Twoim problemem jest to, że powszechną NICOŚĆ mylisz z osobistą PUSTKĄ
ZĘŚĆ OGÓLNA:
1.Pojecie stosunku cywilnoprawnego.
PC zajmuje się tylko stosunkami cywilnoprawnymi. Są to stosunki między autonomicznymi
podmiotami. Autonomiczność ta wyraża się przede wszystkim w:
a. braku władczego podporządkowania jednego podmiotu drugiemu podmiotowi; cechą
stosunku cywilnoprawnego jest brak prawnej kompetencji organu publicznego do
jednostronnego kształtowania sytuacji prawnej drugiego podmiotu stosunku
prawnego, a tym samym do ingerowania w jego sferę prawną.
b. Relacje między podmiotami kształtują one same (swoboda ta nie jest nieograniczona –
wyznacza ją autonomiczność sfery prawnej 2 podmiotu)
c. Równorzędna pozycja prawna (nie chodzi tu o równorzędność ekonomiczną), wyraża
się w tym, że jedna strona nie może narzucić stosunku prawnego innej stronie
d. Sposób rozstrzygania sporów i stosowania sankcji – spory są rozstrzygane przez
niezależne od stron, działające z ich inicjatywy i w zakresie przez nie wskazanym,
sądy państwowe lub powołane przez same strony – sądy polubowne. Także egzekucja
toczy się z inicjatywy i w sposób oznaczony przez zainteresowany podmiot.
e. Ekwiwalentność ich świadczeń
2.Struktura stosunku cywilnoprawnego.
Składa się z 3 podstawowych elementów:
1) podmiotów stosunku cywilnoprawnego – które są uformowane w 2 strony stosunku
cywilnoprawnego (wielostronne i jednostronne). KC mówi, że podmiotami stosunku
mogą być tylko osoby fizyczne i osoby prawne (podział dychotomiczny)
2) treści stosunku – to prawa i obowiązki podmiotów
3) przedmiotów stosunku – to obiekty, których dotyczą te prawa i obowiązki, najczęściej
AUTONOMICZNOŚĆ
-Brak władczego
podporządkowania
-Rozstrzyganie
sporów, sankcje
-Kształtowanie
relacji
-Równorzędna
pozycja
-Ekwiwalentność
świadczeń
3.Normy prawa cywilnego (wzglednie i bezwzglednie obowiazujace).
1) NORMY BEZWZGLĘDNIE WIĄŻĄCE (imperatywne, ius cogens) – ich
zastosowanie nie może być wyłączone lub ograniczone wolą (decyzją) stron, jak
również odmiennym zwyczajem no art. 119 KC „terminy przedawnienia nie mogą być
skracane ani przedłużane przez czynność prawną”. także art. 437
2) NORMY WZGLĘDNIE WIĄŻĄCE (dyspozytywne) – znajdują zastosowanie tylko
wtedy, gdy same strony nie uregulowały konsekwencji prawnych w sposób odmienny
od dyspozycji zawartej w takiej normie.
3) NORMY SEMIIMPERATYWNE – wyznaczają minimalny zakres ochrony interesów
jednej strony i dlatego zastosowanie takich norm może być uchylone lub ograniczone
przez strony tylko wtedy, gdy postanowienia umowy są korzystniejsze dla strony
objętej ochroną normatywną. Charakter taki mają z reguły normy ustalające np.
minimalny lub maksymalny zakres świadczeń jednej ze stron (czynsz, ceny)
Czynność konwencjonalna – takie zachowanie człowieka, któremu pewne reguły przypisują
swoiste znaczenie
4) NORMY KOMPETENTYJNE – takie, które nakładają na kogoś obowiązek
reagowania na dokonanie czynności konwencjonalnej.
Przyznają kompetencje określonemu podmiotowi do dokonania czynności
konwencjonalnej z tym skutkiem, że powstaje dla kogoś jakiś obowiązek
4.Podmioty stosunków cywilnoprawnych.
KC mówi, że podmiotem stosunku cywilnoprawnego są:
a. osoby fizyczne – atrybutem każdej osoby fizycznej jest zdolność prawna (możność
bycia nosicielem [podmiotem] praw lub obowiązków), która przysługuje każdemu
człowiekowi w takim samym zakresie. Zdolność prawną nabywa się z chwilą
urodzenia. Ze zdolnością prawną wiąże się zdolność do czynności prawnych, na
podstawie której człowiek sam może realizować stosunki cywilnoprawne, a jej zakres
podlega ograniczeniu tylko z przyczyn naturalnych (wiek, upośledzenie psychiczne)-
w tej samej mierze odnoszący się do wszystkich osób fizycznych.
Prawo karne w pewnych sytuacjach pozwala pozbawić osoby fizyczne praw
rodzicielskich i wtedy osoba fizyczna nie ma zdolności w zakresie praw rodzicielskich
(jest ot jedyny wyłom wobec podmiotów stosunku).
b. osoby prawne – jest tworem sztucznym konwencjonalnym, jest jednostką
organizacyjną, której to norma prawna nadała osobowość prawną. Osoba prawna
wyposażona jest w zdolność prawną, może mieć własne prawa i obowiązki. Nabywa
je albo zbywa także we własnym imieniu. Ma zatem odrębny od innych osób
prawnych albo fizycznych majątek, którym odpowiada za niewykonanie zobowiązań.
Ponadto musi ona w swoich regułach strukturalnych wskazać, jakie działania, jakich
ludzi i w jakich okolicznościach liczą się w układach społecznych, jako działania
osoby prawnej.
Ustawodawca może nadawać osobowość prawną:
- indywidualnie – poprzez akt prawny, której indywidualnie nadaje osobowość prawną
(np. PKP, PAN)
- rodzajowo – kodeks nadaje osobowość prawną grupie (np. przedsiębiorstwa
państwowe)
Prowadzi się rejestr osób prawnych, weryfikuje się te osoby. Osobowość prawną uzyskuje się
w momencie wpisu do rejestru osób prawnych. Rejestry są jawne, prowadzone przez sądy
rejonowe i w miastach wojewódzkich. Sądy nie prowadzą rejestru szkół wyższych, banków.
Brak rejestru gmin i Skarbu Państwa.
c. ułomne osoby prawne – którym prawo nadaje węższy zakres osobowości prawnej, ale
osoby te nie są osobami prawnymi np. wspólnota mieszkaniowa, spółka jawna, cywilna.
Znowelizowany KC z 14.II.2003 art. 331 wprowadza definicję osoby ułomnej: są to jednostki
organizacyjne nie będące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną.
Stosuje się do nich przepisy o osobach prawnych. Za zobowiązania tej jednostki –
odpowiedzialność subsydiarną ponoszą jej członkowie, a odpowiedzialność ta powstaje z
chwilą, gdy jednostka ta stała się niewypłacalna.
5.Zdolność prawna osób fizycznych.
Zdolność prawna – przysługuje każdemu człowiekowi w takim samym zakresie. Wszyscy
ludzie w równej mierze mogą być podmiotami cywilnych praw i obowiązków dostępnych
wedle obowiązującego systemu prawnego dla osób fizycznych.
1) początek
Każdy człowiek nabywa zdolność prawną od chwili urodzenia. Człowiekiem jest
każda istota, której rodzicami są ludzie: kobieta i mężczyzna. Określenie
„człowiek” odnosi się do istoty żywej. Zdolność prawną nabywa tylko takie
dziecko, które urodziło się żywe. Gdy dziecko przyjdzie na świat nieżywe, nie
uzyskuje zdolności prawnej (nie może nabyć żadnych praw). Ze względu, że nie
zawsze da się ustalić, czy dziecko przyszło na świat nieżywe, KC wprowadza
domniemanie prawne zwykłe (dopuszczające przeciwdowód), że dziecko urodziło
się żywe, art. 9 KC.
Rzymianie uważali, że początek zdolności prawnej powinien mieć miejsce jeszcze
przed urodzeniem a więc w okresie życia prenatalnego człowieka (NASCITURUS
– mający się urodzić). Sytuację prawną nasciturusa określa koncepcja warunkowej
zdolności prawnej, przysługuje ona nasciturusowi pod warunkiem zawieszającym,
że urodzi się żywy. W polskim PC obowiązuje ogólna reguła wyrażona w premii
rzymskiej: „Nasciturus pro iam nato hebetur, quottens de comodis eius agitur”
2) koniec zdolności
Zdolność prawna człowieka ustaje zawsze z chwilą jego śmierci, która wyznacza
tym samym kres osoby fizycznej. W następstwie tego gasną lub przechodzą na
inne osoby przysługujące człowiekowi w chwili jego śmierci prawa lub obowiązki.
Zmarły nie może również nabywać w swoim imieniu żadnych nowych praw lub
obowiązków.
Dowodem śmierci człowieka jest akt zgonu. Sporządza go Urząd Stanu Cywilnego
w następujących przypadkach:
a. na podstawie karty zgonu wystawionej przez lekarza
b. doniesienie prokuratora o prowadzeniu śledztwa w sprawie śmierci człowieka
c. na podstawie orzeczenia sądowego, które stwierdza zgon
d. postanowienie sądu o uznaniu za zmarłego, dotyczy to osób zaginionych gdzie
nie da się ustalić, czy dana osoba żyje, czy zmarła (po upływie ustawowego
terminu).
Zaginiony może być uznany za zmarłego po upływie 10 lat od końca roku
kalendarzowego, którym były informacje, że jeszcze żył. Okres 10 lat ulega
zmianie, gdy:
· zaginiony ukończył 70 lat – okres ten ulega skróceniu do 5 lat
· zaginął w szczególny sposób; np. katastrofa samolotu – wówczas okres
mieści się w przedziale <6 miesięcy; 2 lata>
· nie wolno uznać za zmarłej osoby, która przed końcem roku
kalendarzowego nie ukończyłaby 23 lat
6.Pojęcie roszczenia.
Roszczenie – jest to uprawnienie polegające na tym, że jakaś indywidualnie oznaczona osoba
ma obowiązek wykonać świadczenie na rzecz uprawnionego, a więc że uprawniony może
żądać, aby zachowała się ona w ściśle określony sposób. Uprawnienie to jest
skonkretyzowane pod względem treści i podmiotu (stanowi ok. 80% wszystkich praw
podmiotowych). Mogą być roszczenia: majątkowe i niemajątkowe.
7.Przedawnienie roszczeń.
Przedawnienie roszczeń – jest to powstanie niekorzystnych dla podmiotów skutków, których
nie wyegzekwowano w terminie roszczenia. Istotny sens przedawnienia polega na tym, że po
upływie określonego w ustawie terminu, ten przeciwko komu kieruje się roszczenie (dłużnik),
może uchylić się od jego zaspokojenia (art. 117 § 2 KC).
Po upływie terminu mogą wystąpić 2 sytuacje:
I. podmiot zobowiązany podniesie, że termin minął przed sądem
II. że po otrzymaniu pozwu podmiot zobowiązany powie, że termin
upłynął
# zarzut przedawnienia może podnieść zobowiązany po upływie terminu przedawnienia
# roszczenie przedawnione nie wygasa a jedynie nie będzie mogło być przymusowo
zrealizowane
# instytucja przedawnienia ma zastosowanie do roszczenia majątkowego
Terminy przedawnienia:
Art. 119 KC stanowi, że „terminy przedawnienia nie mogą być skracane ani przedłużane
przez czynność prawną” (jest to norma bezwzględnie wiążąca).
Według postanowień ogólnych roszczenia ulegają przedawnieniu z upływem:
a. 3 lat – okres przedawnienia obejmuje:
- roszczenie o świadczenie okresowe – dłużnik obowiązany jest spełnić je periodycznie,
w określonych z góry odstępach czasu, np. czynsz najmu, alimenty
- roszczenie związane z prowadzeniem działalności gospodarczej – powinna to być
osoba fizyczna lub osoba prawna, która profesjonalnie i zarobkowo trudni się
działalnością gospodarczą a równocześnie roszczenie to jest związane z tym zakresem
działalności.
b. 10 lat – odnosi się do wszystkich innych roszczeń (generalny termin)
Obliczanie biegu terminu:
Bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się – według ogólnej reguły – od dnia, w którym
roszczenie stało się wymagalne, art. 120 KC
Instytucje, które mają wpływ na termin przedawnienia to:
1) zawieszenie biegu terminu przedawnienia
a. wskutek siły wyższej; wic maior – zdarzenie zewnętrzne, nieprzewidywalne,
niezapobiegalne (to sytuacja, której nie można przewidzieć i zapobiec), jeżeli
uniemożliwi uprawnionemu dochodzenie przed sądem lub innym organem
roszczenia – przez czas trwania tej przeszkody (trzęsienie ziemi, powodzie)
b. na czas istnienia: władzy rodzicielskiej + małżeństwa + opieki (roszczenie
przemija wobec opiekuna)
2) przerwa biegu terminu przedawnienia – zawsze następuje wskutek zdarzenia, które
występuje w toku biegu terminu przedawnienia. Po przerwie przedawnienie biegnie
więc od nowa. Przerwę powodują 2 zdarzenia:
a. podjęcie dochodzenia roszczenia przez uprawnionego – przedsięwzięcie przez
podmiot uprawniony jakiejkolwiek czynności przed sądem, która bezpośrednio
zmierza do dochodzenia roszczenia
b. uznanie roszczenia przez dłużnika
8.Ochrona dóbr osobistych w prawie cywilnym.
Atrybutem każdej osoby fizycznej i prawnej są dobra osobiste. Należą do kategorii dóbr
niemajątkowych. Są przedmiotem stosunku cywilnoprawnego.
Art. 23 KC wymienia te dobra: zdrowie, wolność, cześć (dobra sława, godność), swoboda
sumienia, nazwisko, pseudonim, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i
racjonalizatorska, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania.
Dobra osobiste [D.O] chronione są przez prawo. Przesłankami ochrony dóbr osobistych są:
- naruszenie D.O, względnie zagrożenie naruszenia
- naruszenie D.O musi być bezprawne (art. 24 KC stanowi, że domniemywa się
bezprawność czynu naruszającego dobro osobiste)
- uchylenie bezprawności to:
· zgoda uprawnionego
· działanie na podstawie przepisu lub w wykonaniu prawa
podmiotowego
Problemem w ustaleniu przesłanek jest:
- katalog dóbr osobistych
- naruszenie D.O jakimiś wypowiedziami
Ochrona prawna:
a. o charakterze niemajątkowym
- może domagać się ustalenia, że dane prawo osobiste przysługuje danej osobie
- może żądać zaniechania, przywrócenia do stanu pierwotnego (usunięcie skutków
naruszenia)
b. o charakterze majątkowym – ten czyje D.O zostało bezprawnie (wina!) naruszone,
może:
- żądać zadośćuczynienia pieniężnego
- żądać zapłaty sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny
roszczenia te przysługują alternatywnie à Olejniczak: „kumulatywnie w
rozsądnej proporcji”
9. Pojęcie i rodzaje rzeczy.
...