Twoim problemem jest to, że powszechną NICOŚĆ mylisz z osobistą PUSTKĄ
1. Filozofia starożytna podział: a)okresy: VI w. p.n.e. do 529 r. – z woli Justyniana zamknięto szkoły pogańskie, zniszczono biblioteki i rozproszono zwolenników) I okres f. starożytnej (VI - V w. p.n.e.) – fil. przyrody (fil. jońscy, pitagorejczycy, eleaci, pluraliści) Heraklit VI-V w pne, Demokryt V w pne II okres f. starożytnej (V – IV w. p.n.e.) – fil. humanistyczna; okres oświecenia (sofiści, Sokrates) życie człowieka, konkretnej jednostki) -Epikurejczycy IV – III w pne -Stoicy III okres f. starożytnej (IV – I w. p.n.e.) – hellenistyczny; systemów starożytnych - klasyczny (Platon i Arystoteles) oraz szkól starożytnych(stoicyzm, epikureizm i sceptycyzm) Okres końcowy (I w. p.n.e. – VI w. n.e.) – synkretyczny o charakterze religijnym b)nurt: przyrodniczy – ukształtował sie wcześniej VII-VI w p.n.e, głownym problemem filozoficznym tego nurtu jest pytanie: „jak powstała przyroda i co stanowi jej prawdziwa nature” humanistyczny: zostal zapoczatkowany nieco później, tzw okres oświecenia starozytnego’ w szkole sofistów, lecz za właściwego twórę tego nurtu uważa się Sokrates, główną ideą tego nurtu jest hasło którego autorem był najwybitniejszy ze sofistów – Protagoras ‘miara wszystkich rzeczy jest człowiek’ 2. Spór sokratesa z Sofistami: a) Wspólnym ich celem było szkolenie umysłu b) Poróżnili się zarówno, co do sposobu tego kształcenia, jak i celu c) Sofiści stawiali właśnie swemu wychowaniu cele czysto praktyczne, wręcz pragmatyczne. Sami szczerze głosili, że szkolą mężów stanu, przywódców, dlatego też wyparli nauczanie moralne, dlatego, że opinia publiczna również zaczęła sobie cenić fachowość i wykształcenie d) Ważniejszy był dla sofistów aspekt techniczny niż moralny (osiąganie celów, wygrywanie sporów, przekonywanie). e) Jednocześnie i Sokrates zdawał sobie sprawę z tego, że jego nauczanie przyda się w prowadzeniu polityki, jednak upatrywał on istotę nauki w osobowości i charakterze, w moralnej postawie człowiek. f) Sokrates oskarża więc sofistów o to, że sofistyka jest mądrością pozorną, a nie rzeczywistą; że jest uprawiana dla zysku, a nie dla bezinteresownej miłości prawdy g) Sokratesowi zależało na tym, aby poprzez słowo przybliżyć się do rzeczy, do prawdy, Delos,
natomiast sofiści relatywizowali prawdę, w skrajnych przypadkach prowadząc nawet do nihilizmu: nie da się stwierdzić, że Bóg jest lub go nie ma (Protagoras) lub Gorgiasz (nic nie istnieje, a jeżeli nawet coś istnieje, to nie jest poznawalne przez rozum ludzki, jeśli nawet jest poznawalne, nie może być przekazane komuś innemu). Relatywizm – stanowisko głoszące, że prawda jest zmienna, stopniowalna i że zależy od tego, kto coś twierdzi i w jakich okolicznościach; Zdaniem relatywistów, za względnością prawdy przemawiają następujące argumenty: 1) historyczna zmienność kwalifikacji prawdziwości (fałszywości) przypisywanej określonym zdaniom, tzn. zdania niegdyś uznawane za zdania prawdziwe dziś są uznawane za fałszywe i na odwrót 2) stopniowalność zdań pod względem ich prawdziwości względnie fałszywości 3) zależność zdań od wypowiadających je osób i ich światopoglądów, a także zależność tych osób od towarzyszących im okoliczności zewnętrznych; okoliczności te wpływają – czego nie jesteśmy świadomi – na ludzkie postawy wobec świata; i tak, osoby o odmiennym poglądzie na świat będą głosiły inne prawdy; /prawda jest względna/ Absolutyzm - w filozofii pogląd poznawczy oraz twierdzący, że istnieje prawda absolutna – tzn., że prawda jest jedna i obowiązuje wszystkich, niezależnie od tego, czy ktoś potrafi w danej chwili do niej dotrzeć czy nie. Jest to pogląd całkowicie sprzeczny do relatywizmu. Tego rodzaju absolutyzm jest obecny w wielu doktrynach religijnych, a także w wielu systemach filozoficznych. Zazwyczaj w systemach takich za prawdę absolutną przyjmuje się podstawowe założenia danego systemu/doktryny i wszystko, co stoi w sprzeczności z tymi założeniami, odrzuca się, często bez sprawdzania stanu faktycznego jako fałsz. 3. Eoria państwa: a) Platon uważał państwo za niezbędne do należytego zorganizowania życia ludzi. Państwo przypomina organizm z wyraźnym podziałem ról pomiędzy różne jego części. W tym organizmie każdy ma „robić swoje”, tzn. każdy ma czynić to, czego od niego wymaga dobro państwa. Państwo idealne to, zdaniem Platona republika arystokratyczna, składająca się z trzech stanów, do których należą ściśle określone
funkcje o zróżnicowanej doniosłości: Filozofowie, u których przeważa dusza rozumna i którzy w związku z tym są predysponowani do sprawowania rządów w państwie, ponieważ państwo winno być oparte na wiedzy. Wojownicy, u których dominuje dusza popędliwa i cnota męstwa i których funkcją jest w związku z tym pilnowanie granic państwa oraz porządku wewnętrznego. Rzemieślnicy i rolnicy - odznaczających się cnotą panowania nad sobą, biorącą się z przynależnej im duszy pożądliwej. Zadanie - żywiciele społeczeństwa. b) Arystotelesa : Państwo – organizm, podobnie jak Platon, ale Platon przykładał szczególnie wagę do jedność organizmu, podporządkowanie części całości, a Arystoteles akcentował współpracę części, które działają zgodnie ze swoją naturą, wytwarzając harmonię całości, części nie tracą niezależności – jedność w różnorodności. „Polityce” – Arystoteles mówi o kilku rodzajach państwa, mówił o następujących jego aspektach: Samowystarczalność – państwo staje się państwem, gdy ludność będzie samowystarczalna, cecha ta przysługuje tylko państwu; samowystarczalność nie w znaczeniu gospodarczym, ale jako możliwość zaspokojenia potrzeb koniecznych do szczęśliwego życia, pełne rozwinięcie ludzkich możliwości Wspólnota moralna – „wspólnota państwowa ma na celu, nie współżycie, ale piękne uczynki”, wspólne dążenie do cnot jest warunkiem koniecznym zaistnienia państwa Różnorodność i komplementarność części – wielość i różnorodność jednostek 4. Hedonizm Epikura Epikureizm niewątpliwie jest filozofią hedonistyczną, uznaje bowiem przyjemność za najwyższe dobro, do którego należy dążyć i które przynosi szczęście. Etyka Epikura, koncentruje się na pojęciu „przyjemności”. Twierdzi, że człowiek z natury dąży do przyjemności, jako dobra, a unika bólu, który jest złem. Uczucia te, towarzyszące różnym czynnościom, stanowią kryterium ludzkiego wyboru i postępowania. Etyka Epikura opiera się jednak na odmiennym sposobie rozumienia tego pojęcia. Epikur dzieli przyjemności na duchowe i cielesne, podkreślając wyższość pierwszych, i uznaje, że wszystkie one mają charakter wewnętrzny – zależą od człowieka. Wyższość przyjemności duchowych polega na tym, że odnoszą się one do przeszłości, teraźniejszości i przeszłości (dzięki pamięci
tego co już przeżyliśmy i nadziei związanej z tym co będzie) podczas gdy cielesne, tylko do teraźniejszości. U Epikura, do zaistnienia przyjemności, wystarcza nam już sam brak cierpienia gdyż człowiek nie może wtedy uświadamiać sobie wzruszeń płynących z zewnątrz. W etyce Epikura przyjemności potrzebujemy wtedy, gdy z powodu jej nieobecności odczuwamy ból. Kiedy nasza potrzeba zostanie zaspokojona znajdujemy się w stanie naturalnej radości ustrojowej – czyli radości istnienia. Ten stan, nazywany przyjemnością katastematyczną, jest obecny w każdym człowieku i w ogóle w każdym organizmie żywym, a związany jest z ruchem atomów, który to ruch jest już sam w sobie przyjemny Kocepcja życia zgodnego z natura w filozofii Stoików: W swoich poglądach filozoficznych stoicy nawiązywali do wcześniejszych koncepcji: w ogólnej teorii bytu nawiązywali do Heraklita, natomiast w etyce - do poglądów cyników. Najogólniejszą osnową stoicyzmu jako systemu etyki normatywnej było przekonanie o łączności szczęścia, cnoty i rozumu. Stoicy uważali, że cnota jest warunkiem wystarczającym do szczęścia; Z kolei cnota polega na postępowaniu zgodnym z wiedzą kształtowaną przez rozum człowieka. Rozum skłania nas do życia zgodnego z naturą, aż do posłusznego podporządkowania się wszelkim jej zrządzeniom, obiektywnemu przeznaczeniu, które można interpretować jako los lub fatum. 5.Łaska oświecenia u św. Augustyna - Św. Augustyn - przyjmował, że dla człowieka celem jest szczęście i filozofia ma je znaleźć. Szczęście może dać tylko Bóg. Dla szczęścia potrzebne jest poznanie. Umysł poznaje lepiej od własnych przeżyć prawdy wieczne. Dla niego świat idealny był złączony z Bogiem, wieczne istnienie jest właściwe tylko Bogu, więc prawdy wieczne istnieją tylko w Bogu. Umysł bezpośrednio widzi prawdę, jak oczy widzą rzeczy. Poznanie umysłowe ma charakter intuicyjny, umysł dochodzi prawdy wprost bez rozumowania. Uczynił Boga ośrodkiem myśli filozoficznej. Bóg nie tylko sam jest bytem, jest przyczyną wszelkiego bytu. Bóg jest najwyższym bytem, jest najwyższym dobrem, jest najważniejszym przedmiotem poznania. Augustyn głosił iluminizm : Bóg udziela prawdy umysłom ludzkim, bo człowiek sam prawdy by nie znalazł. Zasadniczą postacią życia
duchowego była dla Augustyna wola. Augustyn położył podwaliny pod nową chrześcijańską filozofię, zerwał z klasyczną 6. rozdział między wiedzą i wiarą u św. Tomasza, dowody na istnienie Boga - Św. Tomasz oddzielił wiarę od wiedzy, dziedzinę objawienia od dziedziny rozumu, uznając generalnie, że dziedzina rozumu, czyli wiedzy, jest bardzo rozległa, ponieważ obejmuje nie tylko przyrodę, czyli świat rzeczy materialnych, ale także większość zagadnień religijnych, w tym fundamentalną kwestię istnienia Boga. Dziedzina wiary obejmuje tylko nieliczne kwestie, które są niedostępne rozumowi i te kwestie św. Tomasz nazwał „tajemnicami wiary”. Uznając, że większość twierdzeń religijnych można zracjonalizować, św. Tomasz zarazem uznał, że między objawieniem a rozumem nie może być sprzeczności. Jeżeli by się okazało, że dochodzi do tego rodzaju sprzeczności - między prawdą Objawioną a prawdą płynącą z rozumu, wtedy – zdaniem św. Tomasza - należy uznać, że błądzi rozum. W ten sposób św. Tomasz z Akwinu ustanowił pewną ogólną zasadę, którą nazwał zasadą normy negatywnej, i która stwierdzała, że twierdzenia sprzeczne z objawieniem są ewidentnie fałszywe. Zasada normy negatywnej stała na straży fundamentalnej tezy głoszącej, że teologia, która jest oparta na objawieniu i Piśmie św. ma pierwszeństwo wobec filozofii, która jest oparta na rozumie. Zasada ta utwierdzała pozycję średniowiecznej filozofii jako służebnicy teologii. Filozofia służy teologii, przygotowuje do wiary i broni jej, a nie zastępuje wiarę lub przesądza o jej słuszności. Dowodyna istnienie Boga: a). z ruchu: za pomocą zmysłów stwierdzamy powszechne istnienie ruchu w świecie; wszystko co się porusza jest przez coś poruszane; w analizowaniu szeregu poruszycieli nie można się cofać w nieskończoność; istnieje byt, który zapoczątkował ruch w świecie i tym bytem jest Bóg; b). z przyczyny sprawczej: każde zdarzenie w świecie przyrody posiada swoją przyczynę, dzięki której istnieje; łańcuch przyczyn nie może biec w nieskończoność; istnieje Bóg, który był pierwszą przyczyną wszystkich rzeczy; c). z konieczności i przypadku: wszystkie rzeczy są przypadkowe, tzn. mogą istnieć lub nie istnieć; jeżeli mogąc nie istnieć, istnieją, to swoje istnienie muszą zawdzięczać bytowi, którego
istnienie jest konieczne i który jest sprawcą istnienia rzeczy, a tym bytem jest Bóg; d) ze stopni doskonałości: z faktu, że w świecie istnieją rzeczy o różnej doskonałości wynika, że istnieje istota, która jest absolutną doskonałością i jako taka stanowi absolutny punkt odniesienia i absolutny wzorzec dla względnej doskonałości rzeczy; e). z zarządzania rzeczami, niekiedy nazywany także dowodem z powszechnej celowości: jeżeli w świecie istnieje powszechny ład i porządek, a wszędzie mamy dowody tego, że tak jest, to musi istnieć ktoś kto ten porządek ustanowił; zatem istnieje Bóg jako twórca celowego uporządkowania świata. Jak widać, wszystkie pięć argumentów św. Tomasza mają pokazywać, że świat jaki znamy z doświadczenia potrzebuje przyczyny i celu; że jego niedoskonałość i samo-niewystarczalność, jeśli mają być zrozumiałe, domagają się bezwarunkowo istnienia Boga jako bytu koniecznego i doskonałego. 7. Racjonalizm i empiryzm w filozofii nowożytnej: RACJONALIZM koncentruje się na możliwościach poznania rzeczywistości, należy zatem do kategorii epistemologicznych. Twierdzi on, że źródłem poznania rzeczywistości nie jest doświadczenie, ale rozum, a wiedzę można przez dedukcję wyprowadzić ze zbioru stwierdzeń nie wymagających dowodzenia - aksjomatów. Rozum nie jest więc rozumiany, jak w filozofii starożytnej, jako pewna siła porządkująca lub wprawiająca w ruch rzeczywistość materialną, ale jako właściwa człowiekowi zdolność do logicznego wnioskowania. Tak zdefiniowany racjonalizm nie ma nic wspólnego z potocznie rozumianym myśleniem "zdroworozsądkowym". Nie wyklucza on również istnienia sprawczej siły nadprzyrodzonej (Boga), a właściwie nawet jego istnienie zakłada, ponieważ poszukiwanie aksjomatu jest w gruncie rzeczy poszukiwaniem doskonałej zasady i absolutu. Podstawową trudnością racjonalizmu było właśnie sformułowanie tych podstawowych aksjomatów, z których można wyprowadzić całą wiedzę. Klasyk i twórca racjonalizmu, Kartezjusz, uznał, że jedynym pewnikiem jest to, że człowiek myśli, a jego myślenie jest jedynym bezdyskusyjnym dowodem na jego istnienie. Taka jest istota słynnego stwierdzenia "myślę, więc jestem". EMPIRYZM Jednym źródłem wiedzy jest doświadczenie wynikające o
odbierania bodźców zmysłowych, obserwacji i eksperymentu, a wszelkie idee są tylko wynikiem ich umysłowej "obróbki". Umysł ludzki nie ma sam z siebie żadnej wiedzy, stanowi czystą kartę zapisywaną kolejnymi doświadczeniami. Empiryzm nie odpowiada jednak na pytanie, w jaki sposób i "od kogo" umysł dowiaduje się, że powtarzalność doświadczenia może być podstawą do odnajdywania regularności i formułowania na ich podstawie praw ogólnych, a przede wszystkim, że może istnieć coś takiego, jak ogólne prawo, któremu podlega rzeczywistość. W odróżnieniu od stosowanej przez racjonalistów dedukcji (wnioskowaniu o pojedynczych zjawiskach na podstawie ogólniejszego prawa), empiryzm stosuje we wnioskowaniu metodę indukcyjną, prowadzącą od obserwacji poszczególnych zjawisk do sformułowania ogólnego prawa. Empirystami byli stoicy i epikurejczycy (starożytność), Ockham i Roger Bacon w średniowieczu, Galileusz, Campanella i da Vinci w renesansie. Powaliny nowożytnego empiryzmu stworzył Francis Bacon, rozwijali go Hobbes i Locke, a jego wyznawcami byli John Stuart Mill, Comte, Spencer, twórcy pozytywizmu. 8. FILOZOFIA NIETZSCHEGO W jego twórczości można wyróżnić trzy zasadnicze okresy. Pierwszy nazywany jes tkultem sztuki. Wtedy to był on pod wielkim wpływem muzyki Wagnera. Drugi okres nazywany jest dziś kultem nauki. Największy wpływ na filozofia miała wówczas teoria Darwina. Trzeci okres to kult życia, siły i indywidualności. Relatywistyczna teoria poznania to jeden z podstawowych poglądów w filozofii Nietzschego. Opiera się ona na przekonaniu, iż wszystkie czynności ludzkie, w tym poznanie, są uwarunkowane potrzebami życiowymi. Nietzsche był przekonany, że odbierając rzeczywistość zawsze ją fałszujemy. Rzeczywistość stale się zmienia, aby ją ująć musimy ją zatrzymać, utrwalić, a to jest niemożliwe, dlatego ją fałszujemy, tłumaczył filozof. Kolejnym elementem systemu filozoficznego Niemca była relatywistyczna teoria wartości. Nasze oceny są subiektywne i uwarunkowane biologicznie. Nie istnieje coś takiego jak moralność obiektywna. Każdy z nas pod tym względem jest zupełnie inny, każdy z nas ma taką moralność, jaką ma naturę. Różnice między ludźmi to różnice ich natur. Z tego wynika, że
istnieje moralność panów i moralność niewolników. Silni z natury rzeczy cenią dostojność i godność osobistą, stanowczość, sprawność, pewność działania, bezwzględność w przeprowadzaniu swych zamierzeń: to są dla nich zalety istotne. Zupełnie inaczej słabi; oni muszą ocenić to, co ich słabości przychodzi z pomocą: litość, miękkość serca, miłość, altruizm, względność. Nietzsche był zdania, iż skończyły się, niestety, czasy sprawowania rządów przez „panów”, a zbuntowani „niewolnicy” narzucili im swoją moralność. Krytyka moralności współczesnej to kolejny istotny element systemu filozoficznego Niemca. Jako zaciekły wróg współczesnej moralności bezlitośnie wytykał jej wady, do których zaliczał: 1) założenie równości: wszyscy są równi, mają równe prawa i obowiązki.2) Założenie wolności: każdy powinien być wolny, byle nie stawał na drodze wolności innych. 3) Założenie wartości moralnej wartość moralna jest bezwzględna i zbędne jest ją uzasadniać, wskazując, że jest potrzebna do życia czy zdrowia – nie jest bowiem środkiem, lecz celem ostatecznym. Przewartościowanie wszystkich wartości odnosi się do wartości tzw. moralności niewolników. Nietzsche stworzył system założeń i wartości opozycyjny wobec tych, typowych dla moralności współczesnej. Za podstawowe założenia uważał wartość życia, siłę i nierówność. Niemiec wyróżniał dwie zasadnicze postawy ludzkie – apollińską i dionizyjską. Ta pierwsza ceni to, co jasne, przejrzyste, opanowane, zrównoważone, zamknięte, doskonałe, harmonijne. Ta druga za najlepsze uważa pełnię życia, płodność, jego pęd, dynamikę, burzenie harmonii. Nietzsche jasno opowiedział się po stronie tej drugiej, ponieważ widział w niej źródło wszystkiego.