Twoim problemem jest to, że powszechną NICOŚĆ mylisz z osobistą PUSTKĄ
11.BŁĘDY WYCHOWAWCZE I ICH SKUTKI
Antonina Gurycka wyróżnia dwa rodzaje błędów:
*błędy dydaktyczne (rzeczowe) – powstają wtedy, gdy do przekazywanej wiedzy przez nauczyciela, wkrada się nieprawda, brak precyzji, nadmierne uproszczenia,
pomijanie istotnych faktów czy błędne myślenie; *błędy wychowawcze - dotyczą nauczycieli dostarczających doświadczeń wadliwego funkcjonowania społecznego, co może skutkować w stosunku do uczniów odbieraniem wiary w siebie lub biernością oraz innymi krótko i długotrwałymi skutkami;
W literaturze istnieją dwie główne koncepcje dotyczące charakteru i umiejscowienia błędów wychowawczych: *utożsamia się błędy wychowawcze z postawami wychowawców, czyli względnie trwałymi nastawieniami nauczycieli do uczniów;
*umiejscawia się błędy w zaburzeniach rozwoju ifunkcjonowania człowieka, będącego efektem błędnego i złego wychowania;
O błędzie wychowawczym możemy mówić tylko wtedy, jeżeli towarzyszy temu nieświadomość nauczyciela w chwili lub trakcie jego zaistnienia. W przypadku, gdy nauczyciel z całą świadomością działa na szkodę ucznia np.: katowanie, zastraszanie, ubliżanie, odgrywanie się na uczniach, to mamy do czynienia z wykroczeniem i przestępstwem.
Przyczyny i źródła błędów popełnianych przez rodziców i nauczycieli: Wg H. Izdebskiej: osobisty stosunek do pełnionej profesjonalnie roli wychowawcy: może on mieć charakter zarówno pozytywny, jak i nacechowany dezaprobatą i niechęcią. Konsekwencją tego w drugim przypadku, jest słaba motywacja do własnego rozwoju zawodowego i osobistego, słabe zainteresowanie codzienną działalnością pedagogiczną, ograniczanie się w pracy tylko do wykonywania niezbędnych czynności. Taka postawa sprawia, że występowanie błędów wychowawczych jest niemal nieuniknione. Wiąże się z tym również postawa wobec uczniów: osoby które nie lubią dzieci i młodzieży, źle
znoszą kontakt z nimi przejawiają większe tendencje do sformalizowanych kontaktów i surowego karania i rygoryzmu; niedostateczne merytoryczne przygotowanie do funkcjonowania w zawodzie, które przejawia się w nieuświadamianiu sobie wielu spraw o zasadniczym znaczeniu dla prawidłowego funkcjonowania w roli nauczyciela oraz szkoły. Nie zawsze jest to wina nauczyciela, ale struktury i formy kształcenia nauczycieli na wyższych uczelniach; brak doświadczenia pedagogicznego, które zdobywa się poprzez konfrontację wiedzy zdobytej w trakcie studiów z własną praktyką zawodową.
Do podstawowych przyczyn błędów popełnianych przez rodziców zaliczyć możemy:
przenoszenie doświadczeń wyniesionych z domu rodzicielskiego do własnej praktyki wychowawczej, bez liczenia się z faktem, że zasadniczym zmianom uległy otaczające nas warunki; nie uwzględnianie indywidualnych właściwości dziecka;
bezrefleksyjne naśladowanie wzorów postępowania innych osób;
tworzenie własnej koncepcji wychowania dziecka w oparciu o subiektywne wyobrażenia, co dla niego może
być dobre, często jest to pragnienie stworzenia dziecku odmiennej sytuacji, od tej w jakiej się było samemu;
nadkompensacja w zaspakajaniu potrzeb dziecka; nadmierna uczuciowa koncentracja na dziecku; wiązanie z dzieckiem zbyt wygórowanych ambicji i aspiracji; żywiołowe, nieprzemyślane i niekonsekwentne postępowanie z dzieckiem, w którym emocje stanowią czynnik dominujący;
Rodzaje błędów wychowawczych popełnianych przez nauczycieli i rodziców:
Analizując zachowania wychowawców zawierających ryzyko błędu wg trzech kryteriów:
emocjonalnego stosunku do dziecka, poziomu koncentracji na sobie i dziecku oraz stosunku do jego zadań,
możemy wyróżnić 9 typowych błędów nauczycieli i wychowawców.
I. RYGORYZM: Rygoryzm to bezwzględne egzekwowanie wykonywania poleceń, pedanteria, sztywność ocen; stawianie wymagań bardzo dokładnie określonych, nie pozostawiających swobody. Występuje tu ścisła kontrola postępowania dziecka, egzekwowanie posłuszeństwa, brak równowagi kar i nagród, formułowanie ocen negatywnych. II. AGRESJA: Atak słowny, fizyczny lub symboliczny zagrażający lub poniżający w stosunku do dziecka to cechy agresji. Agresja może być okazywana poprzez atak fizyczny, bicie, szturchanie, obezwładnianie, przymuszanie do określonej pozycji, np. klęczenie. Może występować atak symboliczny poprzez stosowanie obraźliwych gestów, ironii oraz ostrych kar. III. HAMOWANIE AKTYWNOŚCI: Hamowanie aktywności to przerywanie, zakazywanie aktywności dziecka poprzez fizyczne lub symboliczne zachowanie własne dziecka, tj. innymi poleceniami, zadaniami, inicjatywami. Wychowawca włącza się w aktywność dziecka, przeszkadza, odbiera odwagę, krytykuje, wprowadza modyfikacje nie licząc się ze zdaniem dziecka, przejmuje jego czynności bez uzasadnień. Hamowanie aktywności dziecka może wystąpić poprzez zakazanie aktywności uprawianej przez dziecko bez uzasadnień lub z uzasadnieniami ograniczającymi prawa dziecka do własnej aktywności.
IV. OBOJĘTNOŚĆ: Wychowawca popełniający błąd obojętności nie nawiązuje kontaktu z dzieckiem z własnej woli, "jest obok dziecka", okazuje werbalnie i mimicznie brak zainteresowania dzieckiem. Nie reaguje na próby nawiązania kontaktu przez dziecko, np. nie odpowiada na pytania, nie słucha, zajmuje się czymś innym w czasie przeznaczonym na kontakt z dzieckiem. Rozmawia z wychowankiem tylko wtedy, gdy musi i na temat, na jaki musi rozmawiać Pozostaje bierny wobec próśb i potrzeb dziecka. Nauczyciel izoluje się od uczniów. Stawia wymagania, a zaniedbuje kontrolę. Głównie koncentruje się na rutynowych zadaniach. Wychowawca eksponujący siebie koncentruje uwagę wychowanka na swoich walorach i potrzebach. Absorbuje dziecko swoimi sprawami i problemami, demonstruje swoje urazy, humory, obraża się. Przedstawia siebie i swoje walory dziecku, chwali się swoimi sukcesami, wywyższa się, chce mu imponować, wyróżniać się. Domaga się dla siebie względów oraz egzekwuje bezwzględnie swoje prawa. V. ULEGŁOŚĆ: Wychowawca popełniający błąd uległości spełnia zachcianki dziecka, rezygnuje i obniża wymagania stawiane dziecku wobec jego nalegań lub napotkanych czy przewidywanych trudności. Zdarza się, że zamiast pomagać dziecku, współdziałać z zachowaniem jego aktywności rodzic zastępuje, wyręcza je. Wykonuje zadania, które powinno wykonać dziecko. Pozbawia możliwości podjęcia własnych działań, znajdując wytłumaczenie w trudności zadań, zmęczeniu, słabości dziecka lub w szczególnym znaczeniu, jakie przypisuje wykonaniu zadań za dziecko dla jego dobra. VI. IDEALIZACJA: Idealizacja dziecka jest przeciwstawieniem dla zachowania właściwego polegającego na pozytywnym i adekwatnym wzmacnianiu zachowań dziecka, krytycyzmu połączonego z akceptacją. Wychowawca podkreśla w słowach i zachowaniu przekonanie o szczególnych walorach i możliwościach dziecka. Przejawia afektację w kontakcie z dzieckiem: wnika w sposób narzucający się w szczegóły różnych poczynań dziecka, jego sytuacji. Występuje brak krytycyzmu, co rzutuje na maksymalizację ocen pozytywnych. VII. NIEKONSEKWENCJA: Niekonsekwencja charakteryzuje się występowaniem własności różnych błędów nie pokrewnych wobec siebie w czasie trwania jednej sytuacji. Występuje zmienność wymagań jakie stawia się dziecku, oraz zmienność zachowań wychowawcy wobec dziecka, nieadekwatna do jego postępowania. Te same zachowania dziecka są różnie traktowane przez wychowawcę i w podobnych sytuacjach są dziecku stawiane różne wymagania i różnie jest oceniane jego postępowanie. Zaburzona i zerwana interakcja stanowi realną przyczynę lub ryzyko wystąpienia niekorzystnych skutków dla rozwoju dziecka. Bezpośrednim skutkiem błędu wychowawczego jest niekorzystny obraz wychowawcy powstający w umyśle dziecka. Błąd niekonsekwencji utrudnia i opóźnia przebieg uczenia się, obniża nastrój uczniów, wytwarza poczucie winy i zagrożenia spowodowane brakiem orientacji i niemożnością ukształtowania się właściwych oczekiwań. Niekorzystnie wpływa na stopień i przebieg przyswajania norm społecznych i moralnych. Wywołuje niepewność wobec trudności, lęki, zaburzenie własnej perspektywy, zniekształcony obraz świata. U wychowanków o słabym typie nerwowym i niższej inteligencji powoduje obniżenie poziomu ich wykonania. Może również spowodować wzrost kontroli osobistej ucznia nad sytuacją, w której się znajduje. Uczniowie mają poczucie, że lepiej panują nad sytuacją niż nauczyciel. VIII. EKSPONOWANIE SIEBIE: Koncentrowanie uwagi dziecka na walorach wychowawcy, potrzebach, odczuciach wtórnych do aktualnych potrzeb i odczuć dziecka; chęć imponowania, wyróżniania się, częste obrażanie się. IX. ZASTĘPOWANIE: Wyręczanie: bez oczekiwania na wyniki pracy dziecka zastępowanie go w działaniu, przejmowanie jego zadań, aktywności;
Skutki i konsekwencje popełnianych błędów wychowawczych:
Konsekwencje błędów wychowawczych mają zróżnicowany charakter. Mogą być one doraźne, natychmiastowe i odległe w czasie, ujawniające się w późniejszym okresie, mogą być słabe lub głębokie. Warunkiem wystąpienia skutków doraźnych jest pejoratywna ocena sytuacji przez wychowanka. Skutki odległe w czasie powstają w wyniku zapisu zdarzenia w pamięci trwałej, tj. doświadczenia o mocy regulacyjnej, czyli takiego, które sprawia, że doraźne skutki błędów wychowawczych wytwarzają nowe, niekorzystne lub zaburzają dotychczasowe prawidłowe sposoby funkcjonowania.
Biorąc pod uwagę rzeczywiste skutkikonkretnych błędów, ustalono, że:
agresja nauczyciela wywołuje u dziecka zagrożenie, lęk, spadek nastroju, poczucie winy, ucieczkę, izolację, agresję wobec wychowawcy; hamowanie aktywności może prowadzić do podporządkowania z lęku przed wychowawcą,zaniżenia samooceny, spadku nastroju, buntu, łamania zakazów, agresji, obrażania się, izolacji od wychowawcy;
obojętność powoduje zaniżenie samooceny, utratę wiary w siebie, „żebranie” o uczucie,
izolację od wychowawcy; bezradność sprzyja rozwojowi poczucia winy u wychowanka lub własnej przewagi i skłonności do krytyki wychowawcy;
Skutki błędów wychowawczychpopełnianych przez rodziców:
nadmierna koncentracja uczuciowa może doprowadzić do opóźnienia rozwijania samodzielności i dojrzałości społecznej, może wykształcić u dziecka postawę konsumpcyjną, dziecko nie widzi potrzeby działania na rzecz innych, takie zachowanie może zahamować rozwój dziecka w wielu dziedzinach takich jak: kontakty z rówieśnikami, obniżone poczucie własnej wartości, trudności w komunikowaniu się z innymi; wyolbrzymione, błędnie interpretowanie poczucia odpowiedzialności za dziecko może powodować wczesne wykształcanie się mechanizmów obronnych w postaci kłamstwa i coraz staranniejszego ukrywania przed rodzicami swoich problemów, ponadto nadmierna kuratela i drobiazgowo rozbudowany system zakazów może rodzić sprzeciw lub w drastycznych przypadkach bunt dziecka, młodzież poddana takim oddziaływaniom rodzicielskim może zatracać poczucie własnej wartości, przejmować od rodziców wypaczone cechy natury charakterologicznej jak np.: wścibstwo, podejrzliwość, nieufność, złośliwość; nieuwzględnienie zachodzącego procesu wzrostu dziecka może prowadzić do tego, że młody człowiek nie potrafi wyzwolić się psychicznie z ciążącej na nim atmosfery „dziecięcości” i musi pokonać wiele trudności na początku swojej samodzielnej drogi życiowej;
10. Metody i techniki wychowania.
Metoda wychowania systematycznie stosowany sposób postępowania wychowawcy, zmierzający do wywołania u wychowanków takiej działalności własnej, jaka jest w stanie doprowadzić do pożądanych zmian w ich osobowości.
METODY WYCHOWANIA WG MUSZYŃSKIEGO
1.Metoda wpływu sytuacji - polega na oddziaływaniu pośrednim za pomocą sytuacji, które wychowawca może tworzyć, aby organizować doświadczenie wychowanków.
-nagradzanie wychowawcze - to takie działania wychowawcy, które polegają na wywołaniu określonych pozytywnych konsekwencji w następstwie zachowań wychowanka, który dostatecznie często nagradzany nabiera poczucia integracji i bezpieczeństwa.
-karanie wychowawcze - polega na zwalczeniu zachowań destruktywnych i obniżeniu prawdopodobieństwa ich wystąpienia w przyszłości.
-instruowanie - polega na ukazywaniu wychowankowi niedostrzegalnych przez niego aspektów sytuacji, na zwracaniu jego uwagi na następstwa poszczególnych zachowań.
-organizowanie doświadczeń wychowanka – może polegać na takim manipulowaniu poszczególnymi elementami, aby działania konstruktywne przyniosły wychowankowi w konsekwencji następstwa pozytywne z punktu widzenia jego motywów.
-przydzielanie funkcji i ról społecznych - wychowawca wdraża dziecko do pełnienia przydzielonej roli lub funkcji odwołując się do jego inicjatywy, a unikając przymusu, powinien zapewniać mu maksimum swobody w wywiązywaniu się ze swoich zadań.
2.Metody wpływu osobistego - wynikają z naturalnej skłonności człowieka do naśladowania innych osób mających uznanie i autorytet.
-wysuwanie sugestii - wywoływanie odpowiednich reakcji może dokonywać się przez sygnalizowanie wychowankowi czego się od niego oczekuje.
-perswazja - polega na podsuwaniu wychowankom określonych rozwiązań przez posłużenie się odpowiednio dobranym zespołem argumentów.
-przykład osobisty - wywieranie wpływu przez dostarczanie wzorów zachowania i reagowania.
-aprobata i dezaprobata - polega na okazaniu uznania lub jego braku, które nie powoduje żadnych następstw.
3.Metody wpływu społecznego - polegają na znaczącym wychowawczo i atrakcyjnym oddziaływaniu zespołu wychowawczego. Wychowawca nie narzuca zespołowi własnych przekonań, ale na zasadzie współdziałania umożliwia wychowankom aktywne uczestnictwo.
-modyfikacja celów zespołu - polega na zabiegach sprzyjająch bądź podnoszeniu atrakcyjności życia w zespole lub wprowadzeniu nowych rodzajów aktywności zespołu.
-kształtowanie norm postępowania w zespole - polega na dopasowaniu norm wcześniej nabytych oraz kształtowaniu się nowych w wyniku funkcjonowania w zespole.
-przekształcenie struktury wewnętrznej grupy – wychowawca umacnia pozycję jednostek posiadających dodatni wpływ na ogół grupy.
-nadawanie właściwego kierunku działania kontroli społecznej w zespole – wychowawca wpływa na poglądy członków zespołu nadając odpowiedni tok, treść i kierunek tym reakcjom, objętym mianem kontroli społecznej.
4. Metody kierowania samowychowaniem polegają na czynnym ustosunkowaniu się do procesu własnego rozwoju.O samowychowaniu można mówić, wówczas gdy wychowanek uświadamia sobie cele prowadzące do rozwoju indywidualnego jednostki, oraz ukształtował w sobie źródła dążenia do nich. Jest na wyższym etapie pracy wychowawczej. Podłożem jej jest wewnętrzna potrzeba akceptacji wychowanka przez samego siebie i przez jego kolegów.
-metoda przybliżania wychowankowi celu pracy nad sobą- wychowawca powinien uświadomić wychowankowi cele jego wychowania, do których powinien sam zmierzać.
-metoda stymulowania wychowanka do realizacji programu pracy nad sobą-przynosi w efekcie nową, niepowtarzalną indywidualność, jest także - wbrew znaczeniu konwencjonalnemu - twórczością
-metoda przyswajania wychowankowi określonych metod i technik pracy nad sobą- wychowawca powinien przyswoić mu techniki pracy nad własną osobą w zakresie poznawania siebie samego.
Wszystkie oddziaływania muszą dążyć do przyswojenia przez osobę wychowanka fundamentalnych metod samowychowania. Korzystne jest by to właśnie wychowawca własną osobą ukazywał pozytywny wzór pracy nad własną sobą.
METODY WYCHOWANIA WG KRUSZEWSKIEGO
Metody strukturalne:
-stanowienie obyczajów - zadaniem wychowawcy jest zdefiniowanie ról i stosunków miedzy rolami, obsadzanie tych ról lub określenie reguł obsady i nadzór nad przestrzeganiem obyczajów.
-dyfuzja obyczajów - opiera się na naśladowaniu pewnych zachowań. Kontaktujące się ze sobą zbiorowości ludzkie przejmują od siebie rozwiązania swych żywotnych problemów.
-pobudzanie wynalazczości zespołowej - polega ona na takim kierowaniu społecznością, by ona sama wytworzyła wychowawczo pożądane obyczaje.
2. Metody sytuacyjne - wszystkie te schematy działania z wykorzystaniem, których wychowawca odpowiada na sytuacje zakłócenia powstające w klasie.
- nagradzanie i karanie
- przekonywanie i stawianie zadań - polega na reinterpretowaniu sytuacji wychowanka poprzez dodanie do niej przejawów zewnętrznej woli.
METODY WYCHOWANIA WG KONARZEWSKIEGO
Metody indywidualne
-nagradzanie i karanie
-modelowanie - dostarczanie wzorców przez wychowawcę, dawanie przykładu.
-metoda perswazji - tworzenie i przekazywanie wychowankowi komunikatów językowych w celu wywołania w strukturach jego wiedzy zmian o różnym zasięgu.
-metoda zadaniowa - polega na uruchamianiu i ukierunkowywaniu własnej aktywności wychowanka za pomocą stawianych mu zadań w celu wywołania wielostronnych zmian w strukturach jego wiedz
Grupowe metody wychowania:
-metoda kształtowania porównawczego odniesienia - dla każdej jednostki w grupie pozostałe są pewnym układem odniesienia dla zdefiniowania jej sytuacji.
Każda jednostka podlega więc wpływowi odwołującemu się do mechanizmu uczenia się przez obserwację.
-metoda kształtowania nacisku grupy- grupa jako zbiór jednostek współdziałających dla osiągnięcia wspólnego celu. Tu rolę mechanizmu regulacyjnego pełni podział funkcji miedzy konkretnych członków, a więc społeczna struktura grupy. Każda jednostka jest poddana naciskowi grupowemu.
-metoda kształtowania systemu ról i norm grupowych
-metoda kształtowania grupowych wzorców życia
METODY WYCHOWANIA WG KRZYSZTOSZKA
1.Metoda bezpośredniego oddziaływania wychow.
-wyjaśniająca (słowna)
-metoda oceny postępów społeczno-moralnych wychowanka
-nagroda i kara
2. Metoda bezpośredniego oddziaływania wych.
-organizowanie wielostronnej aktywności wychowanka wokół ważnych zadań dla danej jednostki, szkoły lub grupy
-organizowanie zespołu uczniowskiego-
-kierowanie procesem samowychowania
Techniki wychowawcze
jako część składowa metody wychowania moralnego, polegającego na właściwym organizowaniu pracy i życia uczniów są środkami wychowawczymi, podporządkowanymi tej metodzie.
RODZAJE TECHNIKK
1.Narady wychowawcze - umożliwiają uczniowi, którego zachowanie się jest przedmiotem tego typu narady, poznanie siebie w świetle opinii, jaką mają o nim jego koledzy z klasy.
2. Techniki socjodramatyczne(socjodrama) - stanowią spontaniczne odegranie (udramatyzowanie) przez uczniów jakiegoś wydarzenia, sytuacji, ukazanie osoby w działaniu, a także odpowiednie przedyskutowanie przedstawionych improwizacji.
3. Techniki grupowe - stanowią swoisty sposób oddziaływań wychowawczych, zmierzających do zdyscyplinowania klasy.
4. Techniki psychoterapeutyczne:
-psychodrama - polega na improwizowanym odgrywaniu określonych ról i udramatyzowanych zdarzeń.
-psychogimnastka -polega na tym, że członkowie grupy wypowiadają się i komunikują niewerbalnie.
-psychorysunek ...