe; zapamiętywanie mechaniczne- przeładowanie pamięci- brak stymulacji intelektualnej - zbyt częsta kontrola wyników nauczania- uczniów mają zachęcać do nauki motywy zewnętrzne głównie stopnie- współzawodnictwo wśród uczniów - uczeń jest zestresowany, bezkrytyczny, niesamodzielny3.SCHARAKTERYZUJ SYSTEM DYDAKTYKI DEWEYA JAKO PODSTAWĘ SZKOŁY PROGRESYWISTYCZNEJ (ZALETY I WADY)Szkoła progresywistyczna - podział treści nauczania interdyscyplinarne bloki, samodzielne zdobywanie wiedzy przez uczniów, nauczyciel pełni przeważnie rolę obserwatora pracy dzieci i młodzieży, uczniowie są aktywni, uczniowie mają pewien wpływ na dobór treści nauczania, dominuje uczenie się oparte na rozwiązywaniu problemów, niezbyt częsta kontrola wyników nauczania, współpraca, szkoła jest głównym ale nie jedynym miejscem uczenia się.Charakterystyka szkoły progresywistycznej John Dewey przełom XIX i XX w:Cele: - rozwijanie zainteresowań, zdolności twórczych, aktywności - przekazywanie uczniom pewnego zasobu umiejętnościTreści: - treści dotyczące umiejętności praktycznych - uczenie się przeważa nad nauczaniem- wiedza teoretyczna podporządkowana działaniu praktycznemu- treści zgodne z zainteresowaniami uczniówNauczyciel: - otwarty na ucznia, podsuwający problemy do rozwiązania, - uaktywniający, przeważnie pełni rolę obserwatora Uczeń: aktywny Metody: poszukujące, eksperymenty, zajęcia praktyczne, dyskusja, obserwacja Formy organizacji:- lekcja- wycieczka- praca laboratoryjna- warsztaty - praca indywidualnaŚrodki dydaktyczne: modele, mapy i przeróżne narzędziaFormy oceniania: - forma opisowa, graficzna, zaliczenie, brak stopniTok: - poszukującyZasady nauczania: - zasada wiązania teorii z praktyką- świadomego i aktywnego uczestnictwa w zajęciach - poglądowości- stopniowania trudnościMotywacja: wewnętrzna zainteresowanieZalety:- uczniowie mają pewien wpływ na dobór treści nauczania- nauczanie uwzględnia aspekty społeczne- nauczania nie odbywa się schematycznie- uczenie odbywa się w oparciu o rozwiązywanie problemów- uczniów pobudzają do nauki motywy wewnętrzne w tym potrzeby i zainteresowania poznawcze- silny nacisk na samorzutną twórczość uczniów i rozwijanie jej - duża aktywność uczniów- nauczanie współdziałania uczniów współpraca- rozwijanie osobowości uczniów- nacisk na samokontrolę- szkoła jest głównym ale nie jedynym miejscem uczenia się - zajęcia w plenerze oraz różnych pracowniach- rozbudowane środki dydaktyczneWady:- samodzielne zdobywanie wiedzy przez uczniów- przerost zajęć praktycznych- wiedza podporządkowana praktyce- przesadny pajdocentryzm (wszystko podporządkowane rozwojowi dziecka)- brak dyscypliny- na skutek swobody uczniów utrudniona realizacja założonych celów dydaktycznych- wysokie koszty środków o pomocy dydaktycznych- przesadna inicjatywa ucznia nad inicjatywą nauczyciela4. SCHARAKTERYZUJ SYSTEM SZKOŁY WSPÓŁCZESNEJ.Dydaktyka współczesna różni się wprawdzie od dydaktyki tradycyjnej i progresywistycznej, ale nie odrzuca wszystkich założeń. Popiera również zaznajamianie uczniów z podstawami usystematyzowanej wiedzy (herbertowski), czy zalecenia, aby aktywizować dzieci i młodzież w procesie nauczania (progesywistyczny). Zakłada ona, iż czynności uczniów i nauczyciela tworzą w procesie kształcenia zintegrowaną całość, przy równoczesnym zachowaniu zasady kierowniczej roli nauczyciela oraz aktywnego, samodzielnego udziału uczniów.WG. KUPISIEWICZADydaktyka współczesna: ma stanowić teoretyczną podstawę pracy szkoły socjalistycznej. Podstawę tej dydaktyki stanowi materializm dialektyczny i historyczny. Dydaktyka ta zmierza do opracowania takiego modelu procesu nauczania uczenia się, który pozwalałby łączyć w spójną całość poznanie zmysłowe z umysłowym, praktykę i jako źródło wiedzy, i jako kryterium jej prawdziwości z teorią, indywidualne cele i aspiracje oświatowe z polityką państwa.Współczesny system dydaktyki ogólnej zmierza również do zlikwidowania typowej dla herbartyzmu i progresywizmu rozbieżności między teorią i praktyką, między wiadomościami i umiejętnościami, między zdolnością do opisywania i zmieniania rzeczywistości. Miejsce intelektualistycznej i mechanistycznej psychologii Herbarta oraz deweyowskiego behawioryzmu zajęła w dydaktyce współczesnej psychologia, rozumiana jako nauka o wyższych czynnościach istot żywych. Podstawą rozwoju tych czynności jest konieczność regulowania przez człowieka stosunków łączących go ze światem zewnętrznym. Istota procesu nauczania uczenia się opiera się na założeniu że uczniowie powinni przyswajać sobie podstawy usystematyzowanej wiedzy oraz zdobywać określone umiejętności, zarówno w drodze samodzielnych poczynań badawczych jak i w drodze działalności sprowadzającej się do przyjmowania niektórych informacji w postaci gotowej. Do podstawowych zasad budowy progresywistycznych programów nauczania należy postulat spontanicznej aktywności dzieci i młodzieży, wyrażającej się głownie w postaci czynności praktycznych i powiązanych z nimi operacji intelektualnych , a także zasada rekapitulacji historycznego rozwoju ludzkości. Nauczanie całościowe na szczeblu propedeutycznym a przedmiotowe powyżej tego szczebla, rzecznicy współczesnego systemu dydaktyki ogólnej dostrzegają potrzebę ograniczenia nauki całościowej do klas 1 ,2 ,3 szkoły podstawowej. Dydaktyka współczesna opiera się na założeniu że o ostatecznych rezultatach kształcenia nie przesądzają wyłącznie ani czynniki dziedziczne ( natywizm) ani środowiskowe( socjologizm). Czynniki te wywierają wprawdzie wpływ ale o jego wynikach końcowych decyduje świadoma i celowa działalność nauczyciela. 5. ZARZUTY WOBEC SZKOŁY TRADYCYJNEJ, PROGRESYWISTYCZNEJ I WSPÓŁCZESNEJZarzuty wobec szkoły tradycyjnej:- potępiano rygoryzm i autorytaryzm szkoły zbudowanej na jej założeniach, postulując stworzenie szkoły dla życia i przez życie" - dominujący w tradycyjnej szkole intelektualizm i naukę książkową usi łowano zastąpić autentyczną pracą i wszechstronnym, twórczym wysił kiem uczniów" - postulowano, aby oderwane od potrzeb i zainteresowań uczniów pro gramy nauczania oraz nieprzystosowane do możliwości psychicznych dzieci i młodzieży metody i środki pracy dydaktycznej, typowe dla szko ły herbartowskiej, przebudować w myśl hasła szkoła na miarę dziecka" - oderwanie od ży cia społecznego i produkcyjnego, - szkoła tradycyjna, oparta na koncepcji Herbarta, nie odpowiada współczesnym potrzebom edukacyjnym- opis rzeczywistości górował nad przekształcaniem przez dzieci i młodzież dostępnych im fragmentów tej rzeczywistości- ko lejnymi jej cechami były: formalizm i rygoryzm, narzucała ona bowiem nauczycielom różnych typów szkół i różnych przedmiotów nauki szkol nej, ciasny schemat toku lekcji, tłumiący ich inwencję organizacyjną i metodyczną- z ostrą krytyką spotkała się dopiero na przełomie XIX i XX stulecia- celem pracy szkoły jest przekazywanie dzieciom i młodzieży gotowego materiału do zapamięta nia i rygorystyczne egzekwowanie go: że aktywny musi być w szkole przede wszystkim nauczyciel, natomiast uczniowie powinni siedzieć ci cho, uważać i wykonywać polecenia wychowawców, - najskutecz niejsza jest organizacja lekcji oparta na stopniach formalnych - podstawowym obowiązkiem nauczyciela jest realizacja programu nau czania, który nie musi uwzględniać wszystkich potrzeb i zainteresowań uczniów, gdyż potrzeby i zainteresowania pożądane można w ostateczno ści kształtować nawet przy użyciu bodźców awersyjnych.- szkołę tradycyjną cechuje autoryta ryzm, któremu dziecko musi się bezwzględnie podporządkować, a także suchy, herbertowski intelektualizm. - dorosły rozkazuje, dziecko musi słu chać, poddając się całkowicie narzucanym mu opiniom i wzorom.- nauczy ciel naucza i kieruje, natomiast jego uczniowie przysłuchują się, powtarza ją, uczą się na pamięć. - wychowanie i kształcenie uważa się za procesy dłu gotrwałe i systematyczne, które jednak nie muszą nawiązywać ani do po trzeb, ani do zainteresowań uczniów.- celem wysiłków wychowawczych jest nie tyle rozwój indywidualnych zdolności i zainteresowań poznawczych uczniów, co raczej przekazanie wiadomości - ten krytyczny osąd herbartyzmu utrzymuje się notabene do dzisiajZarzuty wobec szkoły progresywistycznej:- współczesnych edukacyjnych potrzeb nie zaspokaja progresywistyczna szkoła wyrosła na podłożu psychodydaktycznej teorii Deweya- przenosi przesadnie zainteresowania ucznia nad jego planowy wysiłek, swobodę nad karność, potrzebę bezpo średnią nad dalekie cele wychowania, doświadczenie indywidualne nad doświadczenie społeczne, psychologiczną organizację nauczania nad konsekwencję logiczną, a inicjatywę ucznia nad inicjatywę nauczyciela6. PORÓWNAJ STOPNIE FORMALNE HERBARTA, DEWEYA Z KONCEPCJAMI STRUKTURY LEKCJI W SZKOLE WSPÓŁCZESNEJ.Stopnie formalne Herbarta: schemat stopni przyswajania treści, obejmujący:- zgłębianie spoczywające, - zgłębianie postępujące, - ogarnianie spoczywające i - ogarnianie postępujące. Tym stopniom odpowiadają od powiednie stopnie nauczania, a mianowicie:- jasność, - kojarzenie, - system - metoda, Mówiąc ogólnie, proces nauczania realizowany zgodnie z koncepcją stopni formalnych Herbarta miał przebiegać od wyobrażeń do pojęć i od pojęć do umiejętności. Jego głównym zadaniem było przekaza nie (w języku Herbarta podanie") uczniom nowego materiału, ze szcze gólnym naciskiem na rozwijanie u nich umiejętności teoretycznych, np. rozwiązywania określonego typu zadań matematycznych za pomocą od powiedniego wzoru.Stopnie formalne wg Deweya:Inna, aniżeli w szkole tradycyjnej musi być organizacja nauczania i inny tok lekcji. Ich wyznaczaniu najlepiej służą poszczególne etapy pełnego aktu myślenia, z których każdy stanowi za razem swoisty stopień formalny nauczania. Nauczyciel powinien zatem tak przygotować i prowadzić lekcje dowolnego przedmiotu, aby ucznio wie:- mogli odczuć określoną trudność, - zdefiniować ją, - formułować pomy sły jej przezwyciężenia (hipotezy), - sprawdzać te pomysły w drodze rozu mowania lub za pomocą obserwacji i eksperymentów - wyprowadzać na tej podstawie wnioski - stosownie do charakteru trudności - teore tyczne lub praktyczne Stopnie formalne nauczania wg Deweya1. doprowadzenie do odczucia trudności2. sformułowanie problemu3. wysunięcie hipotezy (hipotez) dotyczących rozwiązania problemu4. weryfikacja logiczna lub/i empiryczna hipotezy (hipotez)5. działanie zgodne z obraną hipotezą7. WYMIEŃ I OMÓW CELE KSZTAŁCENIA OGÓLNEGO I ZAWODOWEGO:Cele kształcenia ogólnego:* zapewnienie wszystkim uczniom - odpowiednio do ich możliwości - optymalnego roz woju intelektualnegoCel ten jest zrealizowany łącznie z celami wychowania. Głównemu celowi kształcenia ogólnego przyporządkowana jest działalność szkół.Nauczyciel realizuje następujące cele:- Zaznajamianie uczniów z podstawami usystematyzowanej wiedzy o przyrodzie, społeczeństwie, technice i kulturze oraz możliwościami posługiwania się tą wiedzą w praktyce. Od sposobu, w jaki szkoła realizuje ten cel, zależy los uczniów, którzy w przyszłości ubiegają się o przyjęcie na wyższe szczeble nauczania. Zakres wiedzy powinien być taki, aby umożliwiał wszechstronny rozwój i przygotowanie do życia.- Rozwijanie zdolności i zainteresowań poznawczych uczniów, a mia nowicie ich krytycznego myślenia, uwagi, wyobraźni, pamięci, i umiejętności praktycznych.Zdolność wyobraźni i obserwacji warunkuje rozwój najważniejszych zdolności uczenia się jaką jest myślenie. Za pomocą myślenia uczeń porządkuje fakty uogólnia je i dochodzi do ustalenia pojęć. Wraz ze zdolnościami poznawczymi kształtują się zainteresowania poznawcze. - Kształtowanie u dzieci i młodzieży naukowego poglądu na światPoglądy i prze konania stają się wytycznymi postępowania uczniów przede wszyst kim wtedy, kiedy są przez nich przyswajane w trakcie własnej, samo dzielnej działalności poznawczej, nie zaś otrzymane w gotowej posta ci, niejako w darze, od innych osób. W toku realizacji tego celu kształ cenia obowiązuje także postulat rozwijania zdolności i zainteresowań poznawczych uczniów.- Wdrażanie uczniów do samokształcenia, wyrabianie u nich potrze by uzupełniania posiadanej wiedzy i umiejętności w drodze pozaszkolnej.Podstawowym obowiązkiem współczesnej szkoły jest nauczać uczniów jak sami mogą się nauczyć.- Zaznajamianie uczniów z ogólnymi podstawami produkcji i orga nizacji pracy w zakresie najważniejszych dziedzin wytwórczości (prze mysł maszynowy, elektroniczny, chemiczny, rolnictwo)Ten rodzaj kształcenia nazywamy kształceniem politechnicznym W nowej koncepcji nadrzędnym celem jest rozwój człowieczeństwa. W nowej koncepcji już nie wiedza naukowa ale uczeń jako człowiek w procesie nauczania i rozwoju ma stać się zasadniczym punktem odniesienia przy konstruowaniu planu nauczania.Wyróżniamy 4 główne zasady rozwojowe:- odnajdywać harmonię wewnętrzną i równowagę- współistnieć ze środowiskiem przyrodniczym naszej planety- efektywnie współdziałać w ramach różnego rodzaju grup i wspólnot- korzystać z zasobów informacji naszej cywilizacjiCele kształcenia zawodowego:* zdobycie wiedzy zawodowej dotyczącej tych dziedzin specjalnych, które są wspólne dla zawodów objętych danym kierunkiem zawodowym* praktyczne opanowanie typowych metod, środków i form działalności zawodowej* rozwinięcie specjalnych uzdolnień niezbędnych do wykonywania zawodu* rozwinięcie zainteresowań związanych z danym zawodem* przyzwyczajenie się do ciągłego doskonalenia kwalifikacji zawodowych przede wszystkim za pośrednictwem samodzielnego zdobywania wiedzy i umiejętności8. OMÓW NA CZYM POLEGAJĄ UKŁADY TREŚCI KSZTAŁCENIA: LINIOWY, KONCENTRYCZNY I SPIRALNYUkłady treści nauczania:1.Liniowy: poszczególne partie (kroki, porcje) materiału nauczania tworzą nieprzerwany ciąg ściśle ze sobą powiązanych i warunkujących się wzajemnie ogniw, realizowanych zazwyczaj tylko jeden raz w ciągu całego okresu nauki szkolnej.2.Koncentryczny: te same treści powtarza się co pewien czas, rozszerzając stopniowo ich zakres, wzbogacając o nowe składniki, pogłębiając omawiane związki i zależności.3. Spiralny: uczniowie, nie tracąc z pola widzenia problemu wyjściowego, stopniowo wzbogacają zakres dotyczących go informacji oraz pogłębiają ich treść. W przeciwieństwie do układu koncentrycznego, w którym powraca się do danego zagadnienia niekiedy po kilkuletniej nawet przerwie, w układzie spiralnym nie ma tego rodzaju przerw. Inaczej niż w układzie liniowym, nie poprzestaje się na jednorazowej ekspozycji poszczególnych tematów. 9. PRZEDSTAW I OMÓW ŹRÓDŁA WIEDZY UCZNIÓW:1.Bezpośrednie: wiedza zarejestrowana przez nauczyciela2.Pośrednie: słowo mówione, pisaneŚrodki dydaktyczne to wszelkiego rodzaju przedmioty oddziałujące na zmysły uczniów, których zadaniem jest ułatwienie poznawania rzeczywistości. Środki dydaktyczne skracają proces nauczania, pozwalając w krótszym czasie przekazać więcej wiadomości.Podział środków dydaktycznych:- środki naturalne takie jak okazy z otoczenia przyrodniczego, kulturowego, społecznego, które bezpośrednio przedstawiają rzeczywistość - środki techniczne, które pokazują rzeczywistość w sposób pośredni;*wzrokowe: - przeźrocza;- film;- rysunki; - fotografie; - ilustracje z czasopism, folderów itp.; *słuchowe: - nagrania magnetofonowe, płytowe; - audycje radiowe; *wzrokowo słuchowe: - programy telewizyjne; - multimedialne programy komputerowe; *automatyzujące: - maszyny dydaktyczne; - komputery. - środki symboliczne, przedstawiające rzeczywistość za pomocą słowa żywego i drukowanego (w tym podręcznik szkolny), znaków, rysunków technicznych, grafów, map.10. OMÓW ROLE I FUNKCJE PODRĘCZNIKA SZKOLNEGO:Podręcznik stanowi jeden z najważniejszych środków dydak tycznych. Od jego poziomu, układu zawartych w nich informacji, doboru ćwiczeń, ilustracji itp. zależą też jego funkcje dydaktyczne. Umie jętność posługiwania się tymi środkami przez nauczyciela i przez uczniów wpływa w dużej mierze na końcowe efekty dydaktyczno-wycho wawczej pracy szkoły. Służy do:*opanowania nowych wiadomości z danej dziedziny wiedzy, łącznie z ich uporządkowaniem i utrwaleniem;*kształtowania nowych oraz utrwalania już posiadanych umiejętno ści i nawyków, w tym umiejętności samokształcenia;*całościowego, a równocześnie problemowego ujmowania zagad nień, zdobywania nowych wiadomości i umiejętności poprzez racjonalne posługiwanie się już posiadaną wiedzą;*kształtowania nawyku systematycznej kontroli, oceny oraz korekty przebiegu i wyników uczenia się;*rozumienia treści czytanego tekstu, czego wyrazem jest umiejęt ność powtarzania z pamięci najważniejszych wiadomości, rozpoznawa nia desygnatów opisywanych pojęć wśród desygnatów pojęć bliskoznacz nych; egzemplifikowania, za pomocą odpowiednich przykładów, głów nych tez danego rozdziału czy podrozdziału; wyjaśniania związków i za leżności zachodzących między charakteryzowanymi w podręczniku rze czami, zjawiskami, wydarzeniami, procesami itp.W związku z tymi zadaniami podręcznik spełnia różne funkcje dy daktyczne, a w szczególności:*funkcję motywacyjną, która polega na rozwijaniu sfery emocjonalno-motywacyjnej ucznia, a przede wszystkim na kształtowaniu jego zain teresowań oraz pozytywnego nastawienia do uczenia się danego przedmiotu, na mobilizowaniu do pracy; (uświadamianiu uczniom celów i zadań nauczania)*funkcję informacyjną, dzięki której podręcznik umożliwia uczniom wzbogacanie zasobu posiadanej przez nich wiedzy, i to nie tylko za pomo cą tekstu, lecz również fotografii, rysunków, poleceń odsyłających do in nych źródeł i metod zdobywania informacji, jak obserwacja czy ekspery ment (doświadczenie) itp.; (zaznajamianiu dzieci i młodzieży z nowym mate riałem)*funkcję ćwiczeniową, która sprowadza się do kształtowania u uczniów - przede wszystkim w drodze kontroli, oceny i korekty przebie gu oraz wyników własnej pracy - pożądanych umiejętności i nawyków, nie zbędnych w procesie nauczania-uczenia się zarówno danego przedmiotu nauki szkolnej, jak i innych przedmiotów. Funkcja ta ułatwia uczniowi nie tylko zapamiętanie wiadomości, lecz także ich zrozumienie oraz posługi wanie się nimi, gdy tego wymaga sytuacja. Przykładowo: nie wystarczy, aby uczeń wiedział, że (a + b)(a - b) = a2 - b2. Musi on ponadto umieć zastosować ten wzór np. do obliczenia w pamięci iloczynu: 72 x 68 -- (70 + 2)(70 - 2) = 4900 - 4 = 4896. (jego utrwalaniu oraz kontroli i ocenie wy ników nauczania)Wymienione funkcje może i powinien spełniać każdy podręcznik szkolny i akademicki. Sposób ich realizacji zależy jednak od wieku uczniów, charakterystycznych właściwości poszczególnych przedmiotów nauczania, a także od rodzaju kształcenia (stacjonarne, zaoczne).11. WYKAŻ ZWIĄZEK MIĘDZY PLANEM, PROGRAMEM NAUCZANIA A PODRĘCZNIKIEM SZKOLNYMPlan nauczania dla danego typu szkoły, tzn. szkoły ogólnokształcącej lub zawodowej o określonej specjalności, obejmuje pełny rejestr realizo wanych w niej przedmiotów, ich rozkład na poszczególne lata nauki, a także liczbę godzin nauczania przeznaczoną dla każdego przedmiotu zarówno w pełnym cyklu pracy szkoły, jak i w określonych klasach. Tego rodzaju plan stanowi podstawę do opracowania programów nauczania poszczególnych przedmiotów. zawiera tylko wykaz przedmiotów nauki szkolnejProgram nauczania ustala, jakie wiadomości, umiejętno ści i nawyki o trwałych walorach poznawczych i wychowawczych oraz w jakiej kolejności uczniowie mają sobie przyswoić. Na program nauczania składają się zazwyczaj: uwagi wstępne, w których określa się cele nauczania danego przedmiotu; materiał nauczania, obejmujący podstawowe funkcje, pojęcia, pra wa, teorie i ważniejsze hipotezy, metody, techniki pracy, algorytmy, regu ły postępowania itp. z zakresu dyscypliny naukowej odpowiadającej da nemu przedmiotowi; uwagi o realizacji programu oraz wskazówki na temat metod, form organizacyjnych i środków umożliwiających skuteczną realizację mate riału nauczania objętego programemPrzedmioty objęte planem nauczania dzieli się przeważnie na:*obowiązkowe zawierające podstawy wiedzy o przy rodzie, społeczeństwie, technice i kulturze, stanowią wspólny dla wszyst kich uczniów kanon wykształcenia.*fakultatywne dotyczą zagadnień bardziej szczegółowych i wiążą się głównie z dążeniem szkoły do zaspokojenia indywidualnych potrzeb i zainteresowań uczniów. Liczba przedmiotów fakultatywnych wzrasta zazwyczaj w mia rę przechodzenia uczniów z niższych szczebli nauczania na wyższe. Wte dy też występują one zarówno w planie zajęć pozalekcyjnych, jak i lekcyj nych.W planach i programach nauczania realizowanych w szkolnictwie śre dnim ogólnokształcącym i zawodowym występują - aczkolwiek w różnym wymiarze godzin nauczania - takie grupy przedmiotów wspólnych, jak:*instrumentalne, będące narzędziem porozumiewania się ludzi (język ojczysty i przynajmniej jeden język obcy), *społeczne (historia, wy chowanie obywatelskie), *matematyka, której formalny charakter pozwala ujmować stosunki ilościowe istniejące w rzeczywistości przyrodniczej, technice oraz w życiu społecznym, *wychowanie fizyczne*przysposobienie obronne. Ponadto plany i programy nauczania dla szkół ogólnokształcą cych oraz dla niektórych typów szkół zawodowych obejmują przedmioty:*przyrodnicze (biologia, fizyka i geografia), natomiast przedmioty *artystyczno-techniczne (zajęcia praktyczno-techniczne, wychowanie plastyczne i wychowanie muzyczne) są realizowane przede wszystkim w szkołach ogólnokształcących, podobnie jak zawodowe - w szkołach zawodowych.Programy powinny spełniać następujące funkcje:1) zapewniać ciągłość systemowi kształcenia, tworzyć układ odnie sienia dla szczegółowych decyzji programowych oraz kontrolować prze bieg i wyniki realizowanych zadań dydaktyczno-wychowawczych;2) zapewniać uczniom jak najlepsze warunki do nauki oraz tworzyć okoliczności sprzyjające adekwatnemu porównywaniu ocen i świadectw szkolnych;3) umożliwiać ponadprzedmiotową realizację treści programowych, zwłaszcza w grupach przedmiotów pokrewnych, np. społeczno-humanistycznych czy przyrodniczych, otwierając przed nauczycielkami szerokie pola do indywidualnych rozwiązań, nazywane wolnymi przestrzeniami programowymi Podręcznik stanowi jeden z najważniejszych środków dydak tycznych. Od jego poziomu, układu zawartych w nich informacji, doboru ćwiczeń, ilustracji itp. zależą też jego funkcje dydaktyczne. Umie jętność posługiwania się tymi środkami przez nauczyciela i przez uczniów wpływa w dużej mierze na końcowe efekty dydaktyczno-wycho wawczej pracy szkoły. Służy do:*opanowania nowych wiadomości z danej dziedziny wiedzy, łącznie z ich uporządkowaniem i utrwaleniem;*kształtowania nowych oraz utrwalania już posiadanych umiejętno ści i nawyków, w tym umiejętności samokształcenia;*całościowego, a równocześnie problemowego ujmowania zagad nień, zdobywania nowych wiadomości i umiejętności poprzez racjonalne posługiwanie się już posiadaną wiedzą;*kształtowania nawyku systematycznej kontroli, oceny oraz korekty przebiegu i wyników uczenia się;*rozumienia treści czytanego tekstu, czego wyrazem jest umiejęt ność powtarzania z pamięci najważniejszych wiadomości, rozpoznawa nia desygnatów opisywanych pojęć wśród desygnatów pojęć bliskoznacz nych; egzemplifikowania, za pomocą odpowiednich przykładów, głów nych tez danego rozdziału czy podrozdziału; wyjaśniania związków i za leżności zachodzących między charakteryzowanymi w podręczniku rze czami, zjawiskami, wydarzeniami, procesami itp.12. POJĘCIE I KLASYFIKACJA ZASAD NAUCZANIA WG KUPISIEWICZA I OKONIA:Zasady nauczania - ogólne normy postępowania dydaktycznego, które nazywamy zasadami nauczania i które określają jak należy realizować cele kształcenia. Przez zasady nauczania będziemy rozumieć te normy postępowania dydaktycznego , których przestrzeganie pozwala nauczycielowi zaznajamiać uczniów z podstawami usystematyzowanej wiedzy , rozwijać ich zainteresowania i zdolności poznawcze, wpajać im podstawy naukowego poglądu na świat oraz wdrażać do samokształcenia. Tak rozumiane zasady nauczania służą realizacji ogólnych celów kształcenia. Podstawowe składniki procesu nauczania uczenia się, którymi są uczeń, nauczyciel oraz materiał nauczania. (kupisiewicz)Zasady te to:- zasada świadomego i aktywnego udziału uczniów w procesie nauczania uczenia się,- zasada systematyczności, - zasada trwałości wiedzy uczniów,- zasada operatywności,- zasada wiązania teorii z praktyką,- zasada poglądowości,- zasada przystępności.Zasada nauczania to twierdzenie oparte na prawie naukowym, rządzącym jakimiś procesami. Zgodnie z drugim znaczeniem, zasada to norma postępowania uznanego za obowiązujące. W znaczeniu trzecim, zasada jest tezą wywiedzioną z jakiejś doktryny. (Okoń)Zasady te to:- zasada systematyczności,- zasada samodzielności,- zasada efektywności,- zasada indywidualizacji i uspołecznienia.13. POJĘCIA I KLASYFIKACJA METOD NAUCZANIA WG. KUPISIEWICZA I OKONIA.Metody nauczania systematycznie stosowany sposób pracy nauczyciela z uczniami, umożliwiający osiąganie celów kształcenia, jest to wypróbowany układ czynności nauczycieli i uczniów realizowanych świadomie w celu spowodowania złożonych zmian w osobowości uczniów. (okoń)Dobór metod kształcenia zależy od takich czynników jak: - wiek ucznia- charakterystyczne właściwości poszczególnych przedmiotów nauczania- cele i zadania dydaktyczne jakie nauczyciel powinien zrealizować w ciągu danej lekcji lub jednostki metodycznej.- Od pozostałych ogniw układu: cele - treści- zasady formy organizacyjne środki nauczania uczenia się .Klasyfikacja metod oparta na koncepcji wielostronnego nauczania-uczenia się Wincentego Okonia:*metody asymilacji wiedzy - uczenie się przez przyswajanie:- pogadanka, dyskusja, wykład, praca z książką; *metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy - uczenie się przez odkrywanie; - klasyczna metoda problemowa, - metoda przypadków, - metoda sytuacyjna, - giełda pomysłów - mikronauczanie, - gry dydaktyczne: zabawy inscenizacyjne, gry symulacyjne, gry logiczne; *metody waloryzacyjne (eksponujące wartości) uczenie się przez przeżywanie; - metody impresyjne, metody ekspresyjne; *metody praktyczne uczenie się przez działanie; - metody ćwiczebne, - metody realizacji zadań wytwórczych. Podział wg Kupisiewicza z dodanymi metodami aktywizującymi:- metody oparte na słowie (werbalne): wykład, opowiadanie, pogadanka, opis, dyskusja, praca z książką;- metody oparte na obserwacji i pomiarze (oglądowe): pokaz, pomiar; - metody oparte na praktycznej działalności uczniów: laboratoryjna (tradycyjna, problemowa), zajęć praktycznych; - metody aktywizujące: burza mózgów, sytuacyjna, inscenizacji, problemowa; 14. OMÓW GRUPY METOD NAUCZANIA:1.Metody oparte na słowie (werbalne) w procesie poznania wielką rolę odgrywa słowo, ponieważ dzięki niemu możemy wyrażać naszą wiedzą o świecie. Należy posługiwać się nim właściwie.Opowiadanie polega na zaznajamianiu uczniów z określonymi rzeczami, zjawiskami, wydarzeniami i/lub procesami w formie ich słownego opisu. Skuteczność jego zależy od tego czy nauczyciel operuje słowami zrozumiałymi dla uczniów a także od racjonalnego wiązania pokazu z objaśnieniami słownymi w klasach wyższych z dyskusja. Opowiadanie powinno wdrażać uczniów do słuchania ze zrozumieniem i zapamiętywania najważniejszych faktów. Powinno być formułowane jasno, zwięźle i plastycznie aby mogło stanowić wzór dla uczniów.Opis dotyczy na ogół cech charakterystyki cech, budowy, struktury itp. Określonych rzeczy, tzn. tego co jest względnie stałe czyli opis służy do przedstawiania układów statycznych.Wykład służy przekazywaniu uczniom określonych informacji z zakresu nauk o przyrodzie, społeczeństwie, technice i kulturze; aktywizuje myślenie hipotetyczno- dedukcyjne słuchaczy. Przedmiotem wykładu jest przeważnie opis złożonych układów rzeczy, zjawisk, wydarzeń i procesów oraz zachodzących między nimi związków i zależności głównie o charakterze przyczynowo skutkowym. Ogromne znaczenie ma przejrzysta, logiczna struktura, żywy język, racjonalne rozmieszczenie momentów syntetyzujących oraz wielostronne naświetlenie głównego wątkumerytorycznego. Pogadanka wymaga od uczniów nie tylko myślenia za nauczycielem lecz zmusza do samodzielnej pracy myślowej. Istota pogadanki polega na rozmowie nauczyciela z uczniami przy czym nauczyciel jest w tej rozmowie osobą kierującą zadaje uczniom pytania na które oni udzielają odpowiedzi. Pogadanka należy do najstarszych metod pracy dydaktycznej. Posługiwał się nią Sokrates i od jego nazwiska pochodzi pogadanka sokratyczna z czasem nazwana poszukującą . Rodzaje pogadanki : wstępna, syntetyzująca, utrwalająca i kontrolna. Dyskusja jej istota polega na wymianie poglądów na określony temat. Warunkiem koniecznym jest uprzednie przygotowanie uczniów do dyskusji. Przy posługiwaniu się ta metoda wskazane jest respektowanie następujących zasad:- dyskutowanie powinno być formą zespołową zmierzającą do rozwiązania zagadnień a nie konfliktem- uczeń powinien być zdyscyplinowany- uczeń powinien ważyć swoje słowa wypowiadając je z namysłem- uczeń powinien ściśle referować twierdzenia przeciwnika, nie deformując ich- uczeń nie może dokuczać przeciwnikowi- uczeń nie powinien zabierać głosu w kwestiach zbyt mało sobie znanych- uczeń powinien mówić rzeczowo.Praca z książką stanowi jeden z ważniejszych sposobów zarówno poznawania jak i utrwalania nowych wiadomości. W przypadku uczenia się z tekstów programowanych jest ona skutecznym sposobem kontroli i oceny wyników samokształcenia. Do samodzielnego posługiwania się książką podobnie jak prowadzenie dyskusji uczniowie muszą być odpowiednio przygotowani przez szkołę. Najważniejszymi elementami są; umiejętność płynnego czytania ze zrozumieniem oraz umiejętność sporządzania notatek. Oprócz tego powinno się wyposażyć uczniów w technikę sprawnego czytania a w jej obrębie zaznajomić z umiejętnością celowego wyboru książki oraz takimi stadiami lektury jak: - wstępna orientacja- pobieżne przeglądanie- lektura pogłębiona, połączona ze staranną analizą treści oraz sporządzaniem notatek.Zaleca się aby tej pracy towarzyszyło zaznajamianie uczniów ze sposobami posługiwania się katalogami bibliotecznymi oraz różnego rodzaju materiałami pomocniczymi (słownikami, encyklopediami, rocznikami itp.). 2. Metody oparte na obserwacji i pomiarze (oglądowe) :Pokaz - zespół czynności dydaktycznych nauczyciela polegający na demonstrowaniu uczniom naturalnych przedmiotów lub ich modeli, a także określonych zjawisk, wydarzeń lub procesów i stosowanym objaśnianiu ich istotnych cech itd. Dzięki pokazowi postrzeganie uczniów zostaje ukierunkowane na istotne, nie zaś na przypadkowo zaobserwowane, zewnętrzne właściwości demonstrowanych im rzeczy, zjawisk i procesów. Powoduje to, że uczniowie szybciej i skuteczniej zaznajamiają się z tymi fragmentami rzeczywistości, które są przedmiotem pokazu, gromadząc zarazem poglądowy materiał, umożliwiający im słowne formułowanie odpowiednich uogólnień. Największą wartość dydaktyczną ma ta forma pokazu, której przedmiotem są naturalne rzeczy, zjawiska i procesy, występujące w ich naturalnym otoczeniu. Jeśli tego rodzaju pokaz jest niemożliwy do zrealizowania wówczas eksponuje się obrazy naturalne w sztucznym środowisku np. zwierzęta żyjące w ogrodzie zoologicznym, albo pomoce naukowe będące zastępnikami tych okazów. Pomoce te można podzielić na trójwymiarowe (modele) i dwuwymiarowe (obrazy).Z kolei obrazy dzielimy na ruchome i nieruchome oraz barwne i czarno-białe. Przedmiotem pokazu mogą być też tablice statystyczne, wykresy, schematy, symboliczne zapisy itd.Pokaz jako metoda nauczania występuje łącznie z innymi metodami, takimi jak opowiadanie lub wykład. Reguły obowiązujące to:a) obserwacja powinna być tak zorganizowana aby wszyscy mogli dokładnie obejrzeć demonstrowany przedmiot;b) pokaz powinien pozwalać uczniom na spostrzeganie przedmiotów w miarę możliwości różnymi zmysłami, a więc nie tylko wzrokiem;c) pokaz należy tak organizować i tak stawiać pytania w czasie obserwacji, aby najważniejsze składniki i cechy przedmiotów wywarły na uczniach najsilniejsze wrażenie;d) obserwacja powinna pozwolić uczniom na poznanie rzeczy i zjawisk w ich rozwoju i działaniu.Pomiar - pozwala określić ilościową stronę badanych obiektów, to czynności wykonywane bądź przez nauczyciela w postaci pokazu, bądź bezpośrednio przez uczniów pracujących pod jego kierunkiem. 3. Metody oparte na działalności praktycznej uczniów hasło Deweya by uczyć się przez działanie przyczyniło się do wzrostu znaczenia metod praktycznych w szkolnictwie różnych typów i szczebli. Obecnie czynności oparte na działalności praktycznej uczniów uważa się za istotny składnik tych ,metod pracy dydaktycznej które służą aktywnemu poznawaniu rzeczywistości przez dzieci i młodzież. Ułatwiają uczniom bezpośrednie poznawanie rzeczywistości. Stosuje je się zwykle łącznie z metodami oglądowymi i słownymi. Metoda laboratoryjna polega na samodzielnym przeprowadzaniu eksperymentów przez uczniów tzn. na stwarzaniu sztucznych warunków dla wywołania jakiegoś zjawiska po to aby można było zbadać przyczyny, przebieg i skutki jego występowania. Stosuje się ja przede wszystkim w nauczaniu fizyki, chemii, biologii oraz geologii.a) tradycyjna metoda laboratoryjna polega na tym iż nauczyciel gromadząc niezbędne pomoce naukowe oraz odpowiednio przygotowując lekcję umożliwia uczniom wykonywanie określonych eksperymentów biologicznych, chemicznych, fizycznych i innych.b) problemowa metoda laboratoryjna polega ona na wdrażaniu dzieci i młodzieży do dostrzegania, formułowania i rozwiązywania określonych problemów teoretycznych i praktycznych podczas zajęć lekcyjnych i pozalekcyjnych. W toku tek pracy uczniowie, wykorzystując wiedzę zdobytą uprzednio, przyswajają sobie nowe wiadomości i umiejętności przede wszystkim dzięki aktywności poznawczej. Problem:- implikuje poszukiwanie pomysłów rozwiązania, wymaga od ucznia postawy badawczej- aktywizuje głównie myślenie twórcze- ma bardziej złożoną strukturę niż zwykłe pytanie- jest trudniejszy w skali odczuć charakterystycznej dla danego ucznia.Metoda zajęć praktycznych obejmuje dość szeroki zakres czynności uczniów no. Obróbkę drewna i metali, różnorakie prace na działce szkolnej, obsługę aparatów i maszyn, rysunek techniczny, pracę produkcyjną, hodowlę itp. W odróżnieniu od metody laboratoryjnej dominuje tu stosowanie wiedzy w rozwiązywaniu zadań praktycznych . Na pierwszy plan wysuwa się tu rozwijanie umiejętności stosowania teorii w praktyce, wiążące się jednak stale ze zdobywaniem i pogłębianiem wiedzy. Z formowaniem u uczniów różnorakich umiejętności praktycznych wiąże się też wdrażanie ich do przestrzegania takich zasad jak zasada gospodarności tj. celowości, oszczędności i wydajności pracy oraz zasada racjonalnego planowania i realizowania podejmowanych zadań.4. Metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy:a) klasyczna metoda problemowab) metoda przypadków polega na rozpatrzeniu przez niewielką grupę uczniów opisu jakiegoś przypadku np. na temat odkryć naukowych i rozwiązań jakichś trudności w celu wyjaśnienia tego przypadku. Po otrzymaniu opisu wraz z kilkoma pytaniami na które trzeba odpowiedzieć uczniowie formułują pytania dotyczące tego przypadku na które nauczyciel udziela odpowiedzi na pytania. Z kolei następuje właściwy proces poszukiwania odpowiedzi. Składa się na niego: ustalenie w toku dyskusji problemu głównego i problemów z niego wynikających, a następnie warunków jakie mają umożliwić rozwiązanie problemu. Zdarza się że uczniowie przyjmują kilka możliwych rozwiązań wówczas domagają się wyjaśnienia jakie jest rzeczywiste rozwiązanie.c) metoda sytuacyjna polega ona na wprowadzeniu uczniów w jakąś złożoną sytuację za której takim lub innym rozwiązaniem przemawiają jakieś racje za i przeciw. Zadaniem uczniów jest zrozumieć te sytuację i podjąć decyzję w sprawie jej rozwiązania, a następnie przewidzieć skutki tej decyzji. Metoda ta jest trudna w realizacji ponieważ wymaga przygotowania opisów wraz z załącznikami w postaci tablic, schematów, projektów zmian co stanowi trudności techniczne. Trudności merytoryczne wiążą się z potrzebą wnikania przez uczniów w sytuacje dla nich nowe, nie nawiązujące doi ich doświadczenia. Metodę te wprowadza się w szkołach średnich i wyższych przede wszystkim zawodowych.d) giełda pomysłów burza mózgów po raz pierwszy została zastosowana w 1939r. przez Osborne. Wprowadziła ona rozwiązywanie interesującego daną grupę problemu trwającego od kilku do kilkunastu minut. Optymalna liczba osób uczestnicząca przy rozwiązywaniu problemu to 10 osób, lecz zdarzają się i liczniejsze grupy. Polega ona na zespołowym wytwarzaniu pomysłów rozwiązania jakiegoś zadani przy czym chodzi w niej o to aby zespół rozwiązujący to zadanie wynalazł jak najwięcej pomysłów nowych najbardziej zaskakujących co będzie stwarzać atmosferę swobody i współzawodnictwa. Dopiero po zebraniu wszystkich pomysłów poddaje się je ocenie zespołu. Metoda ta opiera się na następujących ogniwach:- wytwarzanie sytuacji problemowej- wytwarzanie pomysłów- sprawdzenie, wartościowanie i wybór pomysłów najlepszych.e) mikronauczanie jest to metoda twórczego uczenia się złożonych czynności praktycznych, stosuje ją się w małych kilkunastoosobowych grupach, które najpierw obserwują odpowiednio wybrany fragment lekcji szkolnej trwający od 5-20 min a następnie dokonują grupowej analizy i oceny tego fragmentu lekcji aby z kolei jeden z członków grupy mógł przeprowadzić go z nowymi grupami uczniów wg nowych rozwiązań.f) gry dydaktyczne gra jest odmianą zabawy, która polega na przestrzeganiu dokładnie sprecyzowanych reguł. Gra poprzez przyzwyczajanie do przestrzegania reguł spełnia istotne funkcje kształcąco wychowujące, a więc służy procesowi poznania uczy szanowania przyjętych norm, umożliwia współdziałanie. Sprzyja uspołecznianiu przyzwyczaja do wygrywania i przegrywania. Do najczęściej stosowanych gier dydaktycznych należą:- zabawy inscenizacyjne- polegają na graniu roli w sytuacji fikcyjnej, a więc uczeń odtwarza zachowania jakiejś postaci, wciela się w nią. Metodę tę stosuje się w grupach licznych od 10-15 osób. W szkole zdarza się że grupy są większe:- inscenizacja o charakterze wolnym nadaje się do odtwarzania wydarzeń historycznych, biografii sławnych ludzi, funkcjonowania instytucji i organizacji.- inscenizacja o zabarwieniu fikcyjnym często stosuje się w odtwarzaniu bajek, legend, utworów literackich, scen z życia. Często inscenizacją posługują się pedagog lub psycholog w celach terapeutycznych. - gry symulacyjne (naśladownictwo, podobieństwo) polegają na odtwarzaniu bardziej złożonych sytuacji problemowych wymagających samodzielnego rozwiązania. Przedmiotem symulacji jest rzeczywistość. W Polskim szkolnictwie gry symulacyjne nie zdobyły większej popularności. Z badań przeprowadzonych przez Pudkiewicz i Shiller wynika iż stosowanie gier symulacyjnych dodatnio wpływa na osiągnięcia szkolne uczniów. Ponadto autorki stwierdziły iż gry symulacyjne są: wartościowymi i ekonomicznymi. W literaturze najbardziej zwraca się uwagę na to że gra symulacyjna umożliwia uczenie się bez przymusu, a zarazem pozwala przeżyć uczniom symulowaną rzeczywistość jako dającą się zmieniać.- gry logiczne np. kostka Rubika 5. Metody waloryzacyjne (eksponujące wartości) tę grupę metod znamionuje wielkie bogactwo odmian, zależnie bowiem od rodzaju wartości zmienia się sposób ich eksponowania i wpływania na jakie składniki osobowości jak uczucia, a szczególnie uczucia wyższe, przekonania światopoglądowe, postawy, system wartości i charakter. Inaczej eksponuje się wartości moralne których nośnikiem jest dzieło literackie, a inaczej gdy jest nim biografia konkretnego człowieka lub jakiś czyn ludzki. Jeszcze inaczej dzieje się to gdy eksponujemy wartości muzyczne czy plastyczne a wśród tych drugich na przykład obrazy, filmy czy dzieła architektury. Różnice w tych i innych przypadkach są bardzo duże toteż nie sprzyjały one ukształtowaniu jakiejkolwiek klasyfikacji metod eksponujących.a) metody impresyjne sprowadzają się do organizowania uczestnictwa dzieci i młodzieży czy dorosłych w odpowiednio eksponowanych wartościach: społecznych, moralnych, estetycznych, naukowych. Metoda polega na wywołaniu takich czynności uczniów jak:- zdobywanie informacji o dziele eksponowanym i jego twórcy;- pełne skupienia uczestnictwo w toku ekspozycji dzieła,- stosowana forma aktywności własnej uczestników, wyrażająca główną ideę dzieła;- konfrontacja tej idei z zasadami postępowania uczestników i ewentualne wyprowadzenie wniosków praktycznych co do ich własnych postaw i własnego postępowania.b) metody ekspresyjne polegają one na stwarzaniu sytuacji, w których uczestnicy sami wytwarzają bądź odtwarzają dane wartości, wyrażające niejako siebie a zarazem je przeżywają. Następuje tu utożsamianie się uczestników z wartościami zasługującymi na wybór lub odrzucanie wartości na to nie zasługujących.15. JAKIE CZYNNIKI PRZESĄDZAJĄ O RACJONALNYM DOBORZE METOD NAUCZANIA WYMIEŃ JE ILUSTRUJĄC PRZYKŁADAMI (OD CZEGO ZALEŻY WYBÓR METOD)We współczesnym systemie dydaktycznym dobór metod nauczania zależy od:- celów- treści i zadań dydaktycznych- wieku uczniówNie znaczy to jednak, że poszczególne grupy metod lub pojedyncze metody należące do tych grup trzeba wiązać rygorystycznie np. z określonymi fazami rozwoju psychofizycznego dzieci i młodzieży. Nie uważa się za słuszne, aby najpierw kształcić uczniów na materiale konkretnym, a dopiero później w innej już formie na tym, co abstrakcyjne. W rzeczywistości każdemu szczeblowi myślenia konkretnego, sensoryczno motorycznego, odpowiada jakiś poziom myślenia abstrakcyjnego, gdyż nawet małe dziecko jest już zdolne do operowania określonymi uogólnieniami na podstawie własnego, skromnego jeszcze doświadczenia. Uzależnienie doboru metod nauczania od jego celów, od wieku uczniów oraz od charakterystycznych właściwości przedmiotów nauczanych w szkole, nie znaczy również, że np. na lekcjach fizyki trzeba wyłącznie posługiwać się metodami laboratoryjnymi, a na lekcjach języka ojczystego lub historii słownymi. Rezygnowanie na lekcjach fizyki, chemii, biologii lub geografii z metod słownych, służących przekazywaniu uczniom gotowych informacji, byłoby równie niewskazane, jak unikanie angażującego różne analizatory demonstrowania określonych rzeczy i zjawisk na lekcjach przedmiotów humanistycznych albo też niedocenianie znaczenia metod praktycznych w nauczaniu zawodu. Kryteria doboru metod nauczania mają charakter ukierunkowujący, wskazują tendencje główne, aczkolwiek nie jedyne. Dlatego też jednostronność w posługiwaniu się metodami oglądowymi, słownymi czy praktycznymi nie zapewnia dobrych wyników pracy dydaktycznej. Takiej właśnie jednostronności przeciwstawia się postulat racjonalnego łączenia różnych metod pracy dydaktycznej. Postulat ten obowiązuje nie tylko w zakresie zaznajamiania uczniów z nowym materiałem, lecz również przy jego utrwalaniu oraz przy kontroli i ocenie uzyskiwanych wyników. 16. SCHARAKTERYZUJ NA CZYM POLEGA NAUCZANIE JEDNOSTKOWE GRUPOWE I ZBIOROWENAUCZANIE JEDNOSTKOWE jest to najstarsza forma organizacyjna procesu nauczania, znana już w starożytności. Polega na tym, że uczeń realizuje określone zadania dydaktyczne indywidualnie, korzystając przy tym z bezpośredniej lub pośredniej pomocy nauczyciela, bowiem nauczanie jednostkowe dzieli się na:*bezpośrednie (jeden uczeń i jeden nauczyciel: korepetycje)*pośrednie (uczeń sam zdobywa wiadomości).Przykładem nauczania jednostkowego są korepetycje, nauczanie indywidualne w domu ucznia w przypadkach losowych, np. choroba.ZALETĄ bezpośredniego nauczania jednostkowego jest to, że umożliwia ono pełną indywidualizację treści i tempa uczenia się, co z kolei pozwala na stałą i zarazem bardzo dokładna kontrolę zarówno przebiegu, jak i wyników pracy ucznia, jego każdego kroku na drodze prowadzącej od niewiedzy do wiedzy. Dzięki temu nauczyciel może modyfikować własne czynności dydaktyczne i przystosowywać je do stale zmieniających się, ale zawsze przezeń kontrolowanych sytuacji. Efekty nauczania jednostkowego są zazwyczaj bardzo wysokie, gdyż uczeń opanowuje treści i umi...