Twoim problemem jest to, że powszechną NICOŚĆ mylisz z osobistą PUSTKĄ
GENETYKA KLASYCZNA
Gen – odcinek DNA, gdzie zapisana jest informacja genetyczna odnośnie powstania jednej cechy organizmu – odpowiada za syntezę jednego rodzaju białka lub jednego rodzaju kwasu rybonukleinowego.
Allele – jedna z dwóch bądź większej liczby wykluczających się wzajemnie różnych form genów, zajmujących ten sam locus w parze chromosomów homologicznych.
Homozygota – organizm posiadający 2 identyczne allele na daną cechę.
Heterozygota – posiada 2 różne allele na dana cechę.
Allel dominujący – taki allel, który ujawnia się w heterozygocie.
Genotyp – zespół genów danego osobnika.
Fenotyp – zespół cech danego organizmu (morfologicznych, anatomicznych, biochemicznych, fizjologicznych) uwarunkowanych przez genotyp i środowisko.
Krzyżowanie - łączenie ze sobą osobników różniących się założeniami genetycznymi.
Krzyżowanie wsteczne – krzyżowanie osobnika z pokolenia F1 z którąkolwiek z form rodzicielskich.
Krzyżowanie testowe – rodzaj krzyżowania wstecznego, w którym udział bierze osobnik z homozygotą recesywną, ma ona na celu wykazanie czy badany przez nas osobnik jest homo- czy heterozygotą i z jaką częstością występuje crossing over między sprzężonymi genami.
Cechy ilościowe – uwarunkowane są najczęściej wieloma parami genów, których efekty działania się sumują i na kształtowanie tych cech ma wpływ środowisko (wzrost, masa ciała).
Cechy jakościowe – uwarunkowane jedną parą genów bez wpływu środowiska (grupa krwi, ilość żeber).
Linie czyste zawsze wychodzą od organizmów homozygotycznych.
PRZECIWSTAWNE CECHY BADANE PRZEZ MENDLA:
1.Rośliny wysokie (dominujące), karłowate (ustępujące) 2.Kwiaty rozmieszczone wzdłuż łodyg (d.) lub zebrane w górnej części tworzące rzekomy baldaszek (u.) 3.Barwa młodego strąka zielona (d.), żółta (u.) 4.Strąki normalnie spłaszczone (d.), pozwężane pomiędzy nasionami (u.) 5.Barwa kwiatów czerwona (d.), biła (u.) 6.Barwa nasion żółta (d.), zielona (u.) 7.Nasiona gładkie (d.), pomarszczone (u.)
I prawo Mendla: Z każdej pary alleli do gamety trafia tylko jeden allel
-groch (barwa kwiatów) A- b. czerwona,a- b. biała, gen 1:2:1, fen 3:1
Jeśli w F1 100% potomstwa o takim samym fenotypie to badany osobnik był homozygotą dominującą. Jeśli w F1 50% potomstwa o takim samym fenotypie to badany osobnik był heterozygotą.
II prawo Mendla: Cechy będą dziedziczyły się niezależnie tylko wtedy, gdy warunkujące je geny będą zlokalizowane na różnych niehomologicznych chromosomach.
-Groch (nasiona o różnej barwie i kształcie)
A- n. żółte, B- n. gładkie, a- n. zielone, b- n. pomarszczone
geno 9/16 (ŻG); 3/16 (ŻP), 3/16 (ZG), 1/16 (ZP)
Dziedziczenie: Zea (1:2:1) - dziedziczenie cech pośrednich, wyżlin, A- b. czerwona, a- b. biała, Pisum (3:1) - dziedziczenie z dominowaniem całkowitym, groch, A- b. czerwona, a- b. biała
U wyżlinu: A- odpowiada za produkcję antocjanu, determinuje barwę, a- nieaktywny enzym, nie wpływa na syntezę antocjanów. Barwa różowa jest wynikiem niewystarczającej ilości wyprodukowanego barwnika, dlatego heterozygota ma fenotyp pośredni. Cecha ta wykazała niepełną dominację.
Kodominacja- dwa allele są w stosunku do siebie równocenne i ujawniają się w heterozygocie, układ grupowy krwi, allele IA,, IB dają krew grupy AB
Allele wielokrotne- w populacji występuje wiele alleli jednego genu i mogą one występować z różną częstością. U osobnika diploidalnego występują zawsze tylko 2 allele z całego szeregu alleli w postaci homo- lub heterozygoty i warunkują tylko jedną cechę, grupy krwi, allele IA, IB, i warunkują grupy krwi A, B, AB, 0 n- l. alleli 1/2xn(n+1)- liczba genotypów w populacji
Plejotropia- jeden gen może wpływać na powstanie więcej niż 1 cechy w organizmie. Właściwa/ bezpośrednia – 1 gen oddziałuje na kilka odrębnych ośrodków. Może mieć podłoże biochemiczne, gdy gen warunkuje syntezę enzymu biorącego udział w syntezie np. hormonu czy barwnika, a to z kolei wpływa na inne właściwości organizmu. Gen warunkujący platynową barwę sierści u lisów, siwa barwa sierści u owiec karakułowych. Rzekoma/ pośrednia – 1 gen wpływa na powstanie 1 cechy, ale przez określone warunki środowiskowe wpływa na zróżnicowanie innych cech.szurpowatość u kur
Komplementarność- 2 dominujące geny z różnych par alleli współdziałają razem i wytwarzają odmienną cechę niż ta, która powstaje w wyniku działania każdego z tych genów osobno, przy czym dziedziczą si e one niezależnie. Kształt grzebienia u kur. R- różyczkowy 9/16 R_P_- orzeszkowy
P- groszkowy 3/16 R_pp- różyczkowy
R_P_- orzeszkowy 3/16 rrP_- groszkowy rrpp- pojedynczy 1/16 rrpp- pojedynczy
Epistaza- 1 allel danej pary dominującej bądź recesywny będzie znosił efekt fenotypowy innej pary genów.
gen epistatyczny- znosi efekt innego genu
gen hipostatyczny- gen, którego efekt jest znoszony
kury mające białe upierzenie, ale różne jest podłoże genetyczne tego upierzenia
C- barwa, c- biała, I- inhibitor barwy, i- barwa się ujawnia, CcIi x CcIi, 13(białe):3(barwne), białe: __I_, barwne: C_ii
epistaza dominująca- gdy genem episatycznym jest gen z allelem dominującym
podwójna epistaza dominująca- wystarczy tylko jeden allel dominujący jednego z 2 genów współdziałających, aby ujawniła się dana cecha
Geny modyfikujące- same nie warunkują danej cechy, ale modyfikująco wpływają na efekt fenotypowy innej pary genów
Penetracja genów- wśród osobników o jednakowych fenotypach nie wszystkie będą wykazywały ten sam fenotyp całkowita- wszystkie osobniki o jednakowym genotypie mają ten sam fenotyp niecałkowita- wśród osobników o identycznym genotypie nie wszystkie mają charakterystyczne fenotypy dla danej grupy
polidaktylia- występowanie dodatkowego palca u kończyn
Ekspresja genów- stopień przejawiania się danego genu. Osobniki o danych genotypach wykazują różne nasilenie danej cechy.
Występowanie tych cech uzależnione jest od innych genów środowiska.
Czynniki niegenetyczne:hormony, sole mineralne, zw. Organiczne i nieorganiczne, subst. We krwi; stan zdrowia matki, ułożenie płodu, obecność innego płodu (w ciążach mnogich)
Test komplementacji- krzyżówka dwóch mutantów. Na podstawie uzyskanych wyników można ocenić, czy mamy do czynienia z genami allelicznymi (,,-”) czy nieallelicznymi (,,+”) ,,+”- komplementują po pokolenia rodzicielskiego lub dzikiego ,,-”- nie komplementują do dzikiego
geny letalne- takie geny, które powodują śmierć osobnika przed osiągnięciem przez niego dojrzałości płciowej. a) Faza zabijania:f. gamety- uniemożliwia powstanie zygoty, f- zygoty – uniemożliwia rozwój płodu b) Stopień penetracji:letalne 90-100% nosicieli ginie, semiletalne 50-90%, subletalne 10-50%, quasi poniżej 10%, okresowo letalne- prowadza do śmierci tylko w określonych warunkach
Przyczyniają się do:jałowienia matek, powstawania organizmów potworkowatych
lis platynowy, biały koń, żółta sierść u myszy
geny kumulatywne- przypisane cechom ilościowym. Dziedziczą si e niezależnie od siebie, liczba poligenów najczęściej nieznana, ale przyjmuje się, że każdy z nich ma po 2 allele. Jeden z nich jest neutralny, drugi potęguje cechę- pozytywny. Wszystkie allele pozytywne zwiększają daną wartość cechy o tą samą wartość.
Zabarwienie nasion pszenicy R1R1R2R2 – ciemnoczerwone, R1R1R2R2 – czerwone, R1R1r2r2 -średnioczerwone, R1r1r2r2 – jasnoczerwone, r1r1r2r2 – białe
geny sprzężone z płcią- geny zlokalizowane na chromosomach płci. Ich ujawnienie się zależy od płci osobnika, u którego występują.
Geny związane z płcią- zlokalizowane na autosomach, przy czym cecha przez nie warunkowana będzie charakterystyczna dla danej płci (związane jest to z gospodarką hormonalną): cechy ograniczone do płci- laktacja, zdolność składania jaj, porodu, zejście jąder do moszny, cechy zależne od płci-w zależności od genotypu będzie różny fenotyp, RR- pani, pan bezrożne, rr- pani, pan rogate, Rr- panie bezrogie, Rr- panowie rogaci
geny sprzężone- leżą na 1 chromosomie (na chromosomach homologicznych) i dziedziczą się zależnie sprzężenie całkowite- gdy potomstwo posiada identyczne fenotypy i genotypy jak rodzice – u samców D. Melanogaster sprzężenia częściowe- gdy w potomstwie występują rekombinanty, doszło do crossing over – u samic D. Metanogaster
gamety typu rodzicielskiego- powstają bez zjawiska crossing over gamety typu rekombinantów- powstają po zajściu crossing over
TYPY DETERMINACJI PŁCI:
1.Heterogametyczność męska (homogametyczność żeńska) lygeus- płeć zależy od rodzaju plemnika, bo komórki jajowe zawsze zawierają chromosomy X. Osobnik żeński jet homozygotyczny, a męski heterozygotyczny – ssaki, rośliny, muszka owocowa
propentor- samce mają tylko jeden chromosom X, a nie mają chromosomu Y – pluskwiaki( XX- samice XO 2. Homogametyczność męska (heterogametyczność żeńska) abrakas – płeć zależy od rodzaju komórki jajowej, samica wytwarza dwa typy komórek jajowych – motyle, ptaki, gady, niektóre ryby i płazy(XY- samica XX-samce), fumea – u samic brak jednego chromosomu płciowego- u owadów Fumea( XO- samica XX-samce)
Determinacja płci:
gady – płeć zależy od czynnika środowiskowego, np. temperatury, ryby- behawioralna determinacja płci – w zależności od środowiska osobnik przyjmuje rolę męską lub żeńską- hermafrodytyzm sekwencyjny – zmienianie płci w ciągu życia ptaki i ssaki – płeć zależy od układu chromosomów płci, ptaki: pani XY, pan XX, ssaki: pani XX, pan XY
Determinacja płci u Drasophila Melanogaster
Sxl – regulatorowy nadrzędny gen sex-letal a) reguluje aktywność genów sprzężonych z chromosomem X, wpływa na mechanizm kompensacyjny, dzięki któremu aktywność genów w jednym chromosomie X u samca zostaje podwyższona do poziomu odpowiadającego łącznej ekspresji genów z obu chromosomów X u samicy b) determinuje płeć somatyczną (dymorfizm płciowy) c) determinuje płeć komórek rozrodczych
Płeć u muszki determinowana jest przez stosunek chromosomów X do autosomów. Determinowana jest na autosomach.X/2A=1/2 pan , XX/2A=1 pani
sis-a, sis-b, snf, da--->sxl-->tra, tra2, dsx, ix-->płeć somatyczna
Sxl...