Twoim problemem jest to, że powszechną NICOŚĆ mylisz z osobistą PUSTKĄ
1. Ewolucja nazewnictwa:
Pozytywizm to czas, w którym na ziemiach polskich nastąpił intensywny rozwój różnych form oświaty dorosłych. Jest to również okres narodzin refleksji naukowej nad tą oświatą oraz nad jej terminologią i nazewnictwem.
Oświata ludowa- działania edukacyjne dotyczyły ludu (chłopi, rzemieślnicy, proletariat fabryczny
i rolniczy), miały dobroczynny i wynikający ze współczucia charakter- często poniżający godność ludzką. W tym czasie powstało wiele ośrodków oświaty dorosłych: Towarzystwo Oświaty Ludowej (1872, 1881), Towarzystwo Czytelń Ludowych (1880) w Wielkopolsce, Towarzystwo Szkoły Ludowej w Galicji (1891), tajne Koła Oświaty Ludowej w zaborze rosyjskim (1905), Uniwersytet Ludowy im. A. Mickiewicza w Krakowie (1898) oraz Towarzystwo Wykładów Ludowych w Poznaniu (1898).
Oświata pozaszkolna- rozszerzenie zakresu oddziaływań edukacyjnych na inne grupy społeczne: nauczycieli oraz przedstawicieli wolnych zawodów wywołało potrzebę znalezienia nazwy określającej coraz rozleglejsze działania edukacyjne skierowane na dorosłych. Stworzono Wydział Oświaty Pozaszkolnej (1921), który koordynował działalności edukacyjne stowarzyszeń, związków i samorządów miast w zakresie kształcenia dorosłych, nazywając je „oświatą pozaszkolną”. Termin rozpowszechniły liczne czasopisma i publikacje, m. in.: „Oświata Pozaszkolna”, „Polska Oświata Pozaszkolna” i „Dzieje oświaty pozaszkolnej” opublikowane na łamach „Encyklopedii wychowania” przez Helenę Radlińską.
Oświata dorosłych- po II wojnie światowej nastąpiła znaczna rozbudowa zajęć pozalekcyjnych
i pozaszkolnych oraz rozpowszechnienie się nazwy „zajęcia pozaszkolne”. Z obawy o mylną interpretację oraz nieodpowiednie charakteryzowanie tych różnych pojęć „oświatę pozaszkolną” nazwano „oświatą dorosłych”. Termin rozpowszechniły podręczniki o tym samym tytule wydane przez Radlińską , Wojciechowskiego i Urbańczyka oraz czasopismo „Oświata Dorosłych” (wydawane przez Ministerstwo Oświaty i Wychowania w latach 1957 - 1990).
Praca oświatowa- termin ten nawiązuje do pierwszego w Polsce podręcznika oświaty dorosłych pt. „Praca oświatowa; jej zadania, metody, organizacja” wydanego przez Uniwersytet Ludowy im. A. Mickiewicza. Podkreśla on świadomą działalność mającą na celu kreowanie zmian w osobowości uczestnika oraz wpływ oddziaływania dydaktycznego na dorosłego. Skupienie się na praktyce nie na refleksji nad oświatą oraz jej teorią.
Oświata i kultura dorosłych- dzięki „Encyklopedii oświaty i kultury dorosłych” wydanej przez Kazimierza Wojciechowskiego dotychczasowy termin „oświata dorosłych” został rozszerzony. Obejmuje on działania dydaktyczne i wszelkie formy kontaktu z kulturą- szczególnie wychowanie
i kształcenie poprzez kontakt ze sztuką, zamiłowania artystyczne oraz sport i turystykę.
Edukacja dorosłych- w latach 90. XX w. pod wpływem globalizacji oraz umiędzynaradawiania niektórych nazw termin „oświata i kultura dorosłych” zastąpiono zapożyczonym z języka angielskiego terminem „edukacja dorosłych”. Termin ten skupia się na edukacji oraz rodzajach działalności kulturalnej. Przedstawicielami są: Jadwiga Nowak, Tadeusz Wujek, Dzierżymir Jankowski, Kazimierz Przyszczypkowski, Józef Skrzypczak, Józef Półturzycki, Ewa Przybylska oraz E. Anna Wesołowska.
2. Swoistość i odrębność andragogiki jako nauki
Znaczenie terminu
ANDRAGOGIKA jest nauką o kształceniu, samokształceniu, wychowaniu i samowychowaniu dorosłych. Wskazuje na odrębność i specyfikę człowieka dorosłego jako ucznia, która polega na posiadaniu znacznego doświadczenia życiowego, społecznego i zawodowego, większej samodzielności w kierowaniu swoim postępowaniem, wykonywaniu pracy zawodowej, świadomej i celowej aktywności społecznej oraz skierowanej na tworzenie własnej osobowości, skłonnej do krytycyzmu w stosunku do siebie swoich doświadczeń, a także realnej odpowiedzialności za efekty swoich działań i zachowań.
Pedagogika a andragogika
Początkowo andragogikę traktowano jako dział pedagogiki. Jednakże w latach międzywojennych zrodziła się refleksja o dwóch odrębnych naukach zajmujących się wychowaniem: pedagogice, zajmującej się kształceniem i wychowaniem dzieci i młodzieży i andragogice, zajmującej się kształceniem i wychowaniem dorosłych.
Odrębność i specyfika
Dynamiczny rozwój andragogiki jako samodzielnej nauki nastąpił po II wojnie światowej. W II połowie XX w. Podzieliła się ona na szereg dyscyplin szczegółowych. Wyrazem rozwoju i pogłębiającej się autonomiczności są liczne badania naukowe, powstałe na ich podstawie prace naukowe, czasopisma, tworzenie się krajowych i międzynarodowych stowarzyszeń oświatowych, duża ilość badaczy tej edukacji itp., a także regionalne i światowe konferencje oświaty dorosłych.
Krytyka:
Obecnie andragogika, jako młoda dyscyplina spotyka się z różnymi kłopotami, takimi jak: nieścisłość terminologiczna, nieostrość określenia przedmiotu badań, niewyraźnie wyodrębniona specyfika metodologiczna, czy słabe zaplecze kadrowe. Dlatego brakuje zgodności jak traktować andragogikę. Jedni uważają wyższość poznania nad praktyką, ich zdaniem powinna być nauką teoretyczną, zajmującą się tworzeniem teorii. Inni są zdania, że powinna być nauką praktyczną, formułującą reguły, które służyłyby zwiększaniu skuteczności działań edukacyjnych. Pomiędzy tymi dwoma nurtami jest też wiele stanowisk, które próbują godzić oba skrajne stanowiska.
edukacja dorosłych- to całokształt nieformalnych i formalnych procesów kształcenia, będących przedłużeniem lub uzupełnieniem wykształcenia zdobytego w szkole, ale też szeroko pojęte kształcenie praktyczne, dzięki którym osoby dorosłe rozwijają swoje umiejętnościom zdobywają wiedzę, doskonalą zawodowe kwalifikacje oraz nabywają nowych umiejętności i wzbogacają swoje osobiste życie oraz mają możliwość brania czynnego udziału w rozwoju społeczeństwa. Podział:
- edukacja formalna- to edukacja funkcjonująca w sposób ściśle skonwencjonalizowany, zdefiniowany edukacyjnymi kanonami
- edukacja nieformalna- intencjonalna- to proces odbywający się praktycznie w ciągu całego życia ludzkiego, dzięki któremu jednostka kształtuje swoje postawy, ustala wartości, nabywa wiedzę i umiejętności
- edukacja pozaformalna- to każda zorganizowana działalność oświatowa odbywająca się poza ustanowionym systemem kształcenia formalnego
10. Współdziałanie andragogiki z innymi naukami:
Pedagogika ogólna dla andragogiki – stara się rozwiązywać nowe istotne zagadnienia, jest „konstrukcją myślową” dla swoich subdyscyplin.
Andragogika a nauki filozoficzne- takimi jak: antropologia filozoficzna – ogólna teoria człowieka, ontologia – teoria bytu, charakteru i struktury rzeczywistości, etyka – wyjaśnia rzeczywistość moralną i ustala dyrektywy moralnego postępowania, estetyka – teoria o społecznej funkcji sztuki i prawidłowościach jej rozwoju, epistemologia – teoria poznania, logika (szczególnie duże znaczenie ma w dydaktyce dorosłych).
Andragogiki z naukami psychologicznymi wykorzystuje wiedzę o prawidłowościach rozwoju psychiki człowieka w różnych okresach jego życia, procesów uczenia się; pożytkuje również wiedzę o ogólnych prawach i rozwoju wyższych czynności człowieka i kształtowania jego osobowości, o zmianach zachodzących w osobowości jednostki pod wpływem wychowania i nauczania.
Andragogika a nauki socjologiczne- socjologia oświaty wzbogaca andragogikę wiedzą o aspiracjach oświatowych ludzi dorosłych, o potrzebach oświatowych i kulturalnych uświadamianych przez społeczeństwo. Umożliwia również pełniejsze zrozumienie zagadnienia zinstytucjonalizowanych systemów oświaty i szkolnictwa oraz ich zmienności, wynikającej z dynamiki przemian społeczno-gospodarczych i technicznych społeczeństwa industrialnego. Socjologia wychowania pozwala pełniej zrozumieć społeczny charakter wychowania. Socjologia kultury dostarcza m.in. wiedzy o możliwościach uczestnictwa kulturalnego społeczności lokalnych. Ponadto socjologia dostarcza andragogice potrzebnej wiedzy o wzajemnych zależnościach między osobowością a miejscem zajmowanym przez jednostkę w strukturze społecznej i zawodowej.
Andragogika a nauki biomedyczne- szczególne znaczenie ma zwłaszcza fizjologia, dostarczająca danych o fizjologicznym podłożu funkcjonowania organizmu człowieka, głosząca tezę, że psychika jest działalnością mózgu i że wszystkie podstawowe formy czynności psychicznych należy uważać za określony rodzaj procesów odruchowych. Wiedza o fizjologicznym podłożu zarówno zachowywania aktywności życiowej do późnej starości, jak i procesów psychicznych pomaga andragogice zrozumieć znaczenie i skuteczność niektórych zasad edukacji dla prawidłowego rozwoju człowieka
Andragogika a cybernetyka - stwarza możliwość unowocześniania procesów kierowania działalnością poznawczą uczących się osób, wnosi nowe zasady i pojęcia do nauki.
Nauki biologiczne, jak anatomia; higiena - również pozostają w ścisłym związku z andragogiką. Wiedza o anatomii człowieka umożliwia andragogice stwarzanie właściwych warunków dla zapewnienia ludziom w wieku starszym optymalnej kondycji fizycznej. Higiena pomaga andragogice w eliminowaniu ze środowiska człowieka wpływów szkodliwych dla jego zdrowia oraz wprowadzeniu czynników pożądanych
Od ekonomiki kształcenia andragogika uzyskuje wiedzę dotyczącą wzajemnych związków i zależności występujących między rozwojem społeczno--gospodarczym kraju a rozwojem oświaty.
11. NAUCZYCIEL ANDRAGOG (WG MIECZYSŁAWA MARCZUKA)- To „osoba, która w sposób celowy i świadomy naucza dorosłych słowem żywym lub pisanym bądź też za pośrednictwem technicznych środków przekazu, systematycznie lub dorywczo, organizuje proces samodzielnego uczenia się, zmierzając przez to do przyswojenia przez nich określonych wiadomości, umiejętności i nawyków do ukształtowania odpowiednich postaw i zachowań niezbędnych w pracy zawodowej, życiu osobistym, rodzinnym, społeczno – kulturalnym i politycznym lub dla własnej satysfakcji i rozwoju osobowości osób uczących się.
12. Podział na grupy pracowników oświaty dorosłych:
BIBLIOTEKARZE- najliczniejsza i najstarsza grupa pracowników oświaty dorosłych. Upowszechniają oni i popularyzują wiedzę wśród społeczeństwa przez książki i czasopisma,
NAUCYCIELE- druga co do wielkości kategoria współczesnych pracowników oświaty dorosłych Dziś pracują głównie w szkołach wieczorowych i zaocznych (zanik szkół podstawowych dla dorosłych).
PRACOWNIK KULTURALNO- OŚWIATOWY- Działacze pozytywizmu i rodzącego się kapitalizmu, wydawali pisma i książki dla ludu, zakładali biblioteki, organizowali i prowadzili zespoły samokształceniowe. Dziś miejscem ich pracy są instytucje kulturalno- oświatowe: świetlice, kluby i ośrodki kultury, domy i centra kultury. Realizują w nich działalność wychowawczą poprzez wykorzystanie żywego słowa, dźwięku, ruchu i obrazu.
3. Edukacja permanentna- Oznacza ona proces ciągły i ustawiczny, pochodzący od słowa permanent. Istotą tej edukacji jest, więc nieprzerwane, ciągle trwające, planowe i racjonalne oddziaływanie na rozwój człowieka we wszystkich okresach jego życia. To proces, który nigdy się nie kończy, ponieważ po upływie jednej fazy kształcenia przechodzi w następną o wyższym merytorycznie poziomie. Edukacja permanentna ma charakter głęboko humanistyczny. Powinna stworzyć jednostce optymalne warunki do uczenia się i rozwijania osobowości przez całe życie.
Istota edukacji:
- oddziaływanie na rozwój człowieka, w każdym okresie jego życia, proces niekończący się, całościowy akt, integralna część, wartościowa sama w sobie
Narodziny edukacji permanentnej: starożytność Platon i Konfucjusz
Zasady edukacji permanentnej:
- zintegrowana struktura systemu oświaty, rozciąganie edukacji na wszystkie etapy życia, likwidacja barier edukacyjnych, wielość i różnorodność form, powszechna dostępność, drożność poziomowa i pionowa, elastyczność rozwiązań organizacyjnych , otwartość, troska o efektywność, wielość organizatorów.
4. Prekursorzy:
Izabela Czartoryska (1746-1835)
Nie otrzymała starannego wykształcenia wskutek wczesnego osierocenia lecz uzupełniała je później przez czytelnictwo, podróże zagraniczne oraz kontakt z ludźmi ze sfer rządowych i dyplomatycznych. Autorka dwóch popularnych dzieł: „O sposobie zakładania ogrodów”, w którym zawarła wiele praktycznych wskazówek dotyczących rozwoju ogrodnictwa. Pragnie zamieniać wioski i okolice w ogrody i sady, które uprzyjemniałyby życie i pracę na wsi. Drugie dzieło to „Pielgrzym w Dobromile, czyli nauki wiejskie”, których treścią są opowiadania historyczne przeplatane wskazówkami dotyczącymi życia wiejskiego dającymi obraz gospodarnej wsi. Twórczość dostosowana była do wszystkich grup społeczności wiejskiej a dziełem tym zachęcała innych do tworzenia literatury ludowo wychowawczej. Zakładała szkółki wiejskie dla dzieci chłopskich.
Kazimierz Osiński
Pedagog, autor i tłumacz dzieł z zakresu fizyki, chemii i metalurgii. Po studiach wykładał filozofię i matematykę w Collegium Nobilium. Zorganizował tam pierwszą w Warszawie szkolną pracownię chemiczną. Od 1779r rozpoczęły się w niej wykłady publiczne, które odbywały się dwa razy w tygodniu. Objaśniano na nich zasady działania urządzeń technicznych. Autor popularnych książek, poprzez które zapoznawał polskie społeczeństwo z zagranicznymi osiągnięciami technicznymi: „Robota machiny powietrznej pana Mongolfier”, (zasady lotu i budowy balonów) „Sposób ubezpieczający życie i majątek od piorunów”.
Feliks Radwański (1756-1826)
Architekt, prof. Matematyki, mechaniki i hydrauliki
w Szkole Głównej Koronnej (UJ) w Krakowie. Mówił o zasadach działania maszyny parowej oraz omawiał inne urządzenia ułatwiające pracę ludzką. Stworzył gabinet modeli tartaków, młynów czy mostów zwodzonych, realizował w nim wykłady z mechaniki praktycznej dla rzemieślników. Opowiadał się za uwłaszczeniem chłopów w dobrach akademickich. Zaangażowany w działania na rzecz poprawy doli chłopów pańszczyźnianych, podejmował działania na rzecz podniesienia poziomu ich przygotowania zawodowego. Przez wydawanie „Dziennika Gospodarskiego Krakowskiego” chciał nakłonić społeczeństwo do unowocześnienia rolnictwa, informując o zagranicznych osiągnięciach w tej dziedzinie.
Stanisław Michalski (1865-1949)
Działacz Czytelni Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności, inżynier w Wydziale Mechanicznym Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej. Działacz oświatowy na rzecz polskich pracowników inżynieryjno-technicznych (założyciel Biblioteki Kolejowej, członek zarządu Kolejowego Stowarzyszenia Oświatowego Jedność). Rozpoczął wydawanie monumentalnego „Poradnika dla samouków”, przeznaczonego dla pragnącej się uczyć młodzieży i żądnych wiedzy ludzi dorosłych zamierzających kontynuować samokształcenie. W poradniku zamieszczano opracowania różnych dziedzin wiedzy. Tom pierwszy (1898) obejmował matematykę i nauki przyrodnicze, tom drugi (1899) nauki filologiczne i historyczne, tom trzeci (1900) nauki społeczno-prawne i filozoficzne, tom czwarty 1902)- systemy kształcenia i dalszy ciąg nauk filozoficznych. Tomy były tanie a młodzież i dorośli bardzo chłonni, co zapewniło duży sukces. Następne serie poradnika, druga: Świat i człowiek, trzecia: Dzieje myśli. Odegrał ogromną rolę w kształceniu się całych pokoleń Polaków, pozbawianych w Królestwie polskiego uniwersytetu i w pierwszych dziesiątkach lat Odrodzonego Państwa, stając się wzorem edytorskim dla późniejszych wydawnictw tego typu.
FRANCJA
Franciszek Guizot
Minister i reformator oświaty ludowej. W 1833 roku wydał zarządzenie o organizowaniu kursów wieczorowych dla dorosłych, którzy nie ukończyli szkoły elementarnej. Szybki rozwój kursów przyczynił się do powstania we Francji szkolnictwa elementarnego dla dorosłych.
Hipolit Carnot
Plan otwarcia w większych ośrodkach przemysłowych szkół- klubów, podobnych do angielskich instytutów mechaniki; po inicjacji, kluby istniały w każdej dzielnicy Paryża. Wpłynął na zakładanie bibliotek miejskich i wiejskich. W 1848 powołał Służbę Wieczornych Lektorów Publicznych, złożoną z profesorów szkół wyższych i elementarnych. Popularyzowała użyteczne wiadomości oraz informowała społeczeństwo o pracach i planach rządu
PRZEWODNICY TURYSTYCZNI I MUZEALNI oraz osoby oprowadzające po obiektach specjalistycznych, udostępnianych ludziom dorosłym
INSTRUKTORZY AMATORSKICH ZESPOŁÓW ARTYSTYCZNYCH- organizują oni i kierują pracą wychowawczo- szkoleniową amatorskich zespołów artystycznych i klubów zainteresowań istniejących w instytucjach kulturalno- oświatowych, (zespoły np. chóry, teatry amatorskie i orkiestry, zespoły folklorystyczne, grupy taneczne i plastyczne, fotograficzne i filmowe). Aktualnie akcją kształcenia i weryfikowania instruktorów kieruje Narodowe Centrum Kultury (dawniej Centrum Animacji Kultury)
WYKŁADOWCY, PRELEGENCI oraz osoby prowadzące seminaria i zajęcia praktyczne w ośrodkach dokształcania i doskonalenia zawodowego oraz rozmaitych innych placówkach upowszechniania nauki i techniki.
DORADCY- Organizują usługi doradcze różnym grupom osób w różnych okolicznościach. W zależności od rodzaju i przedmiotu swojej działalności dzieli się ich na mniejsze wyspecjalizowane grupy: doradców finansowych, gospodarstwa domowego, kształcenia i wychowania, samokształcenia, pracy, wyboru zawodu.
13. Nauczyciel - mentor ludzi dorosłych
Nauczyciel to ten, który bez względu na kontekst sytuacji edukacyjnej, bez względu na charakter procesu uczenia się i nauczania (kształcenia).
Helena Radwańska jako prekursorka andragogiki w Polsce i zarazem działaczka oświatowa, wskazała różne modele-typy nauczycieli.
Określa ich jako przewodników, przywódców, pośredników, nauczycieli pozaszkolnych, oświatowców, pracowników społecznych. Każdy z tych typów- modeli ma do spełnienia jakieś szczególne zadanie, wyróżniające go wśród innych.
Cechą szczególną mentora jako nauczyciela dorosłych jest świadome i traktowane jako wartość, przeobrażające mentora, zachodzące w procesie wzajemnej wymiany doświadczenia, w tym doświadczenia życiowego, uczenia się od mentisa. Inną cechą mentora jest otwartość edukacyjna, jego umiejętność dostrzegania wartości wiedzy swych uczniów, jak i również szacunku dla niego.
Projekt Aduls Mentoring- międzynarodowy projekt badawczy finansowany przez Komisję Europejską, Udział w projekcie brali także badacze ze Słowenii, Bułgarii, Grecji oraz Wielkiej Brytanii. Projekt ten realizowany był w latach 2006 – 2008.
Z realizacji projektu Adults Mentoring edukacja dorosłych charakteryzuje się jako przestrzeń wzajemnej wymiany doświadczeń między nauczającym a nauczanym. Jest również przykładem uczenia się mimo różnic albo właśnie dzięki różnicom. To uczenie ma charakter wymiany międzypokoleniowej, w której różne pokolenia realizują wspólne cele, wspólne doświadczenia.
Cele programu Adults Mentoring- łączność między mentorem a mentisem.
- Koncentracja na bezrobotnych w wieku 50 +,
- Udzielenia wsparcia osobom dorosłym w tym wieku oraz wdrażanie w rynek pracy,
- wzajemne interakcje mentor- mentisa,
- Ukazania nowej drogi życiowej, odnalezienie inspiracji i ambicji osób starszych.
14. Kompetencje nauczyciela andragoga we współczesnym świecie
Od nauczyciela a...