Twoim problemem jest to, że powszechną NICOŚĆ mylisz z osobistą PUSTKĄ
Nauka o państwie i prawie - opracowania do egzaminu
Pytanie I  podstawowe kategorie nauki o państwie i prawie1.             Społeczeństwo2.             Naród3.             Klasa społeczna4.             Warstwa społeczna5.             Państwo6.             Władza polityczna7.             Aparat państwowy8.             Polityka9.             Partia polityczna10.             Grupa interesu11.             system partyjny12.             System politycznyAd 1 ) społeczeństwoSpołeczeństwo jest to najobszerniejsza postać życia zbiorowego, w którego obrębie cała działalność poszczególnych jednostek i grup. Ich wzajemne stosunki obejmują najszersze płaszczyzny psychospołecznych oddziaływań i procesów oraz zjawisk. Społeczeństwo możemy różnie pojmować :-             jako rodzaj najszerszej zbiorowości terytorialnej  w tym znaczeniu mówimy o społeczeństwie Polski, Europy, świata. Wg Znanieckiego jest to kompleks współwystępujących i krzyżujących się grup, w których dominuje jedna z nich : naród, państwo, Kościół;-             w ujęciu organizacyjnym  ogół instytucji i urządzeń zapewniających jednostkom wspólne zaspokajanie potrzeb i uregulowane życie, tworzenie i rozwój kultury;-             w ujęciu filozoficznym  społeczeństwo występuje jako kategoria bytu ludzkiego  wyraża się to w stwierdzeniu, że człowiek może istnieć tylko w społeczeństwie dzięki przynależności do rozmaitych zbiorowości;-             w ujęciu potocznym  forma życia zbiorowego poza organizacją państwową ( definicja opiera się na zachowaniach grupowych, np. społeczeństwo popiera lub dezaprobuje decyzje rządu )Uogólniając powyższe definicje możemy je zawęzić do trzech ujęć : empiryczne  modelowe  filozoficzne;- społeczeństwo obywatelskie  termin ten wprowadził Hegel. Cechą charakterystyczną jest niezależność wobec władzy, wynikająca stąd, że członkowie tego społeczeństwa dysponują własnymi środkami utrzymania, mogą samodzielnie się organizować i zaspokajać swoje potrzeby. Do koncepcji społeczeństwa obywatelskiego nawiązują różne ruchy społeczne, min. Liberalne, socjaldemokratyczne i socjalistyczne. Społ. obywatelskie ma być na sieci niezależnych od władzy publicznej i samodzielnie tworzonych przez obywateli organizacji o różnym charakterze  politycznym, oświatowym, wyznaniowym, itp. Ważnym składnikiem tej sieci jest samorząd. Istnienie rozwiniętego społeczeństwa obywatelskiego zmniejsza dystans pomiędzy państwem a społeczeństwem. Społeczeństwo obywatelskie jest aktywne publicznie, świadome swoich celów.Ad 2 ) naródNaród  trwała wspólnota wytworzona na podstawie losów historycznych, kultury, języka, terytorium, życia ekonomicznego  przejawiająca się w świadomości narodowej jej członków oraz prawa do posiadania bądź urządzenia własnego państwa. Do narodu należy się przez fakt urodzenia a nie z wyboru. Podstawową więzią łączącą jednostki w naród jest więź kulturowa opierająca się na kilku wskaźnikach, np. wspólnota językowa  ucząc się języka ojczystego wtapiamy się w kulturę, dla której język ojczysty jest nośnikiem wartości, znaczeń i informacji; innym wskaźnikiem jest wspólnota religijna ( np. Żydzi ). Jednak najważniejszym wskaźnikiem jest poczucie więzi kulturowej z daną wspólnotą narodową. Praktykowanie wzorców zachować charakterystycznych dla danego narodu, znajomość jego historii, dział kultury literackiej i artystycznej, szacunek wobec symboli, utożsamianie się z wartościami wspólnymi, przywiązywanie się do terytorium to najważniejsze wskaźniki przynależności narodowej. Poczuciu więzi z własnym narodem towarzyszy ksenofobia i szowinizm narodowy.Ad 3 ) klasa społecznaSą to wielkie grupy ludzi różniące się między sobą miejscem zajmowanym w historycznie określonym systemie produkcji społecznej, stosunkiem do środków produkcji i rolą w społecznej organizacji pracy  i co za tym idzie  sposobem otrzymywania i rozmiarami tej części bogactwa społecznego, którym rozporządzają. Klasy społeczne to takie grupy ludzi, z których jedna może przywłaszczyć sobie pracę drugiej dzięki różnicy miejsca jakie zajmują w określonym systemie gospodarki społecznej. Klasa społeczna opisuje strukturę społeczeństwa. Przynależność klasowa mierzona jest wskaźnikami : zawód; dochód i wykształcenie.Ad 4 ) warstwa społecznaKategoria ludzi różniących się miedzy sobą sposobem życia, wykształceniem i poziomem ogłady towarzyskiej i innymi cechami prowadzącymi do uzyskania przez członków różnych warstw większego lub mniejszego szacunku wśród członków społeczeństwa. Przynależność do warstw nie jest prawnie sformalizowana.Ad 5 ) państwoUkształtowana historycznie forma organizacji zamieszkałego społeczeństwa oparta na terytorialnie i hierarchicznie zorganizowanym aparacie, którego funkcje określa dominujący układ sił społecznych i stopień rozwoju cywilizacyjnego. Państwo jest podstawowa formą organizacji życia społecznego i politycznego społeczeństwa narodowego. Przynależność do państwa jest sformalizowana i powstaje przez nabycie obywatelstwa. Państwo istnieje i działa przez system organów. Organem państwa nazywamy osobę lub grupę osób, które sprawują władzę w sposób bezpośredni i sprawczy. Od organów państwa należy odróżnić urzędy. Organy państwa i urzędy je obsługujące tworzą aparat państwowy. Organy państwa dysponują środkami przymusu bezpośredniego ( np. policja ). Ogólnie wyróżnia się organy jednoosobowe i kolegialne. Ze względu na rodzaj wykonywanych zadań wyróżnia się organy prawodawcze ( legislatywy ), wykonawcze ( egzekutywy ) i sądownicze oraz kontrolne. Podstawowymi elementami państwa jest :-             suwerenność zewnętrzna i wewnętrzna-             obywatelstwo, przynależność do organizacji państwowej-             ludność  obywatele i cudzoziemcy-             terytorium-             podległość ( Państwo obejmuje zasięgiem wszystkich ludzi będących na jego terenie )-             prawo ( Państwo działa w ramach stanowionego przez siebie prawa )-             organyMożemy wyróżnić następujące typy państw :-             państwo totalitarne  państwo kontroluje wszystkie dziedziny życia obywateli-             państwo demokratyczne  społeczeństwo wpływa na skład organów sprawujących władzę i na sposób i kierunki działalności organów państwa-             państwo autokratyczne - istnieje ograniczony pluralizm i zawężony zakres uczestnictwa społeczeństwa w organizacjach politycznych-             państwo unitarne  istnieje jednolita struktura władztwa ( Konstytucja, prawo, organy władzy )-             państwo federacyjne  istnieje niejednolita struktura władztwa ( kantony, stany, prowincje )Ad 6 ) władza politycznaJest wieloznacznym pojęciem definiowanym w różnych kategoriach :-             behawioralnych  jako szczególne zachowania modyfikujące zachowania innych ludzi-             teleologicznych  jako realizacja przyjętych celów i wytwarzanie oczekiwanych skutków-             strukturalnych  jako szczególny stosunek pomiędzy rządzącymi a rządzonymi-             instrumentalnych  jako możliwość stosowania szczególnych środków takich jak przemoc-             wpływu  jako możliwość oddziaływania na ludzi w celu spowodowania pożądanych zachowań-             konfliktu  jako możliwość podejmowania decyzji regulujących rozdział dóbr w sytuacjach konfliktowychWładza  stosunek między dwiema jednostkami, jednostką a grupą, lub między dwiema grupami, polegająca na tym, że jedna ze stron może w sposób trwały i uprawniony zmuszać drugą stronę do określonego postępowania i posiada środki zapewniające jej kontrolę tego postępowania.Władza państwowa - władza suwerenna i uniwersalna na danym terytorium państwa, zdolna do zabezpieczenia ( stosując środki przymusu ) takiego porządku prawnego, społecznego i ekonomicznego, który odpowiada interesom panujących klas i warstw społecznych.Władza polityczna  władza sprawowana przez klasę panującą. Stanowi państwowo  prawną gwarancję określonego układu stosunków społeczno  ekonomicznych. Możemy wyróżnić cztery formy władzy politycznej : przemoc, manipulację, perswazję i autorytet. Do podstawowych funkcji władzy politycznej zalicza się :-             funkcję integracyjną - scalanie i koordynowania konfliktowych działań-             funkcję dystrybucyjną  narzucanie kryteriów i regulacji podziałów w społeczeństwie-             funkcję strukturotwórczą  wytwarzanie socjopolitycznych podziałów w społeczeństwie-             funkcję ochronną  zapewnienie zewnętrznego bezpieczeństwaWśród środków sprawowania władzy politycznej wyróżnia się :-             przymus fizyczny-             bodźce materialne i moralne ( system nagród i kar )-             zabiegi perswazyjno  ideologiczne-             regulację i kontrole informacjiO władzy legitymizowanej można mówić w dwóch aspektach : normatywnym i społecznym. Władza legitymizowana oznacza władzę prawomocną, uprawomocnioną zgodnie z istniejącym porządkiem normatywnym. Władzę można uznać za legitymizowaną jeśli się opiera na normach, które określają :-             kto może władze sprawować-             jak ta władza może być sprawowanaMax Weber wyróżnił trzy idealne typy panowania legitymowanego :-             Panowanie tradycyjne  opiera się na przekonaniu o słuszności tego panowania ze względu na zgodność jego struktur, zasad, sprawowanych w nim ról z utrwalonym obyczajem, odwiecznymi regułami, wierzeniami, przekonaniami itp. to ten kto je pełni panuje w sposób legitymowany;-             Panowanie charyzmatyczne  opiera się na przekonaniu o szczególnych osobistych przymiotach przywódczych władcy, o poszanowaniu jakim cieszy się jego osoba i jego polecenia. Elementem tego przekonania może być wiara w niezwykłe umiejętności przywódcy. Panowanie takie nie może podlegać sukcesji;-             Panowanie legalne  opiera się na bezosobowym autorytecie norm ( w państwie  norm prawnych ) zracjonalizowanych struktur i procedur decyzyjnych. W systemie tym nie tyle rządzą ludzie co prawa.Ad 7 ) Aparat państwowyOznacza system organów państwowych i obsługujących je urzędów oraz instytucji służących centralnemu ośrodkowi decyzji politycznej do prowadzenia bieżącej polityki państwa i kierowania życiem zbiorowym ludzi. Aparat państwowy zorganizowany jest w sposób biurokratyczny. W jego ramach działają następujące organy :-             prawodawcze  stanowią prawo-             administracyjne ( egzekutywa )  wykonują prawo i kierują bieżącą działalnością wspólnoty politycznej-             bezpośredniego przymusu  takie jak wojsko, policja  czuwają nad bezpieczeństwem wewnętrznym i zewnętrznym państwa-             wymiaru sprawiedliwości  stosują prawo-             kontrolne  sprawdzają czy inne organy i instytucje przestrzegają prawa ( NIK, Trybunał Konstytucyjny )Organy możemy podzielić na :-             kolegialne  charakteryzują się licznym składem osobowym ( zgromadzenia ). Przykładem tej władzy są republiki.-             jednoosobowe  w tych organach prawo do decyzji przysługuje jednej osobie. Przykładem władzy jednoosobowej są monarchie absolutne.Monarchia  władza należy do jednej osoby i sprawuje ją ona dożywotnio. Monarcha otrzymuje władzę w drodze dziedziczenia bądź przez wybór ( elekcję ). Gdy monarcha skupia w swoim ręku pełnię władzy ustawodawczej, wykonawczej i sadowniczej mamy do czynienia z monarchią absolutną, a gdy jego funkcje sprowadzają się do czynności reprezentacyjnych z monarchią ograniczoną.Republika  forma rządów oparta na wybieralnych organach władzy państwowejOrgany można podzielić na wybierane i mianowane oraz reprezentacyjne ( zastępują szersze zbiorowości ) i niereprezentatywne. Ad 8 ) PolitykaŚwiadoma i celowa działalność dotycząca głównie stosunków pomiędzy klasami społecznymi, państwami i narodami związana z walką o zachowanie władzy państwowej. Termin polityka można definiować w różnych orientacjach :-             orientacja formalno  prawna  działalność instytucji państwowych ( aparatu państwowego )-             w podejściu behawioralnym  dowolny układ stosunków społecznych, w których występuje wyraźna obecność, kontroli, wpływu władzy lub autorytetu-             w orientacji funkcjonalnej  funkcja systemu społecznego zapewniająca jego rozwój poprzez rozwiązywanie konfliktów, podział dóbr, artykulacje interesów-             wg podejścia racjonalnego  podejmowanie decyzji w ramach sprawowania władzy, gry o władzę-             wg stanowiska postbehawioralnego  rozwiązywanie problemów wynikających z deficytu dóbr i powodujących deprawacje jednostekIstotą polityki jest władza państwowa.Ad 9 ) partia politycznaDobrowolna organizacja, aktywna w sferze władzy politycznej, która uczestniczy w procesie wyborczym czyli bezpośrednio w selekcji kandydatów zasiadających w ciałach legislacyjnych. Mają one służyć aktom politycznym jako narzędzia kolonizacji aparatu państwowego oraz instrument służący penetracji grup społecznych. Partie polityczne pełnią wiele funkcji, m.in.:-             funkcja społeczna  partia jest ogniwem pośredniczącym pomiędzy strukturą społeczeństwa a państwa. Partia oferuje wyborcy określoną tożsamość wyborczą, spełniającą funkcje mobilizacyjną.-             Funkcja państwowo  publiczna  zdobycie poparcia znacznej części elektoratu otwiera drogę do bezpośredniego udziału w państwowym procesie decyzyjnym ( przechwycenie funkcji rządowych, formowanie gabinetu )-             Funkcja organizacyjna  zagwarantowanie ciągłości istnienia partii jako uczestnika życia politycznego, zagwarantowanie kontroli nad otoczeniemModel partii politycznej : początki sięgają przełomu XIX i XX wieku  partie konserwatywne i liberalne. Kiedyś był to model kadrowy, obecnie mamy do czynienia z partiami o modelu organizacji masowej. Wybory nie były walką o wyborcę tylko swoistym plebiscytem potwierdzającym przynależność do określonego środowiska społecznego. W pierwszej dekadzie powstały partie komunistyczne, w połowie XIX wieku partie chadeckie, a w drugiej połowie XIX wieku partie socjaldemokratyczne.Ad 10 ) grupa interesuOrganizacja posiadająca formalna strukturę oraz wspólne cele, która dąży do wywierania wpływu na proces formułowania i wprowadzania w życie polityki państwa a traktowanej jako układ decyzji władczych podejmowanych przez organy przedstawicielskie ( centralny oraz lokalne ), wykonawcze oraz sądownicze. Biorąc pod uwagę sposób zorganizowania można wyróżnić dwa zasadnicze typy grup interesu :-             instytucjonalne  Kościół, armia, administracja publiczna, posiadające wysoko zbiurokratyzowaną organizację-             stowarzyszenia  organizacje interesu, których pierwotnym i zasadniczym celem jest organizowanie i reprezentowanie interesów określonego segmentu społeczeństwa ( związki zawodowe, związki kombatantów, organizacje wolnych zawodów )Biorąc pod uwagę kryterium motywacji można wyróżnić :-             promocyjne  reprezentujące interesy nieekonomiczne, promujące określoną zasadę czy wartość ( Ruch Zielonych, grupa opowiadająca się za zniesieniem/przywróceniem kary śmierci )-             sekcjonalne  reprezentują interesy pewnego segmentu społeczeństwa i ich zasadniczym celem jest ich realizacja. Do tej kategorii można zaliczyć ekonomiczne grupy interesu, ale również Kościoły i związki religijne.Możemy wyróżnić grupy interesów :-             wewnętrzne  uznane przez agencje państwowe za legitymowanych uczestników procesu decyzyjnego-             zewnętrzne  pozostają poza głównym nurtem procesu decyzyjnegoAd 11 ) system partyjnyKonfiguracja partii politycznych, lub układ wzajemnych powiązań między partiami politycznymi, będący efektem międzypartyjnej rywalizacji. Charakterystyka systemu partyjnego opiera się na dwóch kategoriach :-             formatu  liczba partii uczestnicząca w rywalizacji-             mechanizmu  sposób w jaki te partie ze sobą rywalizująW procesie rywalizacji międzypartyjnej można wyróżnić dwa podstawowe poziomy :-             wyborczy  uzyskanie jak największej liczby głosów elektoratu-             koalicyjny  przygotowanie strategii kooperacyjnych umożliwiających sformowanie gabinetu koalicyjnegoSystemy partyjne możemy podzielić na systemy rywalizacyjne ( zmiana ekipy rządzącej ) oraz nierywalizacyjne ( system monopartyjny ). Możemy wyróżnić cztery typy systemów partyjnych :Podział wg Bondella :-             dwupartyjny (USA, WB)-             dwu i półpartyjny ( obok dwóch dużych występuje trzecia mała partia ) Niemcy-             wielopartyjny o dominującej jednej partii ( Norwegia, Dania )-             wielopartyjny bez partii dominującej ( Finlandia, Belgia )podział wg Sartoriego :-             system partii predominującej ( jedna partia w kolejnych czterech elekcjach zdobywa absolutną większość  partia konserwatywna w WB )-             system wielopartyjny umiarkowanie spolaryzowany ( występuje mniej niż 5 partii, brak partii antysystemowych )-             system wielopartyjny ekstremalnie spolaryzowany ( więcej niż 5 partii, do głosów dochodzą ekstremalne opcje polityczne )Ad 12 ) system politycznyPodstawowa struktura w ramach której toczy się życie polityczne. W ujęciu instytucjonalnym charakterystycznym dla prawoznawstwa system polityczny oznacza ogół instytucji za pośrednictwem których są podejmowane decyzje polityczne. W ujęciu racjonalnym system polityczny to ogół zależności jakie powstają w procesie walki o władzę lub jej utrzymanie. W ujęciu funkcjonalnym system polityczny opisywany jest jako struktura polityczna integrująca wspólnotę społeczną. System polityczny potraktować można jako typ przestrzeni społecznej charakteryzujący się swoistą strukturą. Wyróżnia się w niej areny polityczne ( wyborczą, parlamentarną, rządową itp. ) i poziomy ( centralny, regionalny i lokalny ). Z systemem politycznym związane są instytucje polityczne, wspólnoty polityczne, reżim polityczny, procesy polityczne.Pytanie II  pojęcie i istota państwa  cechy i funkcje państwa1.             Dzieje terminu państwo2.             Sposoby pojmowania państwa3.             Podstawowe znaczenia terminu państwo4.             Elementy pojęcia państwo jako organizacji społeczeństwa5.             Funkcje państwaAd 1 ) dzieje terminu państwoIstnieją różne teorie pochodzenia państwa. Jedna z najpowszechniejszych to teoria umowy społecznej  jednostki żyjące w stanie natury postanowiły połączyć się by stworzyć państwo ( tłumaczenie ideologii demokratycznej ) lub innej teorii  podboju  państwa powstawały w ten sposób, że jakaś obca grupa podbijała inną i obejmowała nad nią panowanie. Trzecia teoria  klasowa  tłumaczy pochodzenie państwa jako spowodowane sprzecznościami i podziałami klasowymi. Państwo wyłoniło się z wspólnoty plemiennej z konieczności podziału dóbr do zaspokajania potrzeb. Innymi teoriami są teorie deistyczne i patriarchalne ( ewolucja władzy ). Nazwa państwo pojawiła się w językach europejskich wraz z uświadomieniem sobie przez ludzi odrębności dwu instytucji publicznych osoby władcy oraz publicznoprawnego, społecznego tworu organizacyjnego.Ad 2 ) sposoby pojmowanie państwaPaństwo postrzegane jest przede wszystkim jako wartość kulturowa. Państwo jest obok dzieł kultury artystycznej, norm, wartości moralnych, wzorców zachowań, języka religii, obyczajów  elementem kulturowego dorobku ludzkości. Wartością jaką państwo może zapewnić lub jaką może chronić, jest bezpieczeństwo, sprawiedliwość, minimum dobrobytu, pozytywne działania organizatorskie. Spotyka się także rozumienie państwa w kategoriach czysto prawnych. Państwo jest postrzegane jako osoba prawna ( uczestniczy jako strona w postępowaniach sądowniczych, zawiera umowy ). W imieniu osoby prawnej  państwa  występują jej organy  organy państwa. Niektórzy próbują sprowadzić państwo do struktury zbudowanej z norm prawnych przede wszystkim proceduralnych i kompetycyjnych. Gdy mówimy o konkretnym państwie mamy na uwadze jego organizację i ustrój ( konstytucja ). Należy patrzyć na państwo także z punktu psychologicznego ( teoria państwa subiektywizująca je jako przeżycie psychiczne ) socjologicznego, historycznegoAd 3) podstawowe znaczenia terminu państwaTermin państwo jest używany w co najmniej dwóch podstawowych znaczeniach :-             państwo to struktura organów władzy publicznej. Przy takim znaczeniu państwa wprowadza się ostre różnicowaniem pomiędzy państwem a społeczeństwem. Państwo to tyle co ludzie władzy : policjant, urzędnik, organy publiczne. Państwa w których dzieje się źle tego typu postrzeganie państwa jest nagminne.-             Państwo jako wspólnota ludzka ( obywatelska ). Wspólnota ta jest związkiem pokoleń. Państwo to nie tylko my żyjący ale i nasi przodkowie i potomkowie. Dziedziczymy terytorium, organy i symbole. Do tego dziedzictwa coś dodajemy i coś z niego odejmujemy. W ten sposób państwo nie przestaje istnieć zachowując swoją ciągłość dziejową.Możemy wyróżnić jeszcze inne znaczenia terminu państwo :-             państwo jako skarb państwa ( fiskus )-             państwo jako podmiot prawa wewnętrznego i zewnętrznego-             państwo jako kraj, czyli określona jednostka geopolityczna-             państwo jako pewien typ, np. jako państwo współczesneAd 4 ) elementy pojęcia państwo jako organizacji społeczeństwaPaństwo spośród innych zorganizowanych grup wyróżnia się współwystępowaniem następujących cech :-             organizacja polityczna  koncentruje się na organizowaniu władzy organizując współpracę z grupami społecznymi, decydując o sposobach rozwiązywania konfliktów. W obrębie państwa występuje zależność : władza i podporządkowany.-             Jest organizacją hierarchiczną  stanowi hierarchię ról, pozycji, struktur, decyzji, norm, wartości  posiada wieloszczeblową strukturę-             Państwo jest organizacją terytorialną  posiada wyłączność na danym terytorium wynika z istnienia granic oddzielających różne państwa-             Państwo jest organizacją suwerenną  niezależną w podejmowaniu decyzji w wymiarze wewnętrznym od osób i innych organizacji działających na jego terytorium i wymiarze zewnętrznym  jest niezależna od innych podmiotów stosunków międzynarodowych. Władza państwowa jest władzą najwyższą na danym obszarze.-             Jest organizacją przymusową  przynależność do państwa ma charakter sformalizowany ( obywatelstwo ), posiada wyłączność stosowania legalnego przymusu.-             Państwo jest organizacją całościową, globalną i powszechną. Posiada powszechny zasięg kierowani, kontroli obejmujących ogół ludzi zamieszkałych w granicach organów państwowych.Ad 5 ) Funkcje państwaPaństwo spełnia dwie podstawowe funkcje :-             zewnętrzna  zapewnienie bezpieczeństwa i niezależności w stosunku do innych państw-             wewnętrzną  zadania realizowane wewnątrz państwaZadania te obejmują :-             formułowanie celów i sposobów zagospodarowania potrzeb zbiorowych ( określanie i realizacja polityki )-             gromadzenie zasobów niezbędnych dla realizacji i celów politycznych ( pobór podatków, powoływanie armii )-             regulacje zachowań jednostkowych i zbiorowych poprzez stanowienie norm prawnych-             reagowanie w sytuacjach naruszenia norm prawnychFunkcje państwa możemy też podzielić ze względu na cele działania państwa :-             funkcja regulacyjna  wpływanie na procesy społeczne-             funkcja adaptacyjna  dążenie państwa do przekształcenia się zgodnie z rozwojem cywilizacyjnym-             funkcja innowacyjna  inicjowanie nowych procesów społecznych, promowanie procesów porządkowych.Pytanie III  Koncepcje genezy państwa, historie myśli o państwie i prawiePodział koncepcji genezy państwa, wg kryterium czasu :1.             koncepcje powstałe w starożytności ( Platon, Arystoteles ). Platon  państwo jest tworem człowieka ( w celu lepszego zaspokajania potrzeb ). Był pierwszym przedstawicielem nauk społecznych i twórca socjologii i stosunków politycznych. Arystoteles  uważał, że państwo jest rezultatem działań praw natury ( związane jest z naturą człowieka jako istoty społeczno politycznej ). Państwo to społeczność naturalna, jednostka musi żyć we wspólnocie politycznej by zaspokajać swoje potrzeby.2.             Koncepcje średniowieczne  bazują na starożytnym wschodzie. Główną tezą jest : władza pochodzi od Boga, lub władcą jest sam Bóg. Twórcami tej koncepcji jest Św. Augustyn i Św. Tomasz. Państwo jest naturą człowieka stworzoną przez Boga. Św. Augustyn twierdził, że państwo stworzył Bóg i od niego pochodzi cała władza. Św. Tomasz twierdził natomiast, że tylko sama zasada władzy pochodzi od Boga, a konkretne formy ustrojowe są dziełem ludzkim.3.             Koncepcje doktryny patriarchalnej  przedstawicielem jest Robert Filner. Państwo powstało z rodziny, która stopniowo rozrastała się w wyniku łączenia rodów. Władca traktowany był jako patriarcha swojego narodu i jednocześnie spadkobiercą biblijnego Adama. Źródłem panowanie władcy jest władza ojca nad członkami swojej rodziny ( władza jest nienaruszalna, istotne są więzy krwi i powszechne pochodzenie od wspólnego przodka ).4.             Koncepcje patrymonialne  u źródeł powstania władzy państwowej znajduje się własność ziemi. Państwo jest dziedziczną własnością ( patrymonium ) dynastii panującej. Wywodzi się z pierwotnego dominium ziemskiego, powstającego przez przyłączenie do niego obszarów sąsiednich. Prawo właścicieli ziemi wynika z praw naturalnych.5.             Koncepcje nowożytne  wyróżniamy :-             koncepcje umowy społecznej ( XVII  XVIII wiek ), były znane w starożytności u Epikura, Platona, sofistów ateńskich człowiek jest miarą wszystkich rzeczy . Główne tezy : państwo jest wynikiem umowy zawartej pomiędzy władcą a poddanymi, stanowi wytwór świadomej działalności ludzi, źródłem uprawnień władczych jest lud zlecający monarsze wykonywanie władzy. Przedstawicielami byli : Hobbes, Lock i Rousseau. Hobbes  przed stanem państwowym istniał stan naturalny, przedpaństwowy, stanowiący wojnę wszystkich ze wszystkimi, mogła zakończyć ten stan silna władza państwowa dysponująca środkami przymusu. Społeczeństwo poprzez zawarcie umowy społecznej zrzeka się swej naturalnej wolności w sposób całkowity i nieodwołalny. Władca, który nie był formalnie stroną umowy otrzymywał władzę pełną, najwyższą i absolutną. Podstawowym powodem zawarcia umowy społecznej był strach przed anarchią. Władca jest gwarantem bezpieczeństwa i ochrony własności.Lock  stan naturalny był stanem pozytywnym. Umowa społeczna zostaje zawarta w dwóch etapach :1.             jednostki tworzą społeczeństwo2.             społeczeństwo zawiera umowę z władcą powołując państwo i zachowując swoją podmiotowość. Jednostka nie rezygnuje ze swoich praw naturalnych dąży do ich wzmocnienia autorytetem państwa.Rousseau  ludzie rodzą się wolni i równi. Wszyscy są podmiotem umowy społecznej. Naród jest źródłem władzy państwowej wywodzącej się od obywateli.-             koncepcje podboju i przemocy czerpane z teorii starożytnych ( z siły greckich sofistów ) traktujących państwo jako wytwór silnych jednostek. Rozpowszechniły się w XIX wieku. Tezy : państwo to następstwo podbojów ludów, które uzyskały przewagę ekonomiczną i militarną, kierując się instynktem zaboru ( zagrabiali obce ziemie ). Państwo powstało w wyniku podboju rządzonych przez rządzących, jako akt siły i przemocy, w którym władzę określają zwycięzcy.-             koncepcje procesu rozwarstwienia klasowegoprzedstawicielem był Engels  O pochodzeniu rodziny . Tezy : państwo powstało w wyniku rozpadu małej społeczności na antagonistyczne klasy społeczne. Rozwój produkcji spowodował podział społeczeństwa i nierównomierność w podziale bogactwa narodowego, co dało podstawę do powstania klas społecznych. Nierówności ekonomiczne doprowadziły do konfliktów. Państwo to organizacja klasowa ochraniająca interesy ekonomiczne, polityczne, ideologiczne grupy władającej środkami produkcji.-             koncepcje socjologiczne opierają się na analizie zachodzących wewnątrz społeczeństwa współdziałań i współczynności. Państwo wywodzi się ze społecznego podziału pracy, który spowodował wyodrębnienie się rządzących i rządzonych.-             koncepcje psychologicznepaństwo powstało dzięki przyczynom prawnym, jest wytworem psychiki, zbiorem ludzi połączonych faktem przypisywania jednym grupom określonych praw a innym odpowiednich obowiązków.Pytanie IV  Typologia państw  formy państw1.             Kryteria typologii i ich wartość porządkująca.6 kryteriów typologii państw.Kryterium 1  stopień zewnętrznej suwerenności państwa3.             państwa w pełni suwerenne4.             państwa częściowo uzależnione choć formalnie niepodległe5.             państwa zależne  kolonie, protektoratyKryterium 2  stopień rozwoju cywilizacyjnego6.             państwa rolnicze7.             państwa rolniczo  przemysłowe8.             państwa nisko uprzemysłowione9.             państwa wysoko uprzemysłowione10.             państwa poprzemysłoweKryterium 3  stopień jednorodności etnicznej i narodowej11.             państwa wieloetniczne o słabej więzi narodowej12.             państwa wieloetniczne, w których istnieje wiele grup o silnej i odrębnej tożsamości, nazywane państwami wielokulturowymi, np. Australia13.             państwa dominującego jednego narodu i wielu mniejszości, np. Wielka Brytania14.             państwa o wysokiej jedności składu etnicznego i narodowego, np. współczesna PolskaKryterium 4  siła strategiczna15.             supermocarstwa16.             mocarstwa regionalne17.             państwa średnie18.             państwa małeKryterium 5  typ ustroju społeczno  gospodarczego, a zwłaszcza szczególnie chroniony typ własnościw teorii marksizmu wyróżnia się historyczne typy państw :19.             państwo niewolnicze20.             państwo feudalne21.             państwo kapitalistyczne22.             państwo socjalistyczne23.             komunistyczny ustrój bezpaństwowyW każdym typie państwa jedna klasa społeczna jest klasą panującą.Kryterium 6  typ wewnętrznego ustroju politycznego24.             monarchie i republiki25.             demokracje i dyktatury ( oraz wszelkie ich odmiany )Kryterium 6 jest najważniejsze.2.             Pojęcie i istota formy państwaForma państwa to struktura organizacyjna oraz całokształt sposobów i metod sprawowania władzy państwowej. Na formę określonego państwa wpływa wiele czynników. Zaliczymy do nich : tradycję polityczną, całokształt zadań jakie państwo ma realizować, stosunki społeczne, stosunki międzynarodowe, stosunki narodowościowe, dominującą formę własności3.             Kryteria podziału państwa na formy państwa)             forma rządu-             monarchia ( despotyczna, patrymonialna, absolutna, stanowa, konstytucyjna, parlamentarna )-             republika ( autokratyczna, demokratyczna )b)             styl rządzenia-             demokratyczny-             liberalny-             populistyczny-             autorytarny-             totalitarnyc)             ustrój terytorialno  prawny-             państwa unitarne ( proste )-             państwa złożone ( unia personalna, unia realna, konfederacja,  federacja )Ad a)  forma rządu monarchia  dożywotnio najwyższą władzę sprawuje jedna osoba.-             Monarchia despotyczna  monarchie starożytnego wschodu ze skrajnymi formami niczym nie ograniczonej władzy. Władza monarchy miała charakter teokratyczny. Był uznawany za Boga lub jego reprezentanta.-             Monarchia patrymonialna  monarcha dysponowała państwem tak jak majątkiem prywatnym, nie postrzegając swej władzy jako funkcji publicznej-             Monarchia stanowa  w pewnym, sensie istniał system współrządów króla i reprezentacji stanu-             ...